شماره 18 دوفصلنامه تربیت اسلامی منتشر شد + دانلود شماره‌های قبل
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، شماره 18 دوفصلنامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی با موضوع فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی ویژه بهار و تابستان 1393 از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شد.
در این شماره می خوانیم:
«شناسایی دلالت های شبکه مفهومی زیبایی در قرآن کریم برای حیطه هدف گذاری برنامه ریزی درسی»
«اصول و روش های کاربردی آموزش معاد در آموزه‌های اهل بیت علیهم‌السلام»
«تفاوت های علم النفس اشراقی و مشایی و نتایج تربیتی آن»
«تحلیل میزان توجه به مفاهیم فرهنگ ایثار و شهادت در کتاب های درسی دوره آموزش عمومی»
«ارزیابی برون داد تربیتی هیئات مذهبی(مورد: شهر مشهد)»
«شناخت نفس از دیدگاه علامه طباطبایی و دلالت های تربیتی آن»
«اثربخشی مهدهای قرآنی و مراکز پیش دبستانی عادی در پیشرفت مهارتهای خود تنظیمی و خواندن دانش آموزان پایه اول دبستان»
«بررسی روش شناسی دانش تربیت اسلامی بر اساس رویکرد اسلامی سازی معرفت»
شناسایی دلالت های شبکه مفهومی زیبایی در قرآن کریم برای حیطه هدف گذاری برنامه ریزی درسی
سیده الهام آقایی
انسیه زاهدی
جمیله علم الهدی
چکیده: این مقاله می‌کوشد شبکه مفهومی زیبایی در قرآن کریم را شناسایی کرده، مولفههای کلیدی زیبایی و زیبانمایی را از آن استنباط و دلالتهای آن برای حیطه هدف‌گذاری برنامه‌ریزی درسی را استخراج کند. در این پژوهش برای تامین اهداف فوق از روش توصیفی- تحلیلی محتوای متن استفاده و سپس یافته‌های تحقیق توسط صاحب‌نظران به کمک اجرای پرسشنامه اعتباریابی شده است.
بر مبنای این پژوهش دلالتهای استخراج شده از شبکه مفهومی زیبایی در قرآن کریم برای حیطه هدف‌گذاری برنامه درسی در دو دسته قابل تقسیم هستند که مهم‌ترین آنها عبارتند از: 1. درک، باور و توجه به زیبایی های حق، کلام حق، جهان آفرینش(اعم از آفاق و انفس) به منزله تجلیات حق؛ زیبایی‌های اعتقادی و عملکردی برای نورانی کردن درون و برون؛ تزیین زشتی‌ها توسط شیطان؛ زشتی‌های اعتقادی و عملکردی به عنوان عامل ظلمانی شدن درون و برون؛ 2. پرورش مهارتهای رضایت‌مندی از خالق زیبایی‌ها؛ لذت بردن از زیبایی‌های حق، کلام او، جهان آفرینش(اعم از آفاق و انفس) به منزله تجلیات او؛ لذت بردن از زیبایی‌های اعتقادی و عملکردی؛ تنفر از زیبایی‌های کاذب اعتقادی و عملکردی ظلمت‌آفرین؛ تعامل عاطفی و معنوی با زیبایی‌ها؛ توانمندی‌های مشاهده غیر عینی و غیرمادی (درک باطنی)؛ پرورش مهارتهای تولید مصنوعات زیبا؛ پرورش فضایل اخلاقی و تهذیب نفس و پرهیز از رذایل اخلاقی.
اصول و روش های کاربردی آموزش معاد در آموزه های اهل بیت علیهم‌السلام
مهدی ایزدی
سید سجاد طباطبائی نژاد
چکیده: در این مقاله تلاش شده است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا مجموعه‌ای از اصول و روش‌های آموزش معاد از احادیث اهل بیت علیهم‌السلام استخراج شده، سپس با بهره‌گیری از یافته‌های دانش تعلیم و تربیت، تفسیر و تحلیل گردند. اصول «مخاطب شناسی»، «انگیزش مخاطب»، «نهادینه ساختن آموزه ها در ذهن مخاطب»، «عینیت بخشی»، «استفاده از فرصت‌ها» و «جاری ساختن یاد معاد و قیامت در زندگی» از جمله مهم‌ترین این اصولند. این اصول در این روش‌ها به کار گرفته شده‌اند: «نیاز سنجی و شناخت حساسیت‌ها»، «توجه به عوامل غیرمعرفتی»، «سوالی»، «کرامت بخشی»، «تنظیم و دسته بندی مطالب»، «قرینه گویی»، «تذکر»، «موعظه» و «محاسبه نفس».
تفاوت های علم النفس اشراقی و مشایی و نتایج تربیتی آن
محمد بهشتی
چکیده: پژوهش حاضر به تطبیق و مقایسه علم‌النفس اشراقی و مشایی و نتایج تربیتی آن پرداخته است. این تحقیق از نوع نظری و روش مورد استفاده در آن تحلیل اسنادی است و در این جهت آثار شیخ اشراق و ابن سینا و منابع و مآخذ مرتبط با این بحث مورد بررسی قرار گرفته و سرانجام به سه نتیجه دست یافته است: 1. فلسفه مشاء و اشراق در باب علم النفس مشترکاتی دارند از قبیل اذعان به اینکه انسان موجودی ترکیب یافته از نفس و بدن است، و نفس موجودی مجرد، زوال ناپذیر، و دارای ظرفیت و قابلیت‌های بی پایان است و با ارتباط متقابلی که با بدن دارد می‌تواند با تعلیم و تربیت ظرفیت‌ها و قابلیت‌های خود را به فعلیت برساند.
2. علم النفس اشراقی با علم النفس مشایی تفاوت های جدی در تعاریف و اصطلاحات، ادبیات، حوزه و قلمرو، متدلوژی، جهت گیری، محتوا و نتایج دارد. 3. نتایج تربیتی علم النفس مشاء و اشراق نیز متفاوت است، از جمله اینکه: هدف غائی در فلسفه مشاء سعادت انسان است اما در فلسفه اشراق، هدف غائی تربیت، جداشدن و بریدن از تعلقات و وابستگی‌های مادی و انقطاع کامل از غیرخداست، بدانسان که جز خدا نبیند و به جز او نخواهد اما اصول تربیتی مشترک در فلسفه مشاء و اشراق عبارتند از: اصل تدرج، اصل دوام و استمرار، اصل اعتدال، اصل مهرورزی و اصل کرامت. اما در فلسفه اشراق باطن‌گرایی، توجه به سیر باطن، آخرت گرایی، بازگشت به وطن اصلی و تلطف سِر نیز اضافه شده است و روش‌های تربیت در فلسفه اشراق نیز عبارتند از: تلقین، خلوت، ذکر، یاد مرگ و قیامت... .
تحلیل میزان توجه به مفاهیم فرهنگ ایثار و شهادت در کتاب های درسی دوره آموزش عمومی
رضا جعفری هرندی
علی یزدخواستی
چکیده: هدف پژوهش حاضر تحلیل میزان توجه کتاب‌های درسی دوره ابتدایی و راهنمایی به فرهنگ ایثار و شهادت است. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا با رویکرد کاربردی است. جامعه پژوهش شامل 4 عنوان با 24 جلد کتاب بوده که در سال 1387 چاپ شده و تمام آنها به عنوان نمونه انتخاب شده‌اند. ابزار اندازه گیری چک لیست تحلیل محتوای محقق ساخته بوده و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش بیانگر آن است که 1- در مجموع 1230 مرتبه به محورها و مؤلفه‌های مفهومی مرتبط با فرهنگ ایثار و شهادت توجه شده است. میزان آن در کتاب‌های فارسی، هدیه‌های آسمانی، اجتماعی و تاریخ به ترتیب 626، 230، 287 و 87 مرتبه بوده است.
2- بیشترین توجه به محور ایثار، در کلاس دوم راهنمایی و کتاب فارسی دوم راهنمایی شده و کمترین توجه به محور سایر اصطلاحات، در کلاس دوم ابتدایی و کتاب‌های تاریخ اول و دوم راهنمایی شده است.
ارزیابی برون داد تربیتی هیئات مذهبی (مورد: شهر مشهد)
محمود سعیدی رضوانی
حسین باغگلی
عبدالله مهاجر
چکیده: هیئات مذهبی یکی از کانون‌های تربیت دینی غیررسمی و دارای تاریخچه‌ای طولانی در تاریخ ایران می‌باشند. پژوهش حاضر تلاش نموده است با انجام مقایسه‌ای بین افراد هیأتی و غیرهیأتی، میزان اثرگذاری این مراکز بر مخاطبان خود را مورد سنجش قرار دهد. به این منظور پرسشنامه‌ای در قالب چهار مقوله(هویت دینی، هویت ملی، ارزش‌های اجتماعی- اخلاقی و باورهای فردی) ساخته شد. جامعه آماری پژوهش حاضر جوانان 29-17 سال مشهدی بودند که در دو گروه هیأتی و غیرهیأتی دسته‌بندی شدند. به دلیل عدم وجود آمار دقیق از افراد هیأتی و غیرهیأتی روش نمونه‌گیری در مرحله تعیین طبقه‌ای غیرنسبتی بوده است.
مقایسه صورت‌گرفته نشان داد که افراد هیأتی در هر چهار مقوله به‌طور معناداری از افراد غیرهیأتی بالاتر هستند، ضمنا نمره افراد هیأتی در سه مقوله هویت دینی، هویت ملی و باورهای صحیح فردی از میانگین طیف(نمره متناظر با نقطه برش 50 درصدی) به طور معناداری متفاوت و بالاتر است و در مقوله ارزش‌های اجتماعی به طرف منفی متمایل می‌باشد. در مجموع می‌توان چنین استنباط کرد که برون داد تربیتی هیئات مذهبی در دو مقوله هویت ملی و باورهای فردی رضایت‌بخش است، در مقوله هویت دینی در حد انتظار نیست و در مقوله ارزش‌های اجتماعی رضایت‌بخش نیست.
شناخت نفس از دیدگاه علامه طباطبایی و دلالت های تربیتی آن
حمیده فروهرزاده
رضاعلی نوروزی
چکیده: نوشتار حاضر می‌کوشد مسأله نفس را از دیدگاه علامه طباطبایی با بهره گیری از شیوه توصیفی ـ تحلیلی، مورد بررسی قرار دهد و مسائلی چون حقیقت نفس، تجرد نفس، مراتب نفس و رابطه نفس و بدن از دیدگاه ایشان را روشن سازد، سپس با توجه به دیدگاه‌های وی، برخی از دلالتهای تربیتی آن را تبیین نماید. با توجه به مبانی نظری علامه در شناخت نفس، برخی از دلالتهای تربیتی آن عبارت است از: اصالت بُعد معنوی انسان در برابر بعد مادی و تقدم رتبی تزکیه بر تعلیم؛ جاودانگی و فناناپذیری نفس و مادام العمر بودن امر تعلیم و تربیت؛ تأثیر تکوینی علم و عمل در سعادت یا شقاوتمندی نفس؛ تأثیر ژرف کنترل هواهای نفسانی و خواهش‌های حیوانی بر شکوفایی قدرت شگرف نفس؛ ارتباط وثیق ظاهر و باطن و لزوم آغاز اصلاح و تربیت از ظاهر به باطن و ... .
اثربخشی مهدهای قرآنی و مراکز پیش دبستانی عادی در پیشرفت مهارتهای خود تنظیمی و خواندن دانش آموزان پایه اول دبستان
حسین کارشکی
مجید پاکدامن
فاطمه قربانی
چکیده: هدف این پژوهش بررسی نقش برنامه درسی مراکز پیش‌دبستانی و مهدهای قرآنی در مهارتهای خواندن و یادگیری خودتنظیمی دانش‌آموزان پایه اول دبستان بود. جامعه آماری، کلیه دانش آموزان دختر و پسر پایه اول دبستان شهرستان فریمان در سال تحصیلی 90-91 بود. از جامعه یاد شده نمونه‌ای 146 نفری انتخاب شد. برخی از شرکت‌کنندگان دوره پیش‌دبستانی را در پیش دبستانی قرآنی گذرانده بودند، برخی پیش‌دبستانی نرفته بودند و عده‌ای هم در پیش دبستانی‌های عادی بوده‌اند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش نامه‌های محقق ساخته و انطباق یافته یادگیری خودتنظیمی و مهارتهای خواندن ویژه کودکان دبستانی استفاده شد. داده‌های پژوهش با استفاده از تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون‌های تعقیبی مربوطه تحلیل شد.
نتایج نشان داد کودکانی که به پیش دبستانی قرآنی رفته‌اند از توانایی خواندن بالاتری نسبت به بقیه گروهها برخوردارند و برنامه‌های پیش دبستانی قرآنی بر پیشرفت مهارتهای خواندن آنان تأثیر مثبتی داشته است.
بررسی روش شناسی دانش تربیت اسلامی بر اساس رویکرد اسلامی سازی معرفت
علی لطیفی
حمید پارسانیا
محمد داودی
چکیده: این پژوهش به بررسی رویکرد اسلامی سازی معرفت به عنوان قدیمی ترین رویکرد در زمینه نظریه پردازی در دانش تربیت اسلامی می پردازد. بدین منظور در نخستین گام، مقصود از اصطلاحات «اسلامی سازی معرفت»، «تربیت اسلامی» و «روش شناسی» بیان گشته و سپس در ادامه، مهم‌ترین آرای اندیشمندان این رویکرد - با تمرکز بر آرای عبدالرحمان نقیب، تربیت پژوه مسلمان مصری - در دو سطح مبانی و روش‌شناسی ارائه می‌شود.
در پایان نیز به مهم‌ترین نقاط قوت و ضعف این رویکرد و میزان توفیق پیروان آن در دست‌یابی به اهداف خود اشاره خواهد شد. به نظر می رسد هرچند این رویکرد نقش به سزایی در شکل گیری یک جریان فرهنگی اجتماعی نسبت به ضرورت بازتولید دانش تربیت اسلامی و تدارک ادبیات علمی در این زمینه داشته است، اما ضعف در مبانی و عمق نظری این رویکرد، از مهم‌ترین نقاط کور آن به شمار آمده و امکان نقش‌آفرینی جدی در فضای علوم تربیتی معاصر را از آن سلب می‌نماید.
علاقه‌مندان جهت دانلود شماره های گذشته می‌توانند به اینجا مراجعه کنند.
شماره 18 دوفصلنامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی با موضوع فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی ویژه بهار و تابستان 1393 به مدیرمسؤولی علیرضا اعرافی با شمارگان 1500 نسخه و به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه چاپ و روانه بازار شده است./907/ن601/ق