نگاهی بر دویست و سی‌ و یکمین ماهنامه معرفت + چکیده

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مؤسسه امام خمینی(ره) دویست و سی‌ و یکمین شماره ماهنامه  علمي - ترويجي  علوم انساني معرفت، ویژه جامعه  شناسی را به مدیر مسئولی احمد رهنمایی در بهمن 95 منتشر کرده است.

فهرست مقالات این شماره:

شيعيان واقعى و اندوه حرمان از ديدار معشوق

 اميرمؤمنان على عليه السلام و نرمش قهرمانانه؛ مبانى، زمينه ها و ويژگى ها

  نقش جامعه در تغيير و اصلاح سبك زندگى افراد

 نقد و بررسى مفهوم «سبك زندگى» در انديشه بورديو

 بررسى چالش هاى هويت فرهنگى و آموزش و پرورش در عصر جهانى شدن فرهنگ

 دين دارى و نقش آن در مسئوليت پذيرى اجتماعى دانشجويان

 سياست ها و شگردهاى تبليغى وهابيت در جهان

از خودبیگانگی هویتی

 

شيعيان واقعي و اندوه حرمان از ديدار معشوق

آيت الله علامه محمدتقي مصباح    

چکيده: آيا در اسلام حزن و اندوه مطلوب است، يا شاد و مسرور بودن؟ با اينكه حكم آنها به اقتضاي شرايط متفاوت است. در پاسخ بايد گفت: انسان گرچه هيچ گاه در زندگي دنيايي از حزن و اندوه تهي نمي شود، اما بالفطره خواهان خوشي و شادي است و از اندوه گريزان است. اما خلقت اين گونه اي انسان به اين دليل است كه اين عالم محل آزمايش انسان است.

ما در برابر هريك از غم ها و شادي ها و خوشي ها و ناخوشي ها وظايفي داريم و آزمايش مي شويم. آيا وقتي نعمتي به ما مي رسد سرمست و مسرور مي شويم و مغرور مي شويم و خدا را فراموش مي كنيم. يا در هر حال، نعمت هاي خدا را شكرگذاريم.

در اسلام، اگر منشأ شادي و حزن مطلوب و ارزشمند بود، شادي و حزن ارزشمند و مطلوب خواهد بود، وگرنه نامطلوب و ناپسند است. بر شادي و اندوه مطلوب ثواب و اجر مترتب است. مؤمن بايد بداند كه هرآنچه در اختيار اوست، از آنِ خداست و در از دست دادن آن مصلحتي نهفته است.

 

اميرمومنان علي عليه السلام و نرمش قهرمانانه؛ مباني، زمينه ها و ويژگي ها

مهدي سميعي

 مهدي مرداني (گلستاني) 

چکيده: «نرمش قهرمانانه» از تعابيري است كه تحت تأثير كاربست مقام معظم رهبري، بسامد فراواني در ادبيات سياسي معاصر پيدا كرده است. اين مقاله كوشيده است تا به اين پرسش محوري پاسخ دهد كه آيا مي توان با بررسي متون ديني و ريشه يابي اين اصطلاح در سخن و سيره اميرمومنان عليه السلام، آن را تعبيري بر پايه مباني اسلامي قلمداد نمود و براي آن خاستگاه ديني قايل شد؟

يافته هاي اين پژوهش كه به روش اكتشافي و با تحليل سيره سياسي اميرمؤمنان عليه السلام در تعامل با مخالفان به ويژه در دوران پنج ساله حكومت به دست آمده است نشان مي دهد كه اميرمؤمنان عليه السلام به مفاد اين تعبير باور داشته و از آن در موقعيت هاي مختلف بهره برده است. چنان كه پايداري در اصول و مداراي در عمل دو ويژگي مهم نرمش قهرمانانه است كه بر پايه دو مبناي عزت مداري و ارزش مداري استوار گرديده و در بستر اموري همچون عدم همراهي مردم، عدم حمايت نخبگان و دودستگي شكل گرفته است.

 

نقش جامعه در تغيير و اصلاح سبك زندگي افراد

محمد كاوياني آراني

حفيظ الله فولادي وندا    

چکيده: طي چند سال اخير، در كشور ما، مطالعات بسياري در موضوع «سبك زندگي» صورت پذيرفته كه اغلب با رويكرد فردي بوده است. هدف اين پژوهش، بررسي نقش جامعه و ساختارهاي اجتماعي در شكل گيري سبك زندگي و پاسخ به اين سؤال است كه آيا ساختارها و نهادهاي اجتماعي نقشي در تعيين و تغيير و اصلاح سبك زندگي دارند؟ اين پژوهش با رويكرد روان شناختي، اجتماعي، اسلامي و با استفاده از روش تحليلي و بهره گيري از شيوه بررسي استنادي انجام شده است.

يافته‌های اين پژوهش نشان داد: 1. در مطالعات سبك زندگي ايراني ـ اسلامي، به نقش جامعه و ساختارهاي اجتماعي، كمتر توجه شده است.

 2. اين ساختارها و نهادها، در فرايند تربيت و رشد، افراد را به انتخاب سبك زندگي متناسب با خود رهنمون مي كنند.

 3. تعيين و تغيير و اصلاح سبك زندگي از طريق ساختارهاي اجتماعي، امري تدريجي است، نه دفعي؛ بنابراين، براي اصلاح «سبك زندگي» در جامعه، بايد به ساختارها و نهادها و نهادينه سازي مفاهيم و رفتارهاي موردنظر توجه ويژه داشته باشيم و آنچه را كه نياز است، اصلاح يا ايجاد كنيم.

نقد و بررسي مفهوم «سبك زندگي» در انديشه بورديو

حبيب الله نجفي

 سيدحسين شرف الدين 

چکيده: پي ير بورديو، از نظريه پردازان تأثيرگذار و مطرح در حوزه سبك زندگي است كه انديشه و آثارش يكي از منابع اصلي در اين زمينه شمرده مي شود. سؤال اصلي نوشتار حاضر، كه به روش اسنادي و توصيفي ـ تحليلي انجام شده، اين است كه مفهوم «سبك زندگي» و عوامل و نيروهاي تاثيرگذار بر توليد، تثبيت و تغيير آن، در انديشه بورديو كدام است؟

يافته‌های اين مطالعه نشان مي دهد كه بورديو سبك زندگي را در پيوند با مفاهيم «عادت واره، ميدان، سرمايه، و ذوق و سليقه» تحليل مي كند. از ديد وي، «سبك زندگي»، همان اعمال و رفتارهايي است كه به شيوه اي خاص طبقه بندي شده و حاصل ادراك فرد به تبع فضاي اجتماعي و جايگاه او در ميدان هاي گوناگون فعاليت اجتماعي است.

همچنين «سبك زندگي» مجموع فعاليت هاي نظام مندي است كه از عادت واره و ذوق و سليقه فرد ناشي شده، بيشتر جنبه عيني و تحقق يافته دارد. در عين حال، به صورت نمادين به افراد و گروه هاي اجتماعي ملتزم بدان هويت مي بخشد و عامل تمايز اقشار گوناگون اجتماعي از يكديگر محسوب مي شود.

بررسي چالش هاي هويت فرهنگي و آموزش و پرورش در عصر جهاني شدن فرهنگ

محمد فولادي

 ناهيد رضايي   

چکيده: جهاني شدن فرايندي اجتناب ناپذير است كه از قرن نوزدهم شروع شده است و امروزه از بحث انگيزترين مسائل روز جهاني به شمار مي رود؛ پديده اي كه در تصميم گيري ها و فعاليت هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي انسان ها نقش تعيين كننده اي داشته و مرزهاي جغرافيايي را به حداقل ممكن كاهش داده است. اين فرايند در طول مسير، ابتدا در بعد اقتصادي خود موفق بود و به تدريج، به ساير ابعاد گسترش يافته است. در اين ميان، عده اي معتقدند: جهاني شدن موجب نابودي هويت فرهنگي و فرهنگ هاي بومي شده است و عده اي ديگر اين نظر را رد مي كنند و اعلام مي دارند كه جهاني شدن، خود موجب حفظ و تقويت فرهنگ مي شود.

اين مقاله با هدف بررسي و تحليل فرايند جهاني شدن، فرهنگ و تاثير آن بر هويت فرهنگي و آموزش و پرورش، در شش مسئله فرهنگي تدوين يافته است: ويژگي هاي جهاني شدن؛ جهاني شدن و ظهور هويت هاي گوناگون؛ بحران هويت فرهنگي و آسيب هاي ناشي از آن؛ تهديدها و فرصت هاي عام جهاني شدن فرهنگ؛ ديدگاه هاي موافقان و مخالفان جهاني شدن آموزش و پرورش؛ فرصت ها و تهديدهاي جهاني شدن آموزش و پرورش.

دين‌داري و نقش آن در مسئوليت پذيري اجتماعي دانشجويان

سيف اله فضل الهي قمشي

 افسانه فداكار

چکيده: هدف تحقيق، پيش بيني نقش دين داري در مسئوليت پذيري دانشجويان است. روش تحقيق، توصيفي ـ همبستگي، و جامعه آماري، دانشجويان دانشگاه پيام نور قم مي باشد. نمونه آماري نيز 320 نفر از دانشجويان بودند كه به شيوه تصادفي طبقه اي انتخاب شدند.

ابزار جمع آوري اطلاعات، دو پرسشنامه استاندارد «دين باوري» و «مسئوليت پذيري» به ترتيب با پايايي 73.0 و 71.0 براساس آلفاي كرانباخ بود. براي تجزيه و تحليل اطلاعات از روش هاي آمار توصيفي و استنباطي در حد آزمون همبستگي پيرسون و Tبراي مقايسه ميانگين دو گروه مستقل و Z فيشر استفاده شد.

نتايج نشان داد: 1. بين نشانه هاي دين داري با مسئوليت پذيري اجتماعي به ميزان 154/0 همبستگي مثبت و معني دار وجود دارد. 2. بين انجام عبادات واجب و مسئوليت پذيري اجتماعي دانشجويان رابطه معني داري وجود دارد 3. بين انجام عبادات مستحب و مسئوليت پذيري اجتماعي دانشجويان رابطه معني داري برقرار است. 4. بين رعايت نشانه هاي دين داري و مسئوليت پذيري اجتماعي دانشجويان رابطه معني داري وجود دارد. 5. رابطه بين ابعاد دين داري با مسئوليت پذيري اجتماعي در دانشجويان دختر و پسر متفاوت نيست.

سياست‌ها و شگردهاي تبليغي وهابيت در جهان

رسول خضرلو

 سيدحسين شرف الدين 

 چکيده: وهابيت را نه صرفا يك منظومه فكري ـ اعتقادي يا يك فرقه مذهبي ـ تاريخي، بلكه بيشتر بايد يك جريان سياسي ـ امنيتي و ابزاري ايدئولوژيك براي پيشبرد اهداف استعمار تلقي كرد. اين نوشتار درصدد است تا بخشي از دخل و تصرف هاي فرقه مذكور در ميراث مكتوب اسلامي و اقدامات تخريبي آن با بهره گيري از فناوري هاي رسانه اي نوين را واكاوي و تحليل كند. عموم مسلمانان وظيفه دارند تا علاوه بر حفظ سنت و تفسير و تبليغ درست و دقيق آن، در خصوص تحريف ها، سوءبرداشت ها و انحرافات فكري نيز اعمال حساسيت كنند و واكنش هاي مناسب نشان دهند. نوع تحقيق، توصيفي و تحليلي است و برخي اقدامات مكتب اموي وهابي را بررسي مي كند.

سياست هاي تبليغي ـ تخريبي وهابيت به عنوان بزرگ ترين تهديد براي جهان اسلام و بلكه كل جهان، تاكتيك ها و شگردهاي آنها در فضاي حقيقي و مجازي در جهت مخدوش ساختن منابع اصيل تاريخي ـ حديثي اسلام، اشاعه تلقي ها و تفسيرهاي جهت گيرانه و فرقه اي به عنوان انديشه مورد وفاق علماي اسلام، تشديد و تعميق منازعات فرقه‌اي، مشوه نماياندن تصوير مذهبي و تاريخي شيعه در افكار عمومي مسلمانان و جهان، مقابله با روند رو به رشد انقلاب اسلامي، و به انحراف كشاندن جريان بيداري اسلامي محورهاي اساسي اين مطالعه هستند. ارائه راهكارهاي عملي براي مقابله با اقدامات گوناگون اين جريان انحرافي بخش ديگري از دستاوردهاي اين مطالعه است.

ازخودبيگانگي «هويتي»

حسن يوسف زاده   

چکيده: «ازخودبيگانگي» در اصطلاح جامعه شناختي به وضعيتي اطلاق مي شود كه چيزي كه انسان آن را خلق كرده يا جزء خصايص انسان است به طريقي از او دور شود. حالتي ازخودبيگانگي وجود دارد كه اراده انسان ها حتي در ساحت انديشه نقش حداقلي ايفا مي كند كه از آن با عنوان «ازخودبيگانگي هويتي» تعبير مي شود. اين نوع ازخودبيگانگي امروزه محصول شرايطي است كه مهم ترين ويژگي آن «برساختي» بودن زندگي اجتماعي است.

 در اين نوع ازخودبيگانگي، انديشه اي «ديگر» در ذهن فرد جاي مي گيرد و بدين ترتيب، «ازخودبيگانگي هويتي» روي مي دهد. در اين مقاله، با استفاده از نظريه هاي تأثير رسانه هاي جمعي، در كنار رويكرد برساخت گرايي (ساخت اجتماعي واقعيت) به عنوان روش و چارچوب نظري، با الهام از آموزه هاي اسلامي، رويكردي انتقادي به ازخودبيگانگي هويتي اتخاذ شده است. حاصل تحقيق آن است كه نفوذ فراگير رسانه هاي جمعي و سياست هاي همگرايانه آنها در پيشبرد اهداف سرمايه داري غربي و محتواي نظام آموزشي بخصوص علوم انساني، مهم ترين عامل ازخودبيگانگي هويتي بخش قابل توجهي از انسان ها در سراسر جهان است.

برخلاف نظريه هاي رايج ازخودبيگانگي كه شي ءانگاري و جداشدن محصول فعاليت بشر را ملاك ازخودبيگانگي مي دانند، در «ازخودبيگانگي هويتي»، انديشه هاي نامناسب و چه بسا بي ربط در ذهن انسان ها جاي مي گيرد. اين نوع ازخودبيگانگي عمدتا مربوط به كشورهاي شرقي و جهان سومي است.

مؤسسه امام خمینی(ره)  ماهنامه علمي - ترويجي  علوم انساني معرفت، ویژه جامعه شناسی را در ۱۲۶ صفحه به قمیت ۳۵۰۰ تومان در اسفند ۹۵ منتشر کرده است./۹۹۸/ن۶۰۴/ش