اندیشه ورزی ابن سینا و ملاصدرا در رابطه نفس و بدن

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دکتر عبدالرسول عبودیت، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در نشست دیدگاه های فلسفی و مساله نفس و بدن از سلسله نشست‌های تخصصی همایش بین المللی آموزه‌های دین و مساله نفس و بدن بیان داشت: از دیدگاه حکمت متعالیه نفس هم حادث است و هم مجرد اما این سوال مطرح است که چرا در این زمان خاص و تعداد خاص ایجاد شده است و چرا به بدن دیگر تعلق نگرفته است و مرجح چیست؟

وی بیان داشت: پاسخ بر این اساس است که چون بدن موجودی زمانی است و تعلق نفس به بدن در زمان خاص است و چون بدن در آن زمان خاص به وجود آمده است و تعداد ابدان هم مشخص است، پس نفس به آن تعلق می گیرد.

این استاد علوم عقلی دانشگاه اظهار داشت: بدن مرجح وجود نفس نیست و به منزله علت تامه هم نیست بلکه زمینه و قابلیت را ایجاد می کند که نفس ملحق شود، پس مرجح حدوث است نه وجود.

وی ادامه داد: صورت، حال در محل خویش است اما نفس این گونه نیست و صورت بدون وجود ماده نمی‌تواند باقی بماند اما نفس می تواند.

وی بیان داشت: چند سوال مطرح است، چرا اساسا نفس با وجودی که مجرد است باید به بدن تعلق بگیرد اما عقل این تعلق را ندارد، چرا باید با این وجود خاص ارتباط یابد؟

این استاد فلسفه اسلامی اظهار داشت: نفس برآمده از خود بدن و جسم است و بر اساس حرکت جوهری، میوه خود بدن است و چون نفس هر انسانی برخواسته از بدن خود اوست و هر بدن شرایط خاص به خودش را دارد پس نفس به خود بدن تعلق می گیرد و به همان بدن مشخص هم ملحق می گردد. اما عقل اینگونه نیست.

وی ادامه داد: ارتباط بین مجرد و ماده مبتنی بر دیدگاه سنخیت علت و معلول به عنوان یک اشکال مطرح شده است که جواب های گوناگونی از سوی دکارتی ها و اندیشمندان بعدی ارائه شده است.

وی بیان داشت: این بحث قبل از ملاصدرا مطرح نبوده است و ملاصدرا این اشکال را طرح و جواب داده است.

وی پیرامون لزوم پیوستگی مراتب نفس، بیان داشت: از آنجا که مراحل و مراتب نفس متطابق هستند باید بپذیرم مراتبی که در هر مرحله از مراحل نفس وجود دارند، مانند خود مراحل نفس پیوستاری را تشکیل می دهد که از یک سو به بدن و قوای آن ختم می شوند و از سوی دیگر به بالاترین مرتبه وجود انسان و در این میان مراتب واسطه ای یافت نمی شود که هرچه به بدن نزدیک تر باشند مادیت آنها قوی تر و تجردشات ضعیف تر است و هرچه به مراتب مجرد نزدیک تر باشند، مادیت آنها قوی تر و تجردشان ضعیف تر است و به اصطلاح مراتب وجود انسان مشمول نوعی اتصال غیر جسمانی اند.

این محقق علوم عقلی اظهار داشت: میان مراتب مادی و مجرد نفس مرز یا خللی وجود ندارد به طوری که در یک سو مادی و در سوی دیگر مجرد باشد که برای ارتباط احتیاج به واسطه ای داشته باشد یا ارتباط آنها به جهت عدم سنخیت ناممکن باشد، این مساله بر اصالت وجود و مراتب تشکیکی متصل وجود قابل پذیرش است. /909/پ202/ع