بررسی اعمال ویژه ماه های قمری در کتاب المراقبات+ دانلود

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، كتاب المراقبات يا «أعمال السنة» تأليف عالم عامل فقيه اصولى عارف اخلاقى حاج ميرزا جواد آقا فرزند ميرزا شفيع ملكى تبريزی(ره) است.

موضوع اصلى كتاب اصلاح باطن و ظاهر سالك است، كه مهم‏ترين راه اين اصلاح مراقبت نمودن از روزهايى است كه در اصلاح اخلاقى و لسان شرع مخصوص و منصوص است، و به جا آوردن اعمالى است، كه از نظر شرع و اخلاق سالك را به فضايل اخلاقى و كمالات انسانى نائل مى‏ گرداند و او را به اخلاق الهى متخلق مى‏ گرداند كه «تخلقوا بأخلاق الله و تحلوا بصفات الله». مؤلف بزرگوار در اين زمينه در كتاب مراقبات مى‏ نگارد: «و بطور يقين بدان كه تو بر اصلاح ظاهر قادر نيستى مگر از طريق اصلاح باطن زيرا اعمال سالك از قلب جارى و صادر مى‏ شود و قلب صالح جز عمل صالح ره‏آوردى ندارد و قلب فاسد جز فساد تراوشى ندارد.پس عمده و مهم‏ترين كار اصلاح قلب و دل است كه آن از خواطر و ملكات گذشته متأثر مى‏شود و خواطر از آنچه كه حواس حس مى‏ كنند نشأت مى‏ گيرد، پس كسى كه قدرت حفظ و كنترل و اصلاح انديشه و خصلت و دل را ندارد، علاجى جز توسل به باب لطف و كرم خداى لطيف و كريم ندارد»

انگیزه  تألیف:

مؤلف بزرگوار هدف از تأليف اين كتاب را چنين مى‏ نويسد: «اين جمله براى غرض ما از اين كتاب كافى است، كه آن عبارت است از اشاره به شرايط، و مهم در اين مسأله آن است كه سالك آخرين تلاش و كوشش خود را براى تصحيح شرايط باطنى اصلاح اخلاق بنمايد.و آن عبارت است از ايمان حقيقى داشتن به اين كه ضار و نافع حق تعالى است، و ايمان به عنايت خداوند متعال داشته باشد و بداند كه خدا خير محض و باقى سرمدى است، و هيچ خيرى در هستى نيست مگر به ولايت و قرب و ملاقات حق تعالى، و خواسته‏ هاى را در اين منحصر كند يا به اينها برگرداند.حتى مؤمن از نعمت‏هاى الهى لذت نمى ‏برد مگر از آن جهت كه آنها از خداست، در اين صورت نفس و عقل و روح سالك به دنيا توجه نمى‏ كند و به حمد و ستايش حق تعالى مى‏ پردازد. اين حال جز براى اوحدى از اهل معرفت دوام ندارد

ساختار كتاب‏:

اين كتاب مشتمل بر يك مقدمه و دوازده فصل به ازاء دوازده ماه سال و يك خاتمه است كه معرفى فصول و ابواب آن به طور مختصر به شرح زير است:

مقدمه: در بيان تأمل در نعمت‏هاى دنيوى و اخروى، و توجه به مغفرت الهى، و اصلاح قلب و تسليم امر الهى و نوحه ‏گرى بر اعضاء و مناجات با حق تعالى.

فصل اول: در بيان مراقبت‏هاى ماه محرم الحرام، و يادآورى مصائب امام حسين عليه‏ السلام و اعمال دهه ‏ى اول، و تأثير مراقبت‏ها و تعظيم شعائر الله.

فصل دوم: در بيان مراقبت‏هاى ماه صفر الخير، و زيارت اربعين، و حضرت رسول و امام حسن عليهماالسلام.

فصل سوم: در بيان مراقبت‏هاى ماه ربيع الاول، و ولادت حضرت رسول (ص)، و وفات امام حسن عسكرى، و خلافت امام عصر عجل الله تعالى فرجه، و ازدواج حضرت رسول (ص) با حضرت خديجه (س)، و اسامى حضرت رسول (ص)، و زيارت مولود و مراسم عيد و آداب آن، و توسل به صاحبان روز عيد.

فصل چهارم: در بيان مراقبت‏هاى ماه ربيع الثانى، و ولادت حضرت امام حسن عسكرى عليه ‏السلام.

فصل پنجم: در بيان مراقبت‏هاى ماه جمادى الأولى، و ولادت امام سجاد عليه ‏السلام.

فصل ششم: در بيان مراقبت‏هاى ماه جمادى الآخرة، و وفات حضرت فاطمه عليهاالسلام و فضايل ايشان.

فصل هفتم: در بيان مراقبت‏هاى ماه رجب الحرام، و نداى فرشته‏ اى به نام داعى و جواب آن به زبان حال، و مناجات، و معناى ماه حرام، و اعمال شب اول، و تلاش در راستى گفتار در مناجات و دعاها، و شب رغائب و اعمال آن، و فضيلت روزه در ماه رجب، و صدقه به جاى روزه.تلاش در اخلاص نيت، و نكات دقيقى در شناخت اخلاص، و تحصيل حقيقت اخلاص با تأمل و تفكر، و ترس از آبرو ريزى ريا هنگام عرض اعمال به حضور حق تعالى، و نماز سلمان، و دعا در تعقيب هر نماز، و رجاء حقيقى، و ولادت حضرت امير المومنين عليه‏ السلام، و امر عالم قبل از بعثت حضرت رسول صلى‏ الله ‏عليه ‏وآله ‏وسلم، و اهتمام حضرت امير المؤمنين عليه ‏السلام به اعتلاى كلمه‏ ى اسلام، و اهم شرايط دعا، و اعمال عيد مبعث، و نعمت بعثت و اختلاف مردم در قبول آن.

فصل هشتم: در بيان مراقبت‏هاى ماه شعبان المعظم، و مناجات شعبانيه، و فضيلت روزه‏ى آن، و ولادت امام حسين عليه‏ السلام، و نيمه‏ ى شعبان، و ولادت حضرت حجت عجل الله تعالى فرجه، و فضيلت شب نيمه‏ ى شعبان، و تذكر به ضعف ايمان، و توسل به امام زمان عجل الله تعالى فرجه، و فضيلت دعاى كميل، و محاسبت نفس، و طلب رحمت از صاحب آن روز، و اعمال آخر شعبان.

فصل نهم: در بيان مراقبت‏هاى ماه رمضان المبارك، و فضايل و فوايد گرسنگى، و مراتب روزه، و اقسام روزه‏داران، و اختلاف حالات پيامبران عليهم‏ السلام، و اقسام روزه‏داران از جهت خوردن و نوشيدن ايشان، و خطبه‏ ى حضرت رسولصلى‏ الله ‏عليه ‏وآله ‏وسلم در ماه رمضان، و توسعه ‏ى رحمت الهى در اين ماه، ولطافت مضامين دعاهايى كه از معصومين عليهم ‏السلام وارد شده. حقيقت قرآن و تدبر در قرائت آن، و تفكر در احوال پيامبران عليهم‏ السلام، و آثار قرآن در قلب هنگام تدبر در آن، و راز مستجاب نشدن دعاى برگزيدگان، و حسن ظن به حق تعالى، و شرايط دعا و ساير اسباب اجابت، و شرايط دعا و صلوات بر نبى و آل او عليهم ‏السلام و ساير اسباب اجابت.ادخال سرور در قلب مؤمن، و بالا بردن دستها هنگام دعا و انواع آن و سجده كردن براى تقرب جستن به خداوند، و دو امر مجرب در تأثير حال سالك، و فضيلت انگشتر، و اختيار اوقات و اماكن شريف براى دعا، و تلاش در دعا و تحصيل حال رقت و گريه، و اقسام دعا كنندگان، و طلب شفاعت از صاحب هر روز، و دعاهاى مخصوصه و غسل‏هاى وارده، و افطار و اقسام آن، و اهتمام براى درك شب قدر.مراقبت در امر امامت و موعظه و تحصيل اخلاص در آنها، و تذكر به وعاظ در كيفيت موعظه، و فضيلت شب قدر، و آمادگى براى اين شب مانند آمادگى براى حضور سلطان است، و محافظت قلب از اشتغال به غير خدا، و مناجات با خدا، و اعمال شب قدر، و دعاى شب بيست و هفتم.[تتمة]: در بيان مراقبت از اعمال شب آخر ماه رمضان، و رفتار امام سجاد عليه ‏السلام با زير دستانش، و محاسبه‏ى اعمال تمام ماه، و خدا حافظى با ماه رمضان، و اظهار ندامت از كوتاهى كردن در اداء حقوق ماه رمضان.[تتمة]: در بيان مراقبت شب عيد فطر، و فضيلت آن، و اقسام روزه‏دارانى كه وارد در عيد فطر مى‏شوند، و اعمال مخصوص شب عيد فطر، و صلوات وارد شده در شب عيد فطر، و اخراج فطريه و احكام آن.

فصل دهم: در بيان مراقبت‏هاى ماه شوال، و اعمال روز عيد و خروج براى نماز عيد، و آداب مجلس سلاطين دين، و متذكر شدن به حال امام عصر عجل الله تعالى فرجه، و مناجات با ايشان، و اظهار اشتياق براى زيارت ايشان، و اين كه تشريع نماز عيد براى بخشش پاداش است، و مراقبت روز عيد و قرائت دعاهاى آن، و بيان ماه شوال و اعمال آن.

فصل يازدهم: در بيان مراقبت‏هاى ماه ذى قعدة الحرام، و روزه‏ ى آن، و عمل شب نيمه ‏ى آن، و روز دحو الأرض و شرافت آن، و نعمت‏هاى الهى در ظاهر و باطن انسان، و شأن كعبه ‏ى حقيقى، و اسرار اعمال و مناسك حج و اين كه آنها در تخليه و تحليه مؤثرند، و تلاش در تحصيل اخلاص.فراهم كردن سفر حج و برگرفتن توشه ‏ى سفر، و رعايت رفيق و راهنما و امير حاج، و قصد حج واقعى در مناسك حج ظاهرى، و آداب زيارت حضرت رسول صلى‏ الله‏ عليه ‏وآله‏ وسلم، و تحصيل حضور قلب هنگام زيارت او، و توقف در مقابل ضريح مقدس او، و اميدوارى از حضرت او و آنچه كه در خطاب به حضرت رسول صلى‏ الله ‏عليه ‏وآله‏ وسلم مى‏ گويد، و اميدوارى از عفو و كرم و فضل او و زيارت امامان قبرستان بقيع.

فصل دوازدهم: در بيان مراقبت‏هاى ماه ذى حجة الحرام، و فضيلت دهه ‏ى اول آن، و دعاهاى پنج‏گانه كه به حضرت عيسى (ع) هديه شده، و تكيه بر خدا نمودن، و ريشه‏ ى اميد و آرزو، و اعمالى كه در دهه‏ ى اول وارد شده، و اعمال شب و روز عرفه، و زيارت امام حسين عليه ‏السلام، و معانى تنزيه و تسبيح، و دعا نمودن براى برادران ايمانى در غياب ايشان و ايثار بر ايشان، و احتراز از دعاى دروغين.اعمال شب و روز عيد قربان و آداب رفتن به نماز عيد، در فضيلت و شرافت روز عيد غدير بر ساير روزها، در معناى ولايت و حقيقت آن و بيان زيارت جامعه، و اين كه فضايل امام على عليه ‏السلام قابل شمارش نيست، و تصريح به ولايت امام على عليه‏ السلام در صحيفه‏ هاى پيامبران، و شرح روز عيد غدير، و خطبه‏ ى حضرت رسول صلى ‏الله‏ عليه ‏وآله‏ وسلم در مسجد خيف و در روز عيد غدير، و كمين كردن منافقان در عقبه براى كشتن حضرت رسول صلى ‏الله ‏عليه‏ وآله‏ وسلم، و صلوات مخصوص در روز غدير، و روايات امام رضا عليه ‏السلام در فضيلت روز غدير، و معنى ولايت مطلقه و حقيقت آن، و اعمال روز غدير.پناه بردن به صاحبان روز از معصومين در پايان روز، و مباهله ‏ى نصاراى نجران، و آمدن نصاراى نجران به مدينه، و خارج شدن حضرت رسول صلى ‏الله ‏عليه ‏وآله ‏وسلم براى مباهله و ممانعت ايشان از آن، و اين كه به نص آيه‏ ى مباهله على عليه ‏السلام نفس و جان نبى صلى ‏الله‏ عليه ‏وآله ‏وسلم است، و احترام و منزلت روز مباهله در اسلام، و اعمال روز مباهله، و مناجات با معصومين عليهم ‏السلام، و نزول سوره‏ى هل أتى در شان اهل بيت عليهم‏ السلام، خاتمه در نصيحت و تذكر.

خاتمه: در بيان به جا آوردن اعمال به قدر امكان، و اجتناب از غرور، و وظايف بنده در صورت قادر نبودن بر انجام اعمال، و اهتمام در تحصيل اخلاص، و توجه به معانى و باطن عبادت، و واجب بودن تكميل صورت عبادت نيز، و مناجات مؤلف (قدس) با خداوند متعال.

نسخه شناسى‏

کتاب المراقبات، تألیف حاج ميرزا جواد آقا تبریزی.