طرح جدید آمریکا برای سوریه

به گزارش خبرگزاری رسا، دولت دونالد ترامپ که نخستین اقدام جدی خود را در سوریه با حمله موشکی به یک پایگاه هوایی در غرب حمص رقم زد، اینک با ارائه طرحی تازه در صدد تداوم مداخلات خود در این کشور می باشد. بر اساس گزارش برخی از رسانه های غربی، این طرح شامل یک سناریوی چهارمرحله ‌ای برای حل بحران سوریه است.

با توجه به نقش و تاثیر بالای روسیه در سوریه، واشنگتن تلاش زیادی دارد تا مسکو را هم در اجرای این طرح با خود همراه سازد. آمریکا باوجود اختلاف با روسیه قائل به همکاری با این کشور د رحل بحران سوریه است. گفته می شود برای ترغیب روسیه به همکاری در اجرای این طرح آمریکایی، واشنگتن به مسکو پیشنهاد باقی ‌ماندن دو پایگاه روسی؛ یکی پایگاه دریایی در طرطوس و دیگری پایگاه هوایی در حمیمیم سوریه را داده است. سخنگوی کرملین، پیش‌تر درباره مطرح ‌شدن طرح مذکور در جریان سفر تیلرسون به مسکو و ارائه آن به ولادیمیر پوتین، رییس‌ جمهوری روسیه، سخن گفته بود. اما هنوز معلوم نیست واکنش روسیه چه بوده است.

نخستین مرحله این طرح شامل نابودی داعش می ‌شود. آمریکا قصد دارد با اعزام نیروی نظامی به سوریه، جنگ علیه داعش را یکسره کند. اعزام تعدادی از نظامیان آمریکایی در ماه های قبل به سوریه و ایجاد چندین پایگاه در شمال سوریه، حاکی از آن است که آمریکا قصد دارد دست به تحرکات نظامی تازه ای علیه داعش در رقه بزند. حملات هوایی در قالب ائتلاف ضد داعش هم همچنان ادامه خواهد یافت. البته واشنگتن تاکید کرده است که در این مرحله هیچ قصدی برای براندازی بشار اسد رییس ‌جمهوری سوریه، از طریق نظامی ندارد.

مرحله دوم عبارت است از برقراری ثبات و آتش بس در سوریه که در جریان آن آمریکا قصد دارد توافق ‌نامه‌ های آتش ‌بس را بین دولت و گروه‌های معارض امضا کند. همچنین زمزمه هایی از ایجاد مناطق امن به گوش می رسد و قرار است نظام سوریه در ایجاد این مناطق مشارکت کند. اگر این طرح با هماهنگی سوریه اجرا شود، معنایش آن است که جنگنده‌های آمریکا و هم‌پیمانانش بدون هیچ مانعی بر فراز این مناطق پرواز خواهد کرد. در بحث اداره مناطق مختلف سوریه، طرح آمریکا حاکی از نوعی خودمختاری است. به عبارتی آمریکا تمایل دارد مقامات محلی روی کار بیایند. مثلا در مناطق سنی‌ نشین، اهل سنت امور را اداره کنند و در مناطق کُردنشین اداره اوضاع به کردها سپرده شود. در این دوره کشور سوریه نیز به ‌واسطه یک دولت موقت اداره می شود.

مرحله سوم شامل یک دوره انتقالی یا گذار است و طبق طرح آمریکا، بشار اسد باید داوطلبانه از قدرت کناره‌ گیری کند. رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا، در جریان سفرش به مسکو به همتای روس خود تاکید کرد که کشورش رفتن داوطلبانه اسد را ترجیح می‌دهد. اگر بشار اسد با این طرح مخالفت کند، تحت فشار قرار گرفته و از مشارکت در انتخابات آتی منع خواهد شد. همچنین ممکن است از طریق تهدید او به تحت پیگرد قراردادنش به اتهام ارتکاب جرائم جنگی او را کنار گذاشت. پیش بینی کاخ سفید آن است که اسد احتمالا با ترک قدرت و خروج از کشور به مقصد روسیه یا ایران در صورت تضمین تحت پیگرد قرارنگرفتنش موافقت کند.

مرحله چهارم اما مربوط به وضعیت سوریه بعد از پایان دوره انتقالی است. در این مرحله انتخابات ریاست جمهوری ترجیحا بدون حضور اسد برگزار خواهد شد و روند سیاسی با قانون اساسی جدید شکل می گیرد. ادعای امریکا آن است که با اجرای این طرح مردم سوریه به خواست اصلی خود یعنی کنار رفتن بشار اسد و تغییر نظام دست یافته و وارد دوران تازه ای از ثبات و آرامش خواهند شد.

بازسازی سوریه در ابعاد اقتصادی و عمرانی و نیز فرهنگی و اجتماعی، از دیگر برنامه های آینده سوریه است که البته در طرح چهار مرحله ای اشاره ای به آن نشده است، اما قطعا در دستور کار آمریکا و متحدانش جهت حضور و نفوذ بیشتر در سوریه قرار خواهد گرفت.

نکته قابل توجه آن است که بازیگران صحنه سوریه متعدد هستند، لذا طرح های یک جانبه هیچ گاه موفق نبوده است. به همین دلیل است که آمریکا تلاش زیادی دارد تا نظر مساعد روسیه را نسبت به طرح تازه خود جلب کند. اما معلوم نیست روسیه تا چه حد مایل به همکاری با آمریکا در اجرای این طرح باشد. مواردی همچون پیشنهاد کناره گیری بشار اسد موضوعی است که مسکو به آسانی زیر بار آن نخواهد رفت، مگر آن که در جریان معامله خود با آمریکا به امتیاز قابل توجهی دست یابد.

جمهوری اسلامی ایران نیز از دیگر عناصر تاثیرگذار و مهم در عرصه سوریه است که بی تردید با هر گونه طرح آمریکا برای سوریه مخالفت می کند. بندهایی مانند خودمختاری و یا کناره گیری بشار اسد و انتخابات آینده بدون حضور او از جمله اموری است که ایران به شدت با آن مخالفت است. هر چند تاثیرات روسیه در سوریه به ویژه در ابعاد سیاسی بیش از ایران است، اما ایران هم دارای ابزارهای تعیین کننده ای به ویژه در عرصه میدانی بوده و به آسانی می تواند در مسیر اجرای طرح آمریکایی ها خلل ایجاد کند.  

و بالاخره مانع بعدی نظام سوریه است که همواره مخالف دخالت های نظامی و سیاسی آمریکا بوده و هست. مقامات دولت دمشق بر این باورند که طرح های سیاسی بیگانگان قابل دیکته نیست و این مردم سوریه هستند که باید سرنوشت سیاسی خود را تعیین کنند. لذا خواسته هایی مانند کناره گیری و یا عدم حضور بشار اسد در انتخابات به کلی مردود است.

با این تفاصیل می توان نتیجه گرفت طرح تازه آمریکا همانند طرح های گذشته قرین ناکامی شده و دولت ترامپ بر خلاف ادعاهای زیاد، از پرونده پیچیده سوریه طرفی نخواهد بست./۹۹۴/ب۱۰۲/ف

احمد قره داغی