رمزگشایی از ژست غیرعادی عربستان در تحریم کانادا

به گزارش خبرگزاری سرا، رژیم آل سعود روز دوشنبه به یک بیانیه دولت کانادا واکنشی غیرمنتظره نشان داد و ضمن اخراج سفیر این کشور در ریاض، تمامی سرمایه‌گذاری‌های خود در کانادا را به حالت تعلیق در می‌آورد.

این اقدام دولت عربستان در واکنش به توئیتی بود که دولت کانادا یک روز قبل‌تر منتشر کرده و خواستار آزادی فعالان حقوق مدنی بازداشت‌شده بود. حساب کاربری وزارت خارجه کانادا در این توئیت نوشته بود: «کانادا، عمیقاً از بابت دستگیری‌های فعالان جامعه مدنی و فعالان حقوق بشر در عربستان سعودی، از جمله ثمر بدوی نگران است. ما از مسؤولان سعودی می‌خواهیم فوراً آنها و تمامی دیگر فعالان حقوق بشری را آزاد کنند.»

تنها اندکی بعد از این توئیت عربستان واکنشی به آن نشان داد که تحیر بسیاری از ناظران را به همراه داشت. ریاض، سفیر کانادا را «عنصر نامطلوب» اعلام کرده و تحریم‌هایی مانند تعلیق تمامی سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه، توقف پروازها به کانادا و دستور خروج 16000 دانشجوی سعودی از این کشور را صادر کرد.

در اینجا درباره اینکه سعودی‌ها چه فکری می‌کنند، سؤالات معماگونه‌ای وجود دارند. مسأله هر چه که هست، چنانکه روزنامه وال‌استریت‌ژورنال گزارش داده، سعودی‌ها قاعدتاً فکر نمی‌کنند که از اقتصادشان به عنوان اهرم فشار علیه کانادا استفاده کنند. ضمن آنکه این تحریم‌ها برای خود ریاض هم هزینه‌بر هستند. 

یک دیپلمات به وال‌استریت‌ژورنال گفت: «اخراج سفیر در واکنش به یک انتقاد درباره مسائل حقوق بشری، بدترین کاری است که می‌توان انجام داد.»

انتظار نمی‌رود اقدام عربستان در توقف روابط تجاری با کانادا تأثیری بر اقتصاد کانادا داشته باشد. تجارت دوسویه میان دو کشور نسبتاً اندک است. طبق داده‌های ارائه شده از سوی دولت کانادا، این رقم در سال 2017 حدود 4 میلیارد دلار کانادا (معادل 3.08 دلار آمریکا) بوده؛ جدیدترین آمارهای بانک جهانی هم نشان می‌دهند تنها 0.24 از صادرات کانادا در سال 2016 به عربستان انجام شده است.

  اقدام ریاض می‌تواند باعث ایجاد حس نامطلوب در میان سرمایه‌گذاران خارجی که قصد ورود به عربستان دارند  شود. به ویژه آنکه، «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان بعد از قبضه قدرت موفقیت چندانی در جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی نداشته است. وال‌استریت‌ژورنال در سال جاری گزارش داده بود میزان سرمایه‌گذاری‌های خارجی عربستان در سال جاری به پایین‌ترین رقم در 14 سال گذشته رسید.

در شرایطی که در حال حاضر مشخص است که محمد بن سلمان علی‌رغم محاصره قطر موفقیتی در وادار کردن این کشور به پیروی از سیاست‌هایش نداشت این پرسش پیش می‌آید که محمد بن سلمان در چه اندیشه‌ای است. در واقع، این سوالی است که دوشنبه شب ذهن عده زیادی از تحلیلگران مسائل خارجی را در توئیتر مشغول کرد.

«ایما اشفورد»، روزنامه‌نگار فارن‌پالیسی نوشته است: «معلوم نیست هدف از این اقدام [عربستان] چیست. نمی‌توان به کانادا مثل قطر زور گفت. 

«توماس ژانو»، تحلیلگر مسائل خاورمیانه هم با گذاشتن نسخه‌ای از بیانیه عربستان نوشته است: «این احمقانه است. بن سلمان، با کانادا کامل مثل قطر رفتار می‌کند.»

«دانیل درنزر»، تحلیلگر روزنامه واشنگتن‌پست در یادداشتی در این روزنامه توضیحاتی برای رفتار عجیب و غریب عربستان آورده که در زیر آمده است.  

اول، بخش زیادی از ماجرا به محمد بن سلمان مربوط می‌شود. او بعد از قبضه قدرت در سال گذشته، نوعی اصلاحات محتاطانه و نمایشی اجرا کرده، و در همان حال، هر گونه جنبش اجتماعی که ورای کنترلش باشند را سرکوب کرده است. 

حرکت اخیر که باز هم رهبری آن را محمد بن سلمان جوان و خام به عهده داشته، خط قرمز دیگری است که هدف آن تحریک ملی‌گرایان و نمایش سلطه سعودی است. اخراج سفیر کانادا هماهنگی زیادی با اقدامات ولیعهدی دارد که نخست‌وزیر لبنان را گروگان گرفت، 200 نفر از ثروتمندترین و منتفذترین شخصیت‌های سعودی را تا زمان بازگرداندن بخشی از ثروتشان به زندان انداخت و علیه قطر به سبب عدم پیروی از خط عربستان در سیاست‌های منطقه‌ای، طوفان دیپلماتیک به راه انداخت.

بنابراین، شاید در اینجا باز هم پای بن سلمان در میان است و او بار دیگر با اعلام تحریم‌هایی که قرار نیست راه به جایی ببرد قصد دارد این را اعلام کند که کنترل امور را در دست دارد.

احتمال دیگر این است که هدف این تحریم‌ها بیش از آنکه متقاعد کردن کانادا باشد، مهار انتقادات سایر کشورهای غربی است. 

انگشت گذاشتن روی کانادا که متحد چندان مهمی برای عربستان سعودی نیست، روشی نسبتاً کم‌هزینه برای خط و نشان کشیدن برای غرب و ارسال این پیام است که ما، انتقاد دیگران را بر نمی‌تابیم. این، همخوانی خوبی با خط مشی محمد بن سلمان دارد که برای به کنترل گرفتن کل یک فرایند، اصلاحاتی نصفه و نیمه زیر نظر خودش را به نمایش می‌گذارد. شاید بعد از مجاز شدن رانندگی زنان در عربستان انتشار خبر دستگیری فعالان زن برای برخی غیرطبیعی به نظر می‌آمد، اما در واقع، این تناقض‌ها هنگامی حل می‌شوند که در نظر بگیریم بن‌سلمان، با چنین سیاست‌هایی قصد ارسال این پیام برای فعالان جامعه مدنی را دارد که "من خودم دارم اصلاحات انجام می‌دهم، بنابراین، حواستان باشد که پایتان را از گلیمتان درازتر نکنید./۸۴۷/ب۱۰۳/ع

منبع: تسنیم