شماره جدید تماشاگه راز به بازار نشر آمد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دومین شماره فصلنامه علمی تخصصی تماشاگه راز در تبیین و تحلیل اندیشه‌های استاد شهید مرتضی مطهری، به صاحب امتیازی بنیاد علمی و فرهنگی استاد شهید مطهری و مدیرمسؤولی محمد مطهری فریمانی در قطع وزیری و 204 صفحه منتشر شده است.
«فلسفه عبادت»، «علامه مطهری، پی‌گذار کلام جدید شیعی»، «درآمدی بر امکان تولید علم جدید اسلامی براساس اندیشه استاد مطهری»، «استاد مطهری و نسبت میان قرآن و عرفان»، «منع امساک اضراری در روابط خانوادگی با تأکید بر دیدگاه استاد مطهری»، «بررسی مسأله اقناع مخاطب از دیدگاه شهید مطهری» و «استاد مطهری و مسأله بردگی» از مقالات ارائه شده در این شماره فصلنامه تماشاگه راز است.
فلسفه عبادت
استاد شهید مرتضی مطهری
اشاره: مطلب زیر بخشی از جلسه هشتم سلسله بحث های انسان شناسی است که توسط استاد شهید مطهری در سال 1350 ایراد گردیده است. استاد ضمن تشریح معنای جامع بودن اسلام درباره معنویت، تأکید می‌کنند که آنچه در عرفان هندی و امثال آن درباره منصرف کردن ذهن از بیرون و تمرکز نیروی ذهن گفته شده مورد قبول اسلام نیست: «قرآن تمرکز را فقط با حضور قلب می‌خواهد یعنی در یاد خدا می‌خواهد و روش قرآن از همان ابتدا با کمک خدا صورت می‌گیرد» این مباحث مجموعا دوازده جلسه است که به فضل الهی تا پایان امسال توسط انتشارات صدرا منتشر خواهد شد.
علامه مطهری، پی‌گذار کلام جدید شیعی
علی اکبر رشاد
چکیده: سه گفتمان فکری در عرصه فکر و فرهنگ جهان اسلامی و ایران معاصر، حیات و حضور فعال دارد: 1. گفتمان «متجمد» سنتی‌اندیش که شاخصه اصلی آن، تصلب مفرط بر میراث معرفتی بازمانده از گذشته و تحفظ تقدس‌آمیز بر سرمایه علمی موجود است؛ 2. گفتمان «متجدد» فرهنگی‌اندیش، که شاخصه اصلی این جریان دلبستگی حاد به فکر و فرهنگ مسلط جهانی و مشخصا گفتمان غالب غربی است؛ 3. گفتمان «مجدد» نواندیش، که از سویی به اهمیت و ارزش مواریث معرفتی بازمانده از سلف، توجه و باور دارد و بلکه بدان وفاداری خودآگاهانه می‌ورزد، از سوی دیگر به دستاوردهای فکری بشر معاصر اعتنای فعالانه دارد و از سوی سوم درصدد نقادی عالمانه میراث معرفتی بازمانده از سلف و نیز معارف بازآمده از دیار فرهنگ است، و از سوی چهارم به جد در مقام تولید و ارائه آراء و اندیشه‌های مستقل بومی برآمده از مبانی متقن و منطق موجه است. حضرت امام خمینی، علامه طباطبایی و استاد شهید مطهری، ارکان فاعلی تکون گفتمان مجدد به شمار می‌روند. علامه مطهری بانی ضلع کلامی این گفتمان فکری است؛ به جهت اینکه شاخصه مهم مکتب الهیاتی استاد مطهری، رویکرد عقلانی ـ اجتماعی آن است، می‌توان از این مکتب کلامی به «الهیات عقلانی ـ اجتماعی» تعبیر کرد. در الهیات علامه مطهری بسیاری از مؤلفه‌های دانش کلام، از جمله «مبادی»، «منهج»، «مسائل»، «چیدمان»، «رویکرد»، «کارکردها» و ... دگرگون شده است.
درآمدی بر امکان تولید علم جدید اسلامی براساس اندیشه استاد مطهری
موسی نجفی
چکیده: تحقیق حاضر، درآمدی بر امکان شکل‌گیری علم جدید اسلامی با عنوان «فلسفه الهی تاریخ» با توجه به مباحث استاد مرتضی مطهری است. ماهیت این علم، در حقیقت نوعی فلسفه تاریخ است؛ اما این فلسفه تاریخ، با نوع مشابه آن در تاریخ تفکر غرب متفاوت بوده و همچنین از فلسفه تاریخ در غرب اسلامی نیز جدا می‌شود. اگر اجزای فلسفه تاریخ در غرب، «تاریخ»، «فلسفه» و «جامعه» باشد و در مغرب اسلامی «تاریخ»، «جامعه» و «شریعت» دیده شود، این فلسفه تاریخ در شرق اسلامی با توجه به اینکه در حوزه شریعت اسلامی قرار می‌گیرد از فلسفه تاریخ غربی جدا شده، و با توجه به اینکه در حوزه شریعت اسلامی قرار می‌گیرد از فلسفه تاریخ غربی جدا شده و با توجه به اینکه ماهیت فلسفه داشته ـ و با حکمت متعالیه اتصال دارد ـ از مورد مشابه آن یعنی فلسفه تاریخ مغرب اسلامی و نماینده برجسته آن ابن خلدون تمایز می‌یابد. در کنار این مسأله مهم، توجه به تقسیم‌بندی جدید استاد مطهری از علم تاریخ، ارائه مبانی و دیدگاه‌های جدید در مسائل کلان تاریخ، نقد مارکسیسم و پوزیتیویسم و همچنین وقوع تمدن جدید اسلامی که در بعد عینی با پیدایش انقلاب اسلامی ایران توأم شده است، می‌تواند ما را به امکان طرح «علم جدید اسلامی» رهنمود شود.
استاد مطهری و نسبت میان قرآن و عرفان
فرج الله میرعرب
چکیده: استاد مطهری موضوع عرفان را وجود یا هستی مطلق دانسته که همان خدای سبحان است. عرفان رسیدن انسان به حقیقت (خدا)، قرب، و لقاء الهی خواهد بود که از تزکیه نفس و تصفیه باطن حاصل می‌شود. از نظر استاد، توحید نزد عرفا، قله منیع انسانیت به شمار می‌رود و آخرین مقصد سیر و سلوک عارف است. ایشان تأکید می‌کند که مایه‌های اصلی عرفان اسلامی، قرآن کریم و تعلیمات اسلامی است و کسانی که کوشیده‌اند رابطه عرفان را با تعالیم اسلامی قطع کنند به اشتباه رفته‌اند. ایشان با اشاره به تفاوت نگاه برخی از متصوفه و عرفا با نگرش قرآن در خصوص عقل، درون‌گرایی مطلق، نفس‌کشی، ترک خودی، رابطه انسان با خودش و نیز عزت نفس، نظر قرآن را در این‌باره تبیین کرده‌اند. این مقاله در پی آن است تا به تفصیل دیدگاه شهید مطهری را درباره نسبت میان عرفان و قرآن تحلیل و بررسی کند.
منع امساک اضراری در روابط خانوادگی با تأکید بر دیدگاه استاد مطهری
فرج الله هدایت نیا
چکیده: لزوم «امساک به معروف» یا «تسریح به احسان» موضوع برخی از آیات قرآن کریم خطاب به زوج (مرد) است. مطابق این آیات، زوج باید همسرش را به نیکی در علقه زوجیت خود نگه دارد یا وی را طلاق داده و رهایش کند. حالت سوم، یعنی حفظ رابطه زوجیت بدون پای‌بندی به حقوق زوجه «امساک اضراری» به شمار می‌آید و از نظر قرآن ممنوع است. در این‌باره، رویکردهای فقهی متفاوتی وجود دارد. در این مقاله، دیدگاه استاد مطهری را بررسی کرده و آن را با سایر دیدگاه‌های فقهی موجود در این زمینه مقایسه می‌کنیم.
بررسی مسأله اقناع مخاطب از دیدگاه شهید مطهری
محمدکاظم شاکر
حسین حاجی‌پور
چکیده: اقناع، فرآیندی ارتباطی است که هدف اساسی آن، انتقال محتوا با تأثیرگذاری بر مخاطب است. براساس تعاریف، تبیین‌ها و شیوه‌های اقناعی موجود که برخاسته از دنیای غرب است، تأثیرگذاری اقناعی در وضعیتی تحمیلی و با فریب اقناعی حاصل می‌شود. این مسأله، نیازمند بررسی در منابع اسلامی است که دیدگاه‌های شهید مطهری در این عرصه، زوایای جدیدی را فراروی پژوهشگران قرار می‌دهد. براساس دیدگاه ایشان، اقناع اندیشه در پرتو آزادی اندیشه معنا می‌یابد که این محور در واژه‌های مرتبط با اقناع هم مشهود است. دو ضابطه مهم آزادی اندیشه انسانی و استخدام ابزار مشروع، که شهید مطهری به آنها پرداخته، وجه تفاوت ماهوی اقناع با فریب اقناعی است.
استاد مطهری و مسأله بردگی
حمیدرضا شاکرین
چکیده: یکی از مسائل مهمی که در حوزه احکام اجتماعی اسلام مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفته، مسأله بردگی است. برخی بدون توجه به ظرایف و دقایق برخورد اسلام با این پدیده، خرده گرفته‌اند که چرا اسلام به طور کلی و به یکباره برده‌داری را لغو، و منشور آزادی همگانی بردگان را صادر نکرد. استاد مطهری از جمله اندیشمندانی است که با بررسی تطبیقی این مسأله، ویژگی‌های منفی بردگی عصر قدیم و جدید را برشمرده و چهره خردپذیر و تحسین‌برانگیز تعالیم اسلام و رفتار پیشوایان آن را در این‌باره تبیین کرده است. در این مقاله می‌کوشیم اندیشه‌های شهید مطهری را در این زمینه تبیین و بررسی کنیم. /920/پ202/ق