کتابی با بیش از هفتصد سال تدریس در حوزه

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، امروز سالگرد رحلت فقیهی بزرگ در عالم اسلام شیخ نجم الدین جعفر بن الحسن بن یحیی بن سعید هذلی حلی، معروف به محقق حلی است. به همین مناسبت کتابی از ایشان که در حوزه های علمیه بسیار مورد توجه بوده است خدمت دوست داران کتاب معرفی می شود.

شیخ نجم الدین جعفر بن الحسن بن یحیی بن سعید هذلی حلی، معروف به محقق حلی از بزرگ ترین و نامورترین فقیهان عصر خویش، و دارای عظمت و اعتبار خاص در میان مجتهدان است، به حدی که وقتی کلمه «محقق» را بدون قرینه و نشانه ای در میان فقها ذکر می کنند، ایشان مورد نظر است.

مقام او آن چنان است که در فقه کسی را بر او مقدم نمی شمارند. علامه حلی خواهر زاده اش او را «فقیه ترین مردم روزگار خویش» و علامه نوری او را «کشف کننده حقایق شریعت، رئیس علما و فقیه حکما... وارث علوم پیشوایان معصوم علیهم السلام و حجت های حق بر جهانیان» معرفی می کنند.

محقق حلی دارای تألیفات بسیاری است که شرایع الاسلام فی مسایل الحلال و الحرام، معارج الاصول، استحباب التیاسر لاهل العراق، تلخیص الفهرست، شرح نکت النهایت ، الکهنه در منطق، مختصر المراسم، المسایل الغریبت ، المسایل المصریت ، المسلک فی أصول الدین و معارج الاحکام از آن جمله اند.

ویژگی های اثر

این کتاب بی نظیرترین اثر فقهی امامیه و مشهورترین و مهم ترین اثر بجا مانده از محقق حلی است. آیت اللّه سید حسن صدر این کتاب را قرآن فقه معرفی کرده است. عبارت های واضح، دقت در رساندن معانی، ایجاز در به کار گرفتن الفاظ، شیوه بی نظیر در طرح مباحث، امانت داری در نقل سخنان دیگران و شیوه تقسیم بندی مطالب از مشخصه های بارز کتاب است.

ساختار کتاب

مباحث فقهی در چهار بخش عبادات، عقود، ایقاعات و احکام دسته بندی شده و سپس هر کدام از این چهار بخش به صورت کتاب های مستقلی که در موضوعی واحد دارای اشتراک هستند تدوین شده است.

سپس هر کتاب به ارکان، فصول، مقدمات، انظار و اطراف، به صورت منظم به بخش های جداگانه تقسیم گشته، و در نهایت هر کدام از آن ها را به فقرات و سپس آن ها را به بحوث و بعد از آن به اجزاء مشخصی تقسیم نموده است. بنابراین مباحث فقهی در یک شبکه معظم و منظم، مدون شده است.

بخش عبادات شامل 10 کتاب طهارت، صلات، زکات، خمس، صوم، اعتکاف، حج، عمره، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر است.

بخش عقود شامل 15 کتاب تجارت، رهن، ضمان، صلح، مضاربه، مزارعه و مساقات ، ودیعه، عاریه، اجاره، وکالت، وقف، صدقات هبات، سبق و رمایه، وصایا و نکاح است. البته در این قسمت کتاب های مفلس، حجر، شرکت، سکنی و حبس نیز آورده شده است.

بخش ایقاعات از 11 کتاب طلاق، خلع و مبارات، ظهار، ایلاء، لعان، عتق، تدبیر و مکاتبه و استیلاء، اقرار، جعاله، أیمان و نذر تشکیل شده است.

بخش احکام شامل 12 کتاب صید، ذباحه، اطعمه و اشربه، غصب، شفعه، احیای موات، فرایض، قضا، شهادات، حدود و تعزیرات، قصاص و دیات است. در درون این بخش ها نیز ترتیب احکام به گونه ای است که ابتدا احکام واجب و سپس مستحب و بعد از آن مکروه و در نهایت حرام بیان می شود.

مؤلف در کتاب المعتبر فی شرح المختصر در بحث احکام جنب و حائض، به این نحوه بیان احکام در شرایع الاسلام تصریح کرده است.

این ویژگی ها موجب شده است که این کتاب، از زمان نگارش تاکنون بیش از هفتصد و پنجاه سال در حوزه های علمیه تدریس شود.

اهمیت کتاب چنان است که به زبان های انگلیسی، روسی، فرانسوی، ترکی و فارسی ترجمه شده است./826/