فصلنامه میقات حج در ایستگاه شماره ۹۹

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، در شماره ۹۹ فصلنامه علمی ترویجی میقات حج که به صاحب امتیازی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت و مدیر مسؤولی سیدعلی قاضی عسکر منتشر می‌شود به بررسی فضیلت زیارت قبور بزرگان دین در فقه فریقین پرداخته شده است.

اسرار اعمال حج در قرآن و سنت، آگاهی‌هایی درباره نفوذ شیعیان امامی در مدینه منوره، مناظره امام صادق علیه‌السلام با زندیق مصری هنگام طواف (۱)، تأثیر زیارت بر تربیت اخلاقی، نقش اصحاب ائمه علیهم‌السلام در میراث مکتوب حج و عمره و نقش حج در نگرش اقتصادی فرد مسلمان عنوان های دیگر مطالب جدیدترین فصلنامه میقات حج است.

چکیده این مقالات در ادامه آورده شده است:

اسرار اعمال حج در قرآن و سنت

زهرا حق زاده

نگرشی عمیق و همه‌جانبه به آیات و روایات، به خوبی این معنا را ثابت می‌کند که حج، ظاهری دارد و باطنی و آنچه را مردم در ظاهر انجام می‌دهند با باطن حج فاصله بسیاری دارد و خداوند طالب حقیقت حج است و حجی را از زائرش می‌خوهد که در آن، روحش متحول و دگرگون شود و با عمل و روح با شیاطین بجنگد و غیر خدا را لبیک نگوید.

نگارنده در این بحث به تبیین گوشه‌ای از اسرار حج پرداخته است تا زائران خانه خدا بتوانند با آگاهی به این اسرار، این سیر روحی را با سربلندی پشت سربگذرانند. از این‌رو، ابتدا اسرار و فلسفه تشریع حج، و سپس اسرار اعمال عبادی عمره و حج تمتع از منظر قرآن و روایات بیان شده است.

تأثیر زیارت بر تربیت اخلاقی

مجتبی حیدری

مقاله حاضر به بررسی مؤلفه‌ها و شاخص‌هایی می‌پردازد که باعث تأثیر اخلاقی – تربیتی زیارت بر زائران می‌شوند. این مؤلفه‌ها تا پنج مورد شمارش شده‌اند. عامل نخست، اعتقاد و ایمان به زیارت‌شونده به عنوان پیامبر یا امام است. عامل دوم، عشق و علاقه زائر به مزور است و در واقع، زیارت بدون علاقه به مزور معنا ندارد. عامل سوم، شخصیت و جایگاه مزور است. عامل چهارم، برخورداری زائر از آمادگی پیشین از طریق اجتناب از گناه و استغفار از گناهان پیشین است. عامل پنجم، نیز احساس حضور در محضر مزور می‌باشد که از طریق شیوه‌هایی مانند اذن دخول تقویت می‌شود.

فضیلت زیارت قبور بزرگان دین در فقه فریقین

مهدی درگاهی

زیارت قبور بزرگان دین و فضیلت آن در فقه فریقین، از مسائلی است که برخی در صدد انکار آن هستند و این، از آن روست که پژوهش جدی و یکپارچه‌ای در این مورد صورت نگرفته است و جا دارد کاوش لازم در این‌باره انجام گیرد.

درک عقل و سیره عقلا از زیارت قبور بزرگان و گرامیداشت آنان؛ از جمله دلایلی است که فضیلت زیارت قبور بزرگان دین را ثابت می‌کند. افزون بر این، ویژگی ممتاز زیارت قبول اهل بیت علیهم السلام با تکیه بر دلایل تعظیم شعائر و ابراز مودت به ذی‌القربی، ثابت است و به مذهب جعفری اختصاص ندارد.

این پژوهش، با هدف شناخت اقوال و حدود و ثغور ادله تبیین فضیلت زیارت قبور بزرگان دین و مذهب انجام شده و در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های فقهی از منظر مذهب اسلامی با گردآوری داده‌های کتابخانه است و نتیجه آن، اثبات فضیلت زیارت قبور بزرگان دین به ویژه اهل بیت علیهم‌السلام در منظر فقه فریقین می‌باشد.

آگاهی‌هایی درباره نفوذ شیعیان امامی در مدینه منوره

رسول جعفریان

مدینه منوره از اواخر قرن دوم و به طور رسمی از قرن چهارم، در اختیار سادات بود که اصطلاحا به آنان «شرفا» می‌گفتند. این گروه از سادات غالبا تمایلات شیعی داشتند، اما به دلیل تسلط عباسیان، گاهی به تقیه روی آورده و گاه مذهب سنی را اختیار می‌کردند اما به دلیل وابستگی‌های خانوادگی، تمایلات شیعی داشتند.

در دوره تسلط فاطمیان، آنها به طور آشکار مذهب شیعی داشتند. با سقوط فاطمیان و روی کار آمدن ایوبیان و سپس ممالیک، فشار بر روی اشراف بیشتر شد. این زمان، شهر دو گروه «مقیم» و «مجاور» داشت؛ مجاوران از بیرون می‌آمدند و غالبا سنی بودند، افراد مقیم شیعه بوده و از اشراف حمایت می‌کردند. مجادله میان این دو گروه ادامه یافت. در نیمه اول قرن هشتم هجری، همین منازعه وجود داشت که کتاب «نصحیه المشاور و تعزیه المجاور» آینه تا نمای این نزاع بین دو گروه مزبور است.

نقش اصحاب ائمه علیهم‌السلام در میراث مکتوب حج و عمره

علی احمدی

مسلمانان از ابتدای دعوت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و با تشویق آن حضرت، اهتمام ویژه‌ای به نگارش داشتند و همچنین شیعیان با توجه به تأکید پیامبر و اهل بیت علیههم السلام، به نوشتن در حوزه‌های مختلف اسلامی روی آوردند که باعث تشکیل میراث مکتوب شیعه شد و بخشی از این میراث، درباره حج و اماکن زیارتی سرزمین وحی است.

با توجه به اهمیت حج و عمره، این مقاله، آثار اصحاب ائمه علیهم‌السلام درباره حج، عمره و اماکن مقدس حجاز را با رویکرد تاریخی و با روش کتابخانه‌ای، مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که اصحاب ائمه علیهم‌السلام، همچون دیگر موضوعات مهم فقهی، به حج نیز توجه داشته و به نگارش آثاری در این زمینه همت گماشته‌اند و از آنجا که مستقیم از اهل بیت علیهم‌السلام روایت می‌کردند، در واقع این آثار متعلق به آنان است؛ به عبارت دیگر، روایاتی درباره حج و عمره وجود دارد که توسط راویان، از اهل بیت علیهم‌السلام روایت شده است.

مناظره امام صادق علیه‌السلام با زندیق مصری هنگام طواف (۱)

غلام رضا رضایی

چکیده: در کتب روایی شیعه، مناظره‌های فراوانی از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم‌السلام با مخالفان گزارش شده است که از جمله آنها، مناظره امام صادق علیه‌السلام با زندیق مصری، به نام «عبدالملک» و با کنیه «ابوعبدالله» است. امام علیه‌السلام بخشی از این مناظره را در حین طواف و بخشی از آن را بعد از طواف انجام داده است.

امام صادق علیه‌السلام در این مناظره، از هر سه شیوه دعوت (حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن)، که خدای متعال در آیه ۱۲۵ سوره نحل، پیامبر را به آن فرمان داده، استفاده کرده است. امام مناظره با زندیق را، با شیوه جدال احسن، با پرسش از نام و کنیه وی آغاز می‌کند و از این طریق، او را غافل‌گیر کرده، در مخمصه و تنگنایی شدید قرار می‌دهد؛ به طوری که او در برابر حضرت، راهی جز سکوت نمی‌یابد.

جدال در اصطلاح علم منطق آن است که انسان به هدف ملزم و خاموش ساختن طرف مقابل، از مسلمات علیه او بهره‌برداری کند. یکی از مسلمات و مشهورات نزد عموم آن است که هرکس از باب مثال، نام عبدالله یا عبدالملک را برای خود برگزیده است، به حسب عادت جامعه، به معنای آن نیز متصف خواهد بود؛ مگر آنکه این نام را برای فریب افکار عمومی بر خود نهاده باشد.

این نوشتار به بررسی و تحلیل مرحله اول مناظره؛ یعنی جدال احسن امام علیه‌السلام با زندیق مصری پرداخته و از طریق قاعده دلالت الفاظ بر معانی و تنبه به مرتکزات ذهنی، آن را تبیین کرده است.

نقش حج در نگرش اقتصادی فرد مسلمان

سیدصادق طباطبایی نژاد

حج جلوه‌ای با شکوه از وحدت و اجتماع مسلمانان است که آثار و منافع مادی و معنوی متعددی دارد. حج مظهر بندگی محض در برابر یکتای بی‌همتا، و یک‌رنگی و برادری میان مسلمانان است. نویسنده این مقاله بر آن است که با استناد به بیانات قرآن کریم و ائمه معصوم علیهم‌السلام به گوشه‌ای از آثار اقتصادی حج بپردازد.

نگارنده در قسمت نخست به بشارت‌های مالی برای انجام دادن حج و عمره اشاره و آثار آن را بر زندگی شخصی حج‌گزار بررسی می‌کند. سپس رابطه شرط استطاعت و مناسک حج را با نوع زندگی اقتصادی فرد بازبینی کرده، در نهایت به ایجاد بازاری مشترک با توجه به اهداف تبعی و عرض حج می‌پردازد.

گفتنی است، میقات حج، در راستای اهداف خود مبنی بر اشاعه و ترویج فرهنگ حج، از مقالت نوشته‌های علمی و پژوهشی عموم پژوهندگان و عالمان اهل قلم به ویژه روحانیان، معین‌ها و معینه‌های کاروان‌های حج که با رویکرد حج نگاشته شده، استقبال می‌کند./۹۲۰/ ن ۶۰۱/ش