بیست و هشتمین شماره فصلنامه مشرق موعود منتشر شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، این شماره از فصلنامه شامل مقالاتی با عناوین زیر است:
طرح اندیشه مهدویت از سوی امام باقر علیه‌السلام
نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تأکید بر اهداف تربیتی
بررسی میزان توجه به مؤلفه های مهدویت در محتوای برنامه درسی دوره متوسطه ایران
چشم دجال در روایات شیعه و اهل تسنن
قاعده قسر، ضرورت بخش مهدویت
تأملی جامعه شناختی درباره جامعه موعود؛ زمینه‌ها و شرایط
جایگاه موعودگرایی در آیین بودای تبتی و علل گرایش به آن در عصر حاضر
طرح اندیشه مهدویت از سوی امام باقر علیه‌السلام
امیر غنوی
چکیده: این نوشتار در ادامه مقالات گذشته و تأملی در چگونگی طرح آموزه‌های مهدویت از سوی امام باقر علیه‌السلام و کیفیت ارائه معارف مهدوی از سوی ایشان است؛ بیاناتی که با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، فرصت ویژه صادقین در آموزش معارف دینی، نیازهای عصر سقوط امویان و ظهور عباسیان شکل گرفته است. بررسی محورهای مورد تأکید در این بیانات و تأمل در نسبت آن‌ها با اهداف کلی و نیازهای هر عصر می‌تواند از یک سو طرح کلانی را نشان دهد که در این شکل از تعلیم و تربیت تعقیب شده است و از سوی دیگر، تأثیر تربیتی و اخلاقی هر یک از آموزه‌های مهدوی را نمایان‌تر کند. این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از امام باقر علیه‌السلام تکیه دارد و می‌کوشد با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزه‌های مهدوی بر شیعیان را معلوم نماید؛ از این رو با تعیین محورهای مورد تأکید در سخنان آن امام، همراه با ارائه نمونه‌ای از آن و تأمل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان، تلاش دارد به حکمت و جهت طرح هر یک از آموزه‌ها دست یابد. ارائه نمونه از سخنان امام باقر علیه‌السلام در این نوشتار با توجه به توضیحات مقالات پیشین، محدودتر بوده و کثرت روایات آن حضرت ما را ناچار از گزارش کلیات و پرهیز از ذکر جزئیات کرده است. از پیش فرض‌ها و روش‌های این مجموعه مقالات، پیش تر در نوشتاری دیگر گفت وگو کرده‌ایم. مقاله حاضر، روشنگر این سخن است که تعلیم آموزه‌های مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه علیهم‌السلام، افزون بر ارائه معارف مهدوی و آخرالزمانی به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد و نوعی زمینه‌سازی برای جلوگیری از آفات بحث مهدویت و جلوگیری از انحرافات را متناسب با عصر ائمه علیهم‌السلام دنبال می‌کند.
نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تأکید بر اهداف تربیتی
محمد نجفی
فاطمه هاشمی
سمیه کیانی
حسین رجایی راد
چکیده: مهدویت و انتظار در رویکرد شیعی، تنها ناظر به آینده نیست؛ بلکه مکتبی تربیتی برای انسان معاصر است و به عنوان نظام تربیتی، اهداف، اصول و روش‌های خاصی دارد. این نوشتار، با هدف واکاوی و بازشناسی اهداف نظام تربیتی انتظار از میان روایات و معارف مهدوی با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش تحلیلی ـ توصیفی نگاشته شده است. از آن جا که آماده نبودن نفوس بشری برای پذیرش ولایت ائمه اطهارعلیهم‌السلام از عوامل غیبت به شمار می‌رود، انتظار به عنوان موهبتی الهی، برای رهایی از محرومیت ناشی از غیبت، درصدد تصحیح ارتباط آدمی با خلیفه الهی است؛ از این‌رو اهداف تربیتی متمرکز بر موضوع امامت و شامل معرفت و حب امام و اطاعت از اوست که هریک به اهداف غایی همچون معرفت الهی، حب الهی و عبودیت و تقوای الهی می‌انجامند. همچنین برخی اهداف جزئی و واسطی نیز در این میان مطرح شده‌اند که عبارتند از: خودشناسی، دشمن‌شناسی، شناخت طبیعت، حب خویشتن، تولی و تبری و حب تمام موجودات، تحقق و وحدت خویشتن، تنظیم روابط با انسان‌های دیگر در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و بهره مندی صحیح از طبیعت.
بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های مهدویت در محتوای برنامه درسی دوره متوسطه ایران
رضا جعفری هرندی
حسن نجفی
چکیده:ضرورت شکل‌گیری فرهنگ دینی زمینه‌ساز ظهور و تربیت منتظران واقعی حضرت ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، ذهن را به سوی نظام آموزش عمومی ـ که از جمله مهم‌ترین و اصلی‌ترین نهادهای تربیتی جامعه است ـ رهنمون می‌سازد. هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های مهدویت در محتوای برنامه درسی دوره متوسطه ایران است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا بوده و رویکرد آن کاربردی است. جامعه آماری این نوشتار، کتاب‌های درسی دوره متوسطه است که در سال 1392 چاپ شده و چهار عنوان دین و زندگی، ادبیات فارسی، مطالعات اجتماعی و تاریخ انقلاب اسلامی با 10 جلد به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفته اند. ابزار اندازه‌گیری، چک لیست تحلیل محتوای محقق بوده و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. عمده‌ترین نتایج، بیانگر آن است که: 1ـ در مجموع 2551 بار به محورها و مؤلفه‌های مفهومی مرتبط با مهدویت توجه شده که میزان آن در کتاب‌های دین و زندگی، ادبیات فارسی، مطالعات اجتماعی و تاریخ انقلاب اسلامی دوره متوسطه، به ترتیب 1249، 785، 325 و 192 مرتبه است؛ 2ـ به محورها و مؤلفه‌های مهدویت در هر یک از کتاب‌ها به میزان متفاوتی توجه شده است؛ 3ـ در بین کتاب‌های بررسی شده، کتاب دین و زندگی اول متوسطه با 345 مورد یا 5/13 درصد، بیشترین توجه و کتاب ادبیات فارسی دوم متوسطه با 170 مورد یا 7/6 درصد، کمترین توجه را به مفاهیم مرتبط با مهدویت داشته‌اند.
چشم دجال در روایات شیعه و اهل تسنن
کاووس روحی بندق
نصرت نیاز ساز علی صفری
سحر صدری
چکیده:در جوامع روایی شیعه و اهل تسنن، روایات بسیاری درباره چشم دجال وجود دارد. این روایات هرچند در نگاه نخست، دارای گونه‌های مختلف و بعضاً متناقضی هستند، اما با دقت نظر و بررسی دقیق مضمون آن‌ها، درمی‌‌یابیم به یکدیگر مرتبطند. این نوشتار با روش گردآوری کتابخانه‌ای و با مراجعه به منابع شیعه و اهل سنت و با شیوه توصیفی ـ تحلیلی (تحلیل محتوایی) به این مسئله پرداخته است که راه جمع بین روایات متناقض موجود در جوامع حدیثی اهل تسنن و شیعه درباره ویژگی‌های چشم دجال و حاصل این راه‌‌کار چیست؟ آن‌گاه نتیجه می‌گیریم که یک چشم دجال، به طور کامل کور است و چشم دیگر، نابینای نسبی است. برجستگی و از حدقه درآمدن، ویژگی چشم راست دجال، و درخشش همانند ستاره، ویژگی چشم چپ اوست. در برخی روایات نیز از نوشته میان دو چشم دجال سخن به میان آمده که می‌تواند کنایه از ثبوت و وضوح کفر دجال باشد.
قاعده قسر، ضرورت بخش مهدویت
حسین الهی نژاد
چکیده:مقاله پیش‌رو به یکی از مبانی مهم هستی‌شناختی مهدویت به نام قاعده قسر می‌پردازد. آغاز این نوشتار با مقدمه‌ای رقم خورده و سپس به مفهوم‌شناسی قسر از نظر لغت و اصطلاح پرداخته شده است. در ادامه بعد از بیان انواع قسر و کاربرد قسر نوعیه در ارتباط با مهدویت، به فطرت و امور فطری ـ که در واقع توجیه‌گر رابطه میان مهدویت و قاعده قسر است اشاره شده و در آخر به عوامل توجیهی امتناع قسر، همچون حکمت الهی، هدفمندی آفرینش و نظام احسن پرداخته و رابطه آن‌ها با مهدویت بررسی شده است.
تأملی جامعه‌شناختی درباره جامعه موعود؛ زمینه‌ها و شرایط
سیدمهدی اعتمادی فرد
چکیده: تغییرات معاصر، زمینه‌ها و امکانات متعددی را فراهم کرده که در شکل‌گیری وضعیت‌های اجتماعی آتی، تأثیری انکارناپذیر دارند. در نوشتار حاضر با توجه به این‌گونه تغییرات، به دنبال بررسی جامعه‌شناسانه امکانات معاصر در ارتباط با جامعه موعود و زمینه‌های آن هستیم. در مقایسه اجتماعات بسیط اولیه با جوامع امروزی، می‌توان شکل‌گیری تغییرات اساسی را دید که به تدریج، حیات انسانی را دستخوش دگرگونی کرده است. مبنای حیات اجتماعی امروزی، جوامعی هستند که به صورت شبکه‌ای و در‌هم تنیده، با دیگر اعضا و خرده نظام‌های خود در ارتباطند؛ به گونه‌ای که تغییرات در یک حوزه، به دگرگونی در دیگر حوزه‌ها می‌انجامد. این در حالی است که اجتماعات پیشین، چنین پیوستگی ارگانیکی نداشتند. از این‌رو با موضوعی تازه سر و کار داریم که در سطحی فراملی و جهانی، دچار همسانی و همگونی شده است. الگوی چنین موضوع تازه‌ای عمدتاً با به کار‌گرفتن رویکردهای جامعه‌شناختی قابل تفهیم و تبیین است. به منظور پاسخ‌گویی به پرسش اصلی تحقیق، تلاش شده است با به کارگیری رویکردی جامعه‌شناختی، فرایندهای اجتماعی معاصر و امکانات، زمینه‌ها و شرایط تاریخی مربوط به جامعه موعود با تأکید بر فرآیندهای تمایز در ساخت اجتماعی و عقلانی‌شدن در دوره معاصر، تبیین شود.
جایگاه موعودگرایی در آیین بودای تبتی و علل گرایش به آن در عصر حاضر
علی موحدیان عطار
ابوالقاسم جعفری
چکیده: میتریه، موعود منجی در آیین بوداست که متون مقدس همه سنت‌های بودایی، آمدن او را پیش‌گویی کرده‌اند. اصل و اساس این پیش‌گویی‌ها به سخنان بودا در سه سبد کانون پالی بازگشت می‌کند، اما در طی زمان، در هریک از سنت‌های بودایی ویژگی‌هایی پیدا کرده است که در سنت‌های دیگر دیده نمی‌شود. از همین رو، اهمیت و جایگاه امروزی میتریه در هر یک از سنت‌های بودایی نیز متفاوت شده است. موعودگرایی آیین بودای تبتی به دلیل تأخر زمانی و تأثیرپذیری از آیین هندو، گاهی موضوعاتی مانند رویارویی با ادیان ابراهیمی، به ویژه اسلام را در خود دارد که مورد توجه بسیار شرق‌شناسان نیز قرار گرفته است. همچنین از آن‌جا که میتریه با مسئله حکومت جهانی آینده در پیوند است، تأکید دالایی لامای چهاردهم ـ رهبر سیاسی و مذهبی آیین بودای تبت ـ بر احیای نام میتریه و ساخت بزرگ‌ترین تندیس از میتریه در شهر «بودگیا»ی هند ـ که طبق نقل تاریخ، بودا در آن جا به اشراق رسید ـ از نظر مذهبی و سیاسی اهمیتی ویژه پیدا می کند. نوشتار حاضر ابتدا جایگاه میتریه در سنت تبتی و ویژگی‌های خاص آن را بررسی می‌کند و سپس به علل اصلی گرایش به احیای مجدد آن در تبت می‌پردازد.
بیست و هشتمین شماره فصلنامه علمی - پژوهشی مشرق موعود، سال هفتم، ویژه زمستان 1392 به صاحب امتیازی مؤسسه آینده روشن و مدیر مسؤولی سیدمسعود پورسیدآقایی در 184 صفحه و با شمارگان 1000 نسخه و به قیمت 2950 تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است./992/پ201/ق