تحلیلی بر دلایل بازداشت گسترده روحانیان در عربستان
به گزارش خبرگزاری رسا، چند روزی است که بازداشت مبلغان دینی سرشناس در فضای رسانه‌ای و مجازی عربستان، به اوج رسیده و در این کشور جنجال بر پا کرده است.
شبکه اجتماعی توییتر، از پراستفاده‌ترین شبکه‌های اجتماعی در عربستان است؛ بخصوص بعد از آنکه در ماه می گذشته (اردیبهشت)، واتساپ فیلتر شد و بسیاری از کاربران توییتر را جایگزین آن کردند.
بنابراین هر زمان در عربستان موضوعی «ترند» می‌شود، به ویژه اگر از جانب اکانت‌های نزدیک به طرف‌های حکومتی یا حامی سلطنت آل سعود باشد، یعنی برای موضوعی دارد مقدمه‌چینی می‌شود.
از جمله این امور، ترند شدن هشتگ #العریفی_یتاجر_بالدین در چند روز گذشته بود؛ امری که پیشاپیش از بازداشت احتمالی این مبلغ سعودی خبر می‌داد.
محمد العُریفی، از روحانیون پُرکار در عربستان است. او از سخنرانان مشهور در دنیای عربی است. حساب کاربری او در توییتر 19 میلیون و حساب فیسبوک او 24 میلیون دنبال کننده دارد.
او طی چند سال گذشته همیشه به حمایت از اخوان المسلمین متهم شده. او همچنین اتهام صدور فتاوایی شبیه به فتوای جهاد در سوریه هم دارد هرچند خودش بعدها بارها آن را تکذیب کرد. به نوعی او روحانی سلطنتی نیز محسوب می‌شود. زمانیکه جنگ عربستان علیه یمن ماههای اولیه خود را طی میکرد، او با رفتن به مناطق نزدیک مرز یمن، لباس نظامی پوشید و یک گلوله خمپاره به خاک یمن شلیک کرد؛ اقدامی که تلاش برای مشروع جلوه دادن جنگ علیه یمن نزد افکار عمومی جهان عرب محسوب شد.
زمانیکه هشتگ #العریفی_یتاجر_بالدین (العریفی با دین تجارت می‌کند) در چند روز اخیر در عربستان ترند شد، روشن شد که قرار است بازداشت شود. او که در سال 2013 به دلیل شائبه حمایت از محمد مرسی رییس جمهور مخلوع مصر و وابسته به اخوان المسلمین بازداشت شده بود، اکنون دوباره بازداشت شده است.
خبر بازداشت العریفی، همچنین خبر بازداشت «سلمان العوده»، «عائض القرنی» و «علی العمری» را به دنبال داشت.
روز یکشنبه (دیروز) مقامات عربستان، سلمان العوده را نیز بازداشت کردند. خالد العوده برادر او این خبر را تأیید کرده است. بازداشت العوده و القرنی نارضایتی عمومی را در میان کاربران توییتر در عربستان برانگیخته است.
العوده و القرنی نیز طرفداران زیادی دارند. حساب کاربری این دو در توییتر به ترتیب 14 و 17 میلیون نفر دنبال کننده دارد.
حساب کاربری «معتلقی الرأی» (بازداشت‌شدگان به سبب بیان دیدگاه) در عربستان سعودی ضمن تأیید خبر بازداشت سه مبلغ سعودی مذکور، نوشته است که لیست بازداشتی‌ها به 20 نفر می‌رسد.
چرا این افراد بازداشت شده‌اند؟
همه این افراد از کسانی هستند که از مخالفان محور مقاومت و ایران به شمار می‌روند. این افراد در سالهای اولیه بحران سوریه، از جنگ علیه سوریه تحت عنوان «جهاد» حمایت کردند. اینها به نوعی جنگ عربستان علیه یمن را نیز تأیید کردند. تقریبا در خیلی از موضوعات منطقه‌ای که عربستان برای توجیه سیاست خود به آنان نیاز داشته همراهی کرده‌اند.
نکته مشترکی که این افراد دارند، عدم محکوم کردن قطر در بحران اخیر کشورهای عربی در خلیج فارس است. حساب کاربری «العهد الجدید» در عربستان که مانند حساب کاربری «مجتهد» (معروف به افشاگر خاندان سعودی) برخی اخبار پشت پرده از خاندان سعودی را منتشر می‌کند، می‌گوید در چند روز گذشته، از دیوان سلطنتی با عائض القرنی و سلمان العوده تماس گرفته و از آنان خواسته‌اند که علیه قطر موضع بگیرند. آنان رد کردند و به همین دلیل بازداشت شده‌اند.
در کنار موضوع قطر، حمایت یا به نوعی همبستگی فکری این افراد با گروه اخوان‌المسلمین که مورد حمایت قطر است، یکی از عللی است که احتمالا خشم سلمان (شاه) و پسرش محمد بن سلمان (ولی‌عهد عربستان) را برانگیخته است. سلمان العوده عضو اتحادیه جهانی علمای مسلمانی است که ریاست آن را «یوسف القرضاوی» روحانی حامی سرسخت اخوان المسلمین بر عهده دارد و بشدت مورد نفرت دولت عربستان و مصر است.
اکنون متهم شدن به حمایت از قطر و اخوان المسلمین، از نگاه عربستان، مرادف با چیزی مثل زندیق و کافر بودن است که مجازات آن ساقط شدن از زندگی سیاسی یا اجتماعی است.
نکته مهم دیگری که به نظر می‌رسد نباید از آن غفلت کرد، فراررسیدن موعد 15 سپتامبر است؛ تاریخی که برای «راهپیمایی اعتراضی مسالمت‌آمیز» در عربستان تعیین شده و حساب کاربری «حراک 15 سپتامبر» در 22 آگوست گذشته فراخوان آن را در توییتر منتشر کرده و از مخاطبان خود خواسته که مساجد و مکان‌های پیشنهادی برای آغاز تجمع را اعلام کنند.
سلمان العوده از آن دسته روحانیون سعودی است که قبلا در ریاض بازداشت شده و به دلیل فراخواندن به آزادی بیان بازداشت شده است. او در 15 مارس 2013 در سخنرانی تندی خطاب به دولت عربستان، خصوص وزارت کشور، خواستار آزادی کسانی شد که در خصوص آزادی بیان به زندان افتاده‌اند. او از دولت خواسته بود که با این کار خشم مردمی را مهار کند و فتنه را از بین ببرد.
جالب توجه این است که سلمان العوده و شیوخ دیگری مثل عائض القرنی و ناصر العمر، از جمله روحانیون و مبلغانی هستند در دهه 90، همکاری عربستان با آمریکا در جنگ خلیج فارس را نقد کردند و آنها از امضاکنندگان طوماری هستند که به «خطاب المطالب» [نامه درخواست‌ها] معروف شد.
خطالب المطالب، نامه‌ای است که در می 1991 خطاب به فهد بن عبدالعزیز شاه وقت عربستان منتشر شد و حدود 400 روحانی آن را امضا کردند و خواستار تأسیس مجلس شورا، تحقق مساوات میان شهروندان، عدالت در توزیع سرمایه و تشکیل ارتشی کامل و قدرتمند و در پیش گرفتن سیاست خارجی‌ای بدون ائتلاف‌های مخالف شرع شدند.
در سال 2014 (3 سال پیش)، بعد از گذشته حدود 23 سال، فعالان سعودی این نامه را بازنشر کردند؛ نامه‌ای که سلمان العوده و عائض القرنی از امضاکنندگان آن هستند.
گذشته از این دلایل، برخی در عربستان معتقدند که روحانیون بازداشت شده از نزدیکان فکری محمد بن نایف، ولی‌عهد سابق است که محمد بن سلمان او را با کمک پدر، کنار زد و خود ولی‌عهد شد تا بزودی جای پدر را بگیرد و شاه عربستان شود.
این افراد معتقدند که در کنار مسأله و بحران قطر، این بازداشت‌ها مقدمات احتمالی کنار رفتن سلمان از قدرت و شاه شدن پسرش، محمد بن سلمان است و برای مهار تبعات اجتماعی این اقدام، موج بازداشت‌ها در عربستان شروع شده است.
گفت‌وگوی اخیر دونالد ترامپ با سران عربستان نیز به شایعات شاه شدن قریب‌الوقوع بن سلمان نیز دامن زده است./۸۴۷/ب۱۰۱/ف
وحید صمدی