۲۰ خرداد ۱۳۹۳ - ۱۷:۱۲
کد خبر: ۲۰۹۱۱۴
به زودی منتشر می‌شود؛

سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی

خبرگزاری رسا ـ مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از انتشار کتاب سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی در چهار بخش ماهیت، تحقق، مناط و اقسام علّت خبر داد.
حجت الاسلام ابوالحسن غفاري

حجت‌الاسلام ابوالحسن غفاری، مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا از انتشار کتاب سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی خبر داد و گفت: در این اثر که به زودی منتشر خواهد شد، تطور علیّت در چهار بخش ماهیت، تحقق، مناط و اقسام علّت بررسی شده است.

 
وی در بیان اهمیت و ضرورت تدوین این اثر، افزود: فارابی فلسفه را علم علل نامیده است، این مسأله نه تنها برای پیشینیان، بلکه در طول تاریخ فلسفه بویژه در دوره جدید همواره مهم و جنجال بر انگیز است، زیرا علیت از ارکان عام علوم است که با تزلزل آن علم بطور کلی بی‏معنا خواهد بود، این مسأله تطورات گوناگونی را پشت سر گذاشته است.
 
نویسنده کتاب سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی گفت: بررسی سیر این تطور جایگاه و نقش آن را در تاریخ فلسفه از نفی آن گرفته تا پذیرش علیت همراه با تقریرها و برداشت‌های گوناگون در برمی‌گیرد، در این اثر سعی می‌شود جوانب گوناگون مسأله در قلمرو موضوع تحقیق مورد بحث قرار گیرد.
 
این استاد حوزه و دانشگاه، گفت:قانون علیّت از پایه‏های اساسی علوم و به عنوان اصل کلی و عام است که مورد استناد همه علوم قرار گرفته و کلیت و ضرورت قوانین علمی را تامین می‌کند، از سوی دیگر مسأله جبر و اختیار و شمول قدرت و اراده خدا و درک چگونگی ایجاد و ارتباط فاعل ایجادی با ممکنات با این بحث رابطه تنگاتنگ پیدا کرده‌ است.
 
وی افزود: برخی قائلان به جبر، فعل را از انسان نفی می‌کنند و برخی دیگر که جبرگرایان خالص‌اند، هیچ فعل اختیاری و قدرت را برای انسان اثبات نمی‌کنند؛ جهمیه قائل هستند که انسان قدرت بر فعل نداشته و متصف بر استطاعت نیست،این مبحث در سیر تطوری خود نه تنها درباره نظام آفرینش و افعال انسان، بلکه با فروعات گوناگون خود در علوم و حوزه­های مختلف معرفت شناسی و وجود شناسی مطرح است.
 
وی با بیان اینکه هیچ دانشی بی‌نیاز از اصل علیّت نیست و علیّت و یا فروعات آن در علوم مختلف متناسب با موضوعات و مسائل آنها مطرح می‌شود، گفت:      بدون شک تحلیل تطور علیّت در شکوفایی اندیشه فلسفی و تولید اندیشه‌های جدید بی‌تأثیر نخواهد بود.
 
حجت‌الاسلام غفاری، روش تحقیق در پژوهش این اثر را توصیفی، تحلیلی و انتقادی عنوان و اظهار کرد: در تحلیل تطور علیت در فلسفه اسلامی، آشنایی با چالش‌ها، بررسی میزان توانایی هر کدام از سنت‌های فلسفی و کلامی در تبیین ماهیت، چگونگی تحقق، مناط و اقسام علیّت کاربرد داشته است.
 
وی خاطرنشان کرد: در این نوشتار سعی بر این است که تطور علیّت در چهار حوزه ماهیت، تحقق، مناط و اقسام علّت بررسی شود؛ بر این اساس کتاب سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی در پنج فصل تنظیم شده که هر کدام از فصل‌ها در برگیرنده چند مبحث و هر مبحث شامل چندین گفتار است.
 
این پژوهشگر حوزوی گفت: در فصل اول تلاش بر این است که مسأله علیت، نقش و جایگاه آن پیش از شکل‌گیری مکاتب کلامی و فلسفی در حوزه اندیشه اسلامی و پیش از آشنایی مسلمانان با افکار دیگران بررسی شود، در این‌باره پس از مطالعه و بررسی متون و منابع دینی و به طور عمده آیات قرآن و روایات این نتیجه به دست می‌آید که قانون علیت و محتوایی آن در قلمرو معرفت‌شناسی و وجودشناسی تصدیق شده است.
 
مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: در فصل نخست، دیدگاه‌های متفکران پیش از دوره ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی به ویژه دیدگاه‌های اشاعره و معتزله بررسی و نقد شده است.
 
وی ادامه داد: فصل دوم به بررسی تطور ماهیت و چیستی علیت اختصاص یافته است، در این‌باره همه مکاتب فلسفی جهان اسلام یعنی حکمت مشا، اشراق، حکمت متعالیه و حکمای پس از ملاصدرا بررسی، اوج و حضیض و دست آوردهای تحقیقات متفکران اسلامی در این‌باره‌ معرفی شده و چالش‌های آنان گزارش و مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته ‌است.
 
حجت‌الاسلام غفاری با بیان اینکه فصل سوم کتاب به بررسی سیر تطور علیت در قلمرو تحقق خارجی علیت می‌پردازد، گفت: این بحث نسبت به بحث قبلی کمتر مورد توجه حکمای اسلامی بوده و بیشتر حکمای مسلمان دغدغه اندکی در این باره از خود نشان داده‌اند، اما حکمای دوره معاصر این مبحث را جدی گرفته و تحقیقات ارزنده‌ای را در این باره به وجود آوردند.
 
وی اظهار داشت: فصل چهارم کتاب بررسی تطور علیت در حوزه مناط و ملاک نیازمندی معلول به علت را بر عهده دارد، در این فصل مناط‌هایی که توسط متکلمان و حکمای اسلامی بیان شده است مطرح شده و پس از بررسی و نقد آنها مناط و ملاک تازه‌ای معرفی شده‌ که از امام علی (ع) و امام رضا (ع) استنباط و استخراج شده‌است.
 
نویسنده این اثر با اشاره به فصل پنجم آن که به بررسی سیر تطور اقسام علیت اختصاص یافته است، گفت: این بخش نیز مانند فصل دوم نسبت به فصول دیگر از گستردگی زیادی برخوردار است و نشان می‌دهد که حکمای اسلامی با طرح اقسام گوناگون علت افزون بر اینکه به نوآوری‌های در این بخش دست یافته‌اند، با مرز بندی دقیق بین علیت فیزیکی و علیت متافیزیکی مباحث ارزشمندی را در تلقی صحیح از علیت مطرح کرده‌اند.  
 
حجت الاسلام غفاری در پایان یادآور شد: کتاب سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی به قلم حجت‌الاسلام ابوالحسن غفاری در قطع رقعی، 340 صفحه به زودی از سوی انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر می‌شود./920/ت301/ی
ارسال نظرات