بررسی «اندیشه سیاسی اجتماعی امام خمینی» در یک اثر

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، اگر در ابعاد وجودی امام خمینی تعمق کنیم، بی شک یکی از بارزترین ابعاد آن، اندیشه سیاسی است؛ تا جایی که این بعد از وجود ایشان، بر دیگر لایه های علمی وی سایه افکنده است. نظریه پردازی و تبیین مدل نظام جمهوری اسلامی، معماری و عملیاتی کردن اندیشه سیاسی اسلام در چهارچوب الزامات زمان، بسیار دشوار و بعضاً از منظر اکثر صاحب نظران ناممکن است؛ ولی از منظر امام، ضرورتی عاجل برای درمان بحران های جامعه اسلامی بود.

نظریه نظام سیاسی امام خمینی قرائتی از نظریه نظام سیاسی اسلام در عصر غیبت است. امام خمینی با گذر از راهی که با تأمل فقهای سلف شیعه هموار شده بود، به حوزه ها و سرزمین های نامکشوف سنت اسلامی دست یافت و طرحی متناسب با نیازهای قرن جدید، برای آن ترسیم نمود. این حرکت شیعی با رویکردی نو به اصالت اسلامی، راه دوره جدید را که همان تکوین تمدن اسلامی است، فراروی علما و متفکران مسلمان قرن حاضر قرار داد؛ در این میان، مهم این اصول و مبانی نظام سیاسی اسلام متناسب با آرای سیاسی امام خمینی است که باید کارشناسانه بررسی شود.

از سوی دیگر تحولات اجتماعی و مقتضیات نوپدید دانش‌ها و پدید آمدن دانش‌های نو، نیازهایی را به وجود آورده است که پاسخ گویی به آن، ایجاد رشته های تحصیلی جدید و تربیت چهره‌های متخصص را ضروری می نماید؛ به همین جهت کتاب‌های آموزشی نیز باید با توجه به این دگرگونی‌ها تألیف شود.

حوزه های علوم دینی به برکت انقلاب شکوهمند اسلامی، سالیانی است که در اندیشه اصلاح ساختار آموزشی و بازنگری متون درسی اند. «جامعه المصطفی العالمیه» بخشی از این مجموعه است که رسالت بزرگ تعلیم و تربیت طلاب غیر ایرانی و تدوین و نشر متون درسی مناسب را برا آنها در موضوعات گوناگون علوم دینی، سرلوحه تلاش خود قرار داده است. کتاب «اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله» نوشته جناب آقای غلامحسین مقیمی که انتشارات جامعه المصطفی منتشر کرده بخشی از همین کوشش است.

ساختار کتاب

کتاب «اندیشه سیاسی، اجتماعی امام خمینی رحمه الله»  در هفت فصل نگارش یافته است:

فصل اول: در فصل اول این کتاب به کلیات و مفاهیماندیشه سیاسی، اجتماعی امام پرداخته شده و برخی از عناوینی که در زیر این فصل آمده عبارت است از: مفهوم اندیشه، مفهوم سیاست، مفهوم اندیشه سیاسی، مفهوم اندیشه سیاسی امام خمینی.

فصل دوم: در این فصل از کتاب نویسنده به شخصیت، آثار سیاسی و زمانه امام خمینی(رحمه الله) پرداخته است. برخی از عناوین این فصل عبارت است از: زندگی فردی وعلمی، زندگی فردی و محیط خانوادگی، حیات علمی و ادوار آموزشی، دوره آموزش و تحصیل (1288- 1307)، دوره تدریس و تألیف (1307 - 1321)، دوره اجتهاد و سکوت (1321 - 1340)، دوره مرجعیت و زعامت سیاسی (1340-1357)، دوره رهبری انقلاب و جمهوری اسلامی (1357 - 1368).

فصل سوم: عنوان این فصل مبادی و مبانی اندیشه سیاسی امام خمینی(رحمه الله) است و در زیر این عنوان برخی از عناوینی که آمده چنین است: مبانی معرفت شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی و جامعه شناسی، مبانی کلامی، فقهی، عرفانی و رفتاری، مبنای فقهی- اصولی، مبانی رفتاری و عملی اندیشه سیاسی امام خمینی.

فصل چهارم: خوانندگاندر فصل چهارم با عنوان دین و سیاست از منظر امام خمینی(رحمه الله) با نظریات ایشان در این باره آشنا می‌شوند. در این فصل موضوعاتی همچون: مفهوم سیاست و دین، مدیریت بحران معطوف به رفاه و امنیت، انواع سیاست در نگاه امام خمینی، سیاست معطوف به سلطه و دیکتاتوری، هم نشینی دین و سیاست، دلایل آمیختگی دین و سیاست و نفی سکولاریسم، رابطه دین و قانون حکومتی، رابطه حوزه های دینی و سیاست بررسی شده است.

فصل پنجم: در این فصل نظریه ولایت فقیه و حکومت از منظر امام خمینی(رحمه الله) بررسی و برخی موضوعات مانند: مفهوم ولایت مطلقه فقیه، اقسام ولایت و کاربردهای فقهی آن، قلمرو ولایت، ضرورت اجرای احکام اسلام، پیشینه تاریخی «ولایت فقیه» توضیح داده شده است.

فصل ششم: در فصل ششم مشروعیت و مشارکت از منظر امام خمینی(رحمه الله) با توجه به موضوعاتی مثل مشروعیت سیاسی، مشروعیت سیاسی حکومت، مشروعیت اطاعت، مشارکت سیاسی مردم، مبانی و سازکارهای ساختاری، جامعه مدنی،  احزاب سیاسی، شکل حکومت، نظریه انتخاب، نظریه انتصاب شرح داده شده است.

فصل هفتم: در آخرین فصل از این کتاب خوانندگان با سیاست خارجی و روابط بین الملل آشنا می‌شوند. همچنین در این فصل به مفهوم، اهداف و اصول سیاست خارجی، مبانی و منابع سیاست خارجی از منظر امام، اهداف سیاست خارجی از منظر امام، اصول و قواعد سیاست خارجی، نسبت وحدت اسلامی ودولت ملی های اسلامی، شاخصه ها و مبانی وحدت پرداخته شده است.

ویژگی‌های اثر

اول: در این کتاب تقریبا تمام اندیشه های سیاسی امام خمینی جمع شده است و خوانندگان آن می‌توانند با خواندن آن با آنها آشنا شوند.

دوم: متقن بودن و درست بودن این اثر یکی دیگر از ویژگی‌های این کتاب است.

سوم: پاسخ دادن به شبهات سیاسی و معرفی فرهنگ «سیاست ما عین دیانت ماست» از دیگر ویژگی‌های مهم این اثر است.

جمع‌بندی

در جمع بندی باید گفت، این کتاب برای علاقه‌مندان به اندیشه امام خمینی بسیار مفید است. در این کتاب اندیشه سیاسی امام خمینی به صورت منظم و در فصل بندی های مشخص برای همه خوانندگان معرفی شده است و دانش پژوهان با خواندن این کتاب می توانند به عمق فکری، سیاسی امام خمینی پی می‌برند.

برشی از کتاب

 در صفحه 146 کتاب درباره امام خمینی چنین آمده است:

امام خمینی، این مجتهد دین شناس و سیاستمدار زمان شناس، معنا و هویت سیاست را از درون مکتب و ایدئولوژی اسلام جست وجو می کند؛ از این رو دین و سیاست در اندیشه دینی امام خمینی در ارتباط وثیق هستند؛ به گونه ای که تفکیک سعادت دینی و اخروی انسان از زندگی اجتماعی و دنیوی غیر ممکن است؛ علاوه ب این، احکام اسلام ناب عموماً با سیاست مرتبط هستند. وی در این باره می گوید: «والله! اسلام تمامش سیاست است. اسلام را بد معرفی کرده اند»؛ بر این اساس از منظر حضرت امام، اسلام ناب محمدی یگانه الگو برای کنترل سیاست و هدایت صحیح آن است. اگر حکومت با ارزش های معنوی اسلام اداره شود، موجب سعادت و اصلاح امور است: «اگر... حکومتی باشد با انگیزه الهی، با انگیزه اخلاق و ارزش های معنوی انسانی، یک همچو حکومتی اگر تحقق پیدا کند، جامعه را مهار می کند و تا حد زیادی اصلاح می کند»؛ از طرف دیگر، مفهوم سیاست یکی از مفاهیم پیچیده و کلیدی در علوم انسانی است که اندیشمندان علوم سیاسی درباره آن اجماع نظر ندارند. مهم ترین علت آن، وجود ابهام در محتوا، مؤلفه ها و پیش فرض های آن است؛ زیرا علم سیاست از زیر مجموعه های علوم انسانی محسوب می شود که همواره با پیش فرض های ارزشی قرین است؛ ازاین رو دیدگاه امام(رحمه الله) هرگونه بحث از اصول و مبانی علم سیاست، خواسته یا ناخواسته، مسبوق به نظریه و اعتقادات دینی می داند؛ از این رو تفکیک دانش سیاست از ارزش ها و باورهای اسلامی امکان پذیر نیست.

علاقه‌مندان می‌توانند برای خرید کتاب رسانه ملی و ترویج فرهنگ مهدویت به آدرس: قم، بلوار امين، مركز پژوهش‌هاي اسلامي صدا و سيما، تلفن: 32915510 مراجعه نمایند./826/ن601/ق