سناریوهای احتمالی دوران پس از ابطال حکم تحویل دو جزیره تیران و صنافیر به عربستان

به گزارش خبرگزاری رسا، عبدالباری عطوان نویسنده و تحلیلگر بارز جهان عرب در مقاله‌ای به بررسی جنبه های مختلف حکم دادگاه مصر در رد تحویل دو جزیره تیران و صنافیر به عربستان و سناریوهای آتی در این باره پرداخت و نوشت: دادگاه عالی اداری مصر روز شنبه تیر خلاص را به توافقنامه‌ای زد که بر حاکمیت عربستان بر دو جزیره تیران و صنافیر در ورودی خلیج عقبه تاکید می کند. این دادگاه با اجماع قضات خود حکم نهایی ابطلان حاکمیت و باقی ماندن دو جزیره تحت حاکمیت مصر را صادر کرد. این امر چه بسا به طور تقریبا نهایی راه را ه روی هرگونه میانجیگری برای بازگرداندن روابط بین مصر و عربستان به مسیر طبیعی خود می بندند و عبدالفتاح السیسی رییس جمهور مصر را –چنانچه خواسته باشد حکم دادگاه را نادیده بگیرد- در مقابل مردم کشورش یا دستکم بخش بزرگی از آنها قرار می دهد.

نمی خواهیم وارد بحث و جدل حقوقی بین اکثریت طرفدار این حکم و اقلیت مخالف آن شویم زیرا هر یک از این دو اردوگاه دیدگاه و اسنادی دارد که ادعایش را تایید و موضع اردوگاه مخالف رد می کند. اما آنچه می توانیم بگوییم این است که دولت های مصر و عربستان خود را در تنگنایی حقوقی و سیاسی انداختند زیرا کوته نظری سیاسی بی سابقه ای با گشودن چنین پرونده دشواری و در چنین زمانی  بدون ارزیابی پیامدهای آن روی داد که بیانگر ارزیابی نادرست از اوضاع بود.

عربستان در حال حاضر در یک جنگ خونین فرسایشی در یمن و در سوریه به سرمی برد و خطر ایران را برای خود یک خطر موجودیتی می داند که ریاض را تهدید می کند و نیز با تروریسم داخلی و بحران مالی و اقتصادی داخلی روبرو است که باعث شده است تا سیاست های ریاضت اقتصادی را در پیش بگیرد. این سیاست ها نگرانی مردمی و انتقادهای وسیعی را ایجاد کرده است و حال با این شرایط، آیا این زمان مناسبی برای ورود به بحرانی حقوقی و سیاسی با بزرگترین کشور عربی است که نمی توان برای مقابله گروهی یا فردی با خطرات از این کشور و حمایت آن بی نیاز بود.

عبدالفتاح السیسی رییس جمهور مصر به خاطر وضعیت مالی بحرانی خود از این دو جزیره صرف نظر کرد زیرا می خواست که میلیاردها دلار عربستان اقتصاد فروپاشیده کشورش و در نتیجه حکومتش را نجات دهد.

هشدار مسؤولان سعودی به السیسی درخصوص وضع تحریم های شدید علیه وی و حکومتش – در صورت یکسره نکردن مساله دو جزیره تیران و صنافیر و قرار ندادن آنها تحت حاکمیت عربستان- و دادن مهلت سه هفته ای به السیسی برای این کار براساس برخی گزارش های خبری، نه تنها به هیچ وجه موفقیت آمیز نبود بلکه گامی در مسیر تشدید تنش در زمانی نامناسب بود.

فشارهای وارده به مسؤولان مصر از طریق تشکیل ائتلافی متشکل از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس برای متوقف کردن هرگونه حمایت مالی از این کشور - در صورت تن ندادن به شروط عربستان- و اقدام ریاض در متوقف کردن تحویل حدود 700 هزار تن نفت در ماه به قاهره چه بسا باعث تحریک جامعه مصر نه فقط علیه عربستان بلکه اکثر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس شود و السیسی را به سمت اردوگاه ایران سوق دهد.

دولت مصر طارق الملا وزیر نفت خود را چند روز پیش به عراق فرستاد که با موافقت مسؤولان عراقی برای ارسال دو میلیون بشکه نفت در ماه به مصر برگشت. این میزان نفت نه تنها جبران قطع نفت ارسالی عربستان به مصر را می کند بلکه مصر توانست این دو میلیون بشکه نفت را با تسهیلات بیشتر از عراق بگیرد. علاوه بر این نیز، دولت قاهره توافقنامه ای برای پالایش نفت عراق در پالایشگاههای مصر امضا کرد تا نیاز عراق به فرآورده های نفتی اساسی نظیر بنزین و گازوییل را تامین کند.

اکنون چند سناریوی احتمالی بعد از صدور حکم دادگاه عالی اداری مصر مبنی بر ابطال تحویل دو جزیره تیران و صنافیر وجود دارد.

سناریوی نخست این است که دولت مصر به حکم دادگاه احترام گذاشته و توافقنامه خود با عربستان برای تحویل این دو جزیره به حاکمیت عربستان را باطل کند و همچنان حاکمیت خود بر این جزایر را حفظ کرده و پیامدهای این کار را بپذیرد.

سناریوی دوم این است که دولت مصر با این حکم دادگاه این کشور مخالفت و اعتراض کند و برای تصویب آن به مجلس نمایندگان مصر رجوع کند زیرا معتقد است که این مجلس از جنبه قانون اساسی، مسؤول رسیدگی و اعلام نظر درباره چنین توافقنامه ها و معاهداتی است.

سناریوی سوم این است که عبدالفتاح السیسی به تعلل و تلاش برای خریدن زمان و جستجو برای یافتن میانجیگرانی در کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به منظور اصلاح روابط با عربستان یا دستکم کاهش فشارها و هشدارهایش ادامه دهد.

چهارمین سناریوی هم این است که دو کشور از درایت و تعقل برخوردار شده و اختلافات خود درباره این جزایر را در حال حاضر به حالت تعلیق درآوردند.

دشوار است که بگوییم کدام سناریو بر دیگری ترجیح دارد. امیدوار بودم که روند امور بین این دو کشور به این وضعیت تاسف بار نرسد اما اگر دوطرف نتوانند به یک راه حل مورد قبول برسند؛ چه مانعی وجود دارد که برای حل اختلاف خود به دادگاه دادگستری بین المللی رجوع نکنند؟/847/ب103/د