مشکل معماری اسلامی ـ ایرانی فقدان تکیه گاه فکری است

به گزارش سرویس پیشخوان  خبرگزاری رسا به نقل از طلیعه، حجت الاسلام دکتر رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانیِ اسلامی صدرا در هم اندیشی آینده معماری ایران که امروز ۲۸ تیرماه در محل حوزه هنری برگزار شد، ضمن اشاره به تاریخ معماری باشکوه ایرانی ـ اسلامی و نقش منحصر بفرد این معماری در شکل گیری تمدن اسلامی در مقاطع گوناگون تاریخی، وضع معماری و شهرسازی در ایران امروز را اسف بار و غیر قابل قبول توصیف کرد که هیچ نسبتی با تفکر و عقلانیت اسلامی ندارد.

حجت الاسلام غلامی افزود: معماری امروز ایران نه غربی است، نه شرقی و نه اسلامی بلکه یک عینیت بی معنا و نامأنوس است که تنها در مسیر پُر کردن جیب سرمایه داران و انبوه سازان بی تعهد تعریف شده که با همکاری یا چراغ سبز بعضی مسئولین، با تیشه به جان ریشه هویت ملی- دینی ایرانیان افتاده اند.

رئیس مرکز پژوهش های صدرا با توضیح محصول معماری غلط در کشور، تولید زیرپوستی انواع ناهنجاری ها، آسیب ها و روان پریشی های اجتماعی را جزء محصولات معماری و شهرسازی امروز معرفی کرد و افرود: در حال حاضر، عمده اصحاب فکر و فرهنگ، یکی از مهارکننده های مهم در فعالیت های فرهنگی را همین معماری و شهرسازی نامعقول ایران می دانند که مستمراً در حال خنثی سازی آثار بخش مهمی از فعالیت های فرهنگی است.

غلامی ضمن اشاره به اشکال وارده از سوی بعضی از صاحبنظران درباره فقدان یک تکیه گاه فکری مناسب برای معماری اسلامی ـ ایرانی در مقطع تاریخی فعلی تاکید کرد: فلسفه نوصدرایی که نماد  آن مرحوم علامه طباطبایی(ره) و شاگردان درجه یک ایشان مانند استاد شهید مطهری هستند، می تواند در دورانی که آن را دوران رقابت تنگاتنگ ایسم ها می نامیم، نقش کارآمدی را در تولید الگوی معاصر معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی ایفا کند به نحوی که بتوان گفت معماری معاصر، آینه و بازتابنده فلسفه عمیق و زاینده نوصدرایی است لکن این فلسفه هم اکنون در خیلی از میادین از جمله در میدان معماری مهجور و ناشناخته مانده است.

وی در تعریف ساده فلسفه نوصدرایی گفت: فلسفه نوصدرایی علاوه بر تداوم بخشی به فلسفه صدرایی به معنای تحکیم پیوند میان وحی، فلسفه و عرفان، قلمرو فلسفه را گسترش داده و آن را با بهره گیری از روش شناسی های متنوع وارد پاسخگویی به مسائل نوظهور انسان و جامعه انسانی کرده است که نمونه های موفق آن را باید در آثار فیلسوفان نوصدرایی مشاهده کرد.

حجت الاسلام غلامی در ادامه تاکید کرد: ما هم اکنون در عرصه معماری و شهرسازی در یک دوراهی قرار گرفته ایم: راه اول؛ راهی است که می توان از آن به گذشته گرایی و احیاء گذشته تعبیر کرد که عملاً ما را به توقف کشانده است و راه دوم، راهی است که با ایجاد شرایط نو و مبتکرانه، درصدد ارائه الگوی عصری معماری اسلامی- ایرانی بدون عقب نشینی از محکمات و اصول فکری و اندیشه ای است.

وی با اشاره به واقع بینانه نبودن حرکت در راه اول، راه دوم را با موقعیت امروز کشور و عوارض تلخ شهرنشینی مدرن در کشور منطبق دانست و خواستار تئوریزه شدن افکار و همچنین مدل سازی برای حرکت در مسیر دوم شد.

رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانیِ اسلامی صدرا افرود: من فکر می کنم باید از شعارزدگی و کلی گویی های بی خاصیت عبور کنیم و وارد عمل شویم، اما معتقد نیستم که مغلوب عمل گرایی و نادیده گرفتن مبانی نظری در عرصه معماری و شهرسازی شویم.

وی سپس با تاکید بر ضرورت نمونه سازی در عرصه معماری و شهرسازی، ورود معماران دلسوز کشور را در نمونه سازی، از لوازم پیوند نظریه و عمل و بسترساز عینیت بخشی به الگوی معاصر معماری اسلامی ـ ایرانی توصیف کرد و از دولت و بخش های مردمی خواست تا در این زمینه به طور جد با معماران دلسوز کشور همکاری کنند. در همین جهت، وی نمونه سازی را به دو دسته متمرکز یعنی در شهرهای جدید و نیز غیرمتمرکز و پراکنده تقسیم کرد و گفت، در نمونه سازی غیرمتمرکز و پراکنده باید شاهد مدارس، دانشگاه ها، مراکز اداری مثلا شهرداری ها، بیمارستان ها و مساجدی باشیم که در نقاط گوناگون کشور با انگیزه معرفی زیبایی ها و قابلیت های منحصربفرد معماری اسلامی- ایرانی بنا شده اند.

حجت الاسلام غلامی در ادامه، با اشاره به اهمیت شکل گیری یک نهضت فراگیر و خودجوش در زمینه تحول در معماری ایران، مأموریت این نهضت را در دو شاخه سلبی و ایجابی معرفی کرد و افزود: در عرصه فعالیت های سلبی، باید جریان رصد و نقد به قدری تقویت شود که دیگر ساختن بناهای بی معنا و به دور از هویت اسلامی- ایرانی به یک ضد ارزش بزرگ تبدیل شده و سازندگان این بناها به جای تشویق، مورد توبیخ شدید همگان قرار گیرند و به ویژه کسی جرأت نکند از بودجه بیت المال بناسازی ها و مجتمع سازی های بی معنا و ضد هویتی را استمرار دهد. همچنین در عرصه فعالیت های سلبی، باید با کمک خود مردم و تشکل های مردمی، علاوه بر گفتمان سازی در جهت تحقق عملی الگوی معاصر معماری اسلامی- ایرانی، زمینه برای ایجاد بناهای تازه بر اساس این الگو چه از سوی مردم و چه از سوی دستگاه های دولتی و شبه دولتی مهیا گردد و ما در آینده شاهد ساختمان ها یا شهرهایی باشیم که بتوان با اطمینان آنها را مصادیق عینی معماری اسلامی- ایرانی برشمرد.

وی در پایان ضمن قدردانی از بنیاد معماری انقلاب اسلامی، خواستار توجه عمیق صاحب نظران و مسئولین به محصول هم اندیشی آینده معماری ایران شد و افزود، این هم اندیشی باید ضمن جلوگیری از منزوی سازی محصول خود که برآیند تلاش چهار ساله چند صد استاد و کارشناس معماری ایران است، و همچنین تولید مانیفست معماری اسلامی ایرانیِ معاصر، این حرکت را آغاز راه خود تلقی کند و نه پایان راه و با تعریف پروژه های گوناگون در این زمینه، آنها را یک به یک و تا حصول نتیجه مطلوب دنبال کند./836/د102/ل