پاندمی، رهبران دینی و تغییر احکام در اندونزی

به گزارش بین الملل خبرگزاری رسا، چند روز پیش در جریان انتشار مطبوعاتی کارگروه تسریع رسیدگی به کوید-19، اتفاق جدیدی رخ داد که با قبل متفاوت بود. پس از ظاهر شدن پزشک جوان جهت ارائه مطالبی در باره این ویروس، این بار کارگروه کوید-19، عمل جالب توجه ای انجام دادند و آنهم دعوت از رییس نهضت العلماء برای توصیه به عموم مردم بود.

اعداد مثبت کوید-19 کاهش نیافته است و این امر کارگروه را مجبور کرده است که اقدامات نوآورانه را برای آگاه کردن عموم انجام دهند. مردم آگاه باشند که فاصله را رعایت کنند، ماسک بپوشند، از پاکیزگی محافظت کنند، بدون نیاز از خانه بیرون نروند و غیره تا از شیوع ویروس جلوگیری شود.

اقدامات سرکوبگرانه فعال توسط دولت انجام شده است. ممنوعیت تجمع و بسته شدن بازارها می تواند به عنوان نمونه مورد استفاده قرار گیرد. ضرورت داشتن تست آزاد از کوید-19 برای سفرهای مسافت طولانی قبلاً عملی شده است. به گفته یکی از دوستانی که در زمینه حقوق فعال است، این یک تلاش در حوزه حقوقی است.

در شهر سمارانگ، جاوه میانی برنامه مراقبت و محافظت از همسایگان راه اندازی شد. شهرداری یا استانداری همه سطوح جامعه را به هوشیاری دعوت کرده و به مردم هر دو طرف راست و چپ خانه از خطرات کرونا یادآوری می کنند. افراد محلی که از وضعیت افراد نزدیک به آنها اطلاع دارند، همسایه ها هستند. یکی از دوستانی که علاقمند به مطالعه جامعه شناسی است، می گوید، این را می توان یک منطقه جامعه شناختی نامید.

واقعیت این است که در خصوص کوید-19 هر روز هنوز رقم هزار نفر گزارش شده است. تلاش ها در حوزه های حقوقی و جامعه شناسی هنوز نتایج دلگرم کننده ای نداشته است. باید یک اقدام نوآورانه دیگر وجود داشته باشد تا دعوت و هشدار از کوید-19 مؤثرتر باشد.

منطق فلسفی

ظاهراً کارگروه کوید-19 الهامی دریافت کرده اند که علاوه بر حوزه های حقوقی و جامعه شناختی، منطق فلسفی نیز وجود دارد که باید مردم مطیع و آگاه باشند. این حوزه فلسفی در واقع شخصی تر و فردی تر است، زیرا مستلزم خودآگاهی است. هرگز ضرری ندارد که برای کاهش اعداد مثبت کوید-19 تجربه شود.

یک رویکرد در حوزه فلسفی، رویکرد دینی است. دین نقش مهمی در تصمیم گیری، انجام دادن یا انجام ندادن کاری در فرد دارد. دین همچنین شامل دستورالعمل هایی برای زندگی است، از بیدار شدن از خواب تا رفتن به خواب.

مشکل این است که همه سطوح جامعه آموزه های دین خود را کاملاً درک نمی کنند. بسیاری از افراد دیندار هستند که فقط بخش کوچکی از آموزه های دین را می دانند. حتی بخشی نیز نمی تواند بطور کامل درک کند که یک عمل می تواند احکام خود را تغییر دهد، از مجاز به غیر مجاز، از ممنوع به غیر ممنوع.

برای مثال، شستن دستها، این عملی است که در ابتدا در فقه مجاز است که مباح گفته می شود. کسی از انجام این کار یا ترک آن آزاد است. اما در شرایط خاصی که اگر عدم شستن دست ها تأثیر خطرناکی بر خود و دیگران داشته باشد، آنگاه به کار واجب تبدیل و باید انجام شود. این نوع کار لزوماً توسط همه قابل درک نیست.

اگر این اتفاق بیفتد، باید افراد خاصی وجود داشته باشند که به مردم آگاهی و اطلاع دهد. آنها کی هستند؟ پاسخ رهبران دینی است. در اندونزی که عمدتاً مسلمان هستند، رهبران دینی می توانند کیائی، روحانی، معلم قرآن و استاد معارف اسلام باشند.

به آنچه که پروفسور سعید عقیل سراج در انتشار مطبوعات کارگروه کوید-19 گفت: پیروی از پروتکل های بهداشتی در حین شیوع کوید-19 حکم آن واجب است. دلیل آن نیز واضح است، عدم رعایت پروتکل های بهداشتی خود و اطرافیان را به خطر می اندازد.

شاید برخی می گوید، هیچ دستوراتی در قرآن و حدیث برای پیروی از پروتکل به سبک کوید-19 وجود ندارد. برای افرادی که کم فکر هستند و عمیقاً دین را مطالعه نمی کنند، این نوعی طنز توجیه می شود. و بیشتر جامعه ما اینگونه است، زیرا واژه کوید-19 در قرآن و حدیث واقعاً وجود ندارد.

اینجاست که ضرورت حضور رهبران دینی برای حضور در حوزه فلسفی جامعه است. برای اینکه تصور نشود که این حکم از بی دقتی و بی اساسی (بدون استدلال) صادر شده است، پروفسور سعید عقیل سراج دلایل قرآنی و روایی آن را ذکر کرد. حدیث  "لا ضرر و لا ضرار"  جود دارد؛  به خطر انداختن خود و  مردم ممنوع است.  همچنین آیه قرآنی "ولا تلقوا بایدیکم الی التهلکۀ"؛ دیگران را در معرض آسیب و خطر قرار ندهید.

آیه و حدیث اصلاً کلمه کوید-19 را ذکر نکرده است! قابل توجه است، آیات قرآن و حدیث را نمی توان تنها از متن آن فهمید. مواردی که در متن قرآن و حدیث برای ممنوعیت ذکر نشده است، به معنای عدم ممنوعیت مطلق نیست. بار دیگر در اینجا ارزش و نقش مهم رهبران دینی برای روشن کردن جامعه در امور دینی است.

آیات قرآن و حدیث از ممنوعیت اقدامات خطرناک سخن می گوید؛ خطر برای خود و خطر برای دیگران. کوید-19 یک ویروس خطرناک است و تا حد امکان با اجرای پروتکل های بهداشتی از آن جلوگیری می شود. یک نقطه اشتراکی "اجتناب از خطر" بین آیات قرآن و حدیث با پروتکل های بهداشتی وجود دارد.

دخالت ساختارانه ای

در نهایت، رهبران دینی نیز باید به توضیح تغییرات احکام در شرایط شیوع کوید-19 بپردازند. شستن دستها، رعایت فاصله و پوشیدن ماسک که در شرایط عادی مباح است، در شرایط غیرطبیعی به یک مورد وجوبی تبدیل می شود.

در اصطلاحات احکام اسلامی، این قاعده وجود دارد: الحکم یدور مع علته وجوداً و عدماً. احکام با وجود علت یا دلایل حکم آن قابل تغییر است. و اجتناب از خطر علت وجوب شستن دستها، رعایت فاصله و پوشیدن ماسک است. الله اعلم بالصواب.

برای انتقال این پیام به جامعه وسیع، دخالت رهبران دینی تنها در انتشارات مطبوعاتی کافی نیست. این امر نیازمند تعامل ساختارانه، منظم و گسترده به تمام مردم است. سازمانهای اسلامی مانند نهضت العلماء و محمدیه ساختاری پر از رهبران دینی تا سطح روستا دارند. آنها را می توان برای روشنگری و آگاهی بخشی به جامعه مربوط به کوید-19 همراه کرد.

نویسنده: احمد منیف، استاد دانشکده شریعت و حقوق دانشگاه اسلامی دولتی ولی سونگو، شهر سِمارانگ، جاوه میانی