عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی:
نفی فلسفه سبب ناکامی تئوریک نظام اسلامی می‌شود
خبرگزاری رسا ـ عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: با از کار افتادن نگاه عقلی، تمام ضرباتی که غرب بر پیکره مسیحیت وارد کرد، بر پیکر اسلام نیز وارد خواهد شد، موفقیت یک نظام در گرو موفقیت عملی و موفقیت نظری آن است، اگر فلسفه را تعطیل کنیم در عرصه تئوری ضربه خواهیم خورد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام ابوالفضل ساجدی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی پنج‌شنبه صبح در مدرسه فیضیه قم در سومین نشست علمی «فلسفه اسلامی و مواجهه آن با چالشهای معاصر» گفت: موضوع سخن درباره نتیجه‌های نفی فلسفه است، اگر فلسفه را نفی کنیم چه اتفاقی می‌افتد، یا اگر تلاش‌های فیلسوفان گذشته را از میان ببریم، اتفاقی رخ می‌دهد.
وی افزود: برای این کار علم کلام حذف می‌شود زیرا نسبت فلسفه با کلام نسبت عام و خاص مطلق هست اما در غایت تفاوت دارند، علم کلام دانشی است که در مقام اثبات، دفاع، تبیین و توجیه باورهای دینی است.
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) بیان کرد: موضوعات علم کلام مانند هستی‌شناسی، جهان‌شناسی و ... با فلسفه مشترک است، که اگر فلسفه را نفی کنیم نتیجه آن نفی کلام می‌شود.
وی با اشاره به این‌که غایت علم کلام که اثبات و دفاع از آموزه‌های دینی است، خاطرنشان کرد: غایت فلسفه دست‌یابی به حقیقت است، این غایت در هر دو علم در محتوا اثری نمی‌گذارد.
دفاع از فلسفه دفاع از فیلسوفان نیست
حجت‌الاسلام ساجدی نفی فلسفه را مستلزم نفی عقل‌گرایی دانست و بیان کرد: اشکالاتی که بر فلسفه وارد می‌کنند این است که شما چرا سراغ عقل می‌روید و به دنبال آیات و روایات نمی‌روید، ممکن است کسانی باشند که بیش از حد به فلسفه توجه کنند، اما منظور ما این نیست که هر فعالیت انجام‌گرفته با نام فلسفه درست است و اولویت دارد.
وی اظهار داشت: دفاع از فلسفه نه دفاع از فیلسوفان به طور مطلق است و نه دفاع از فعالیت‌هایی است که با نام فلسفه انجام می‌شود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز داشت: نفی فلسفه مستلزم نفی جایگاه عقل است و یکی از خطرهایی که می‌تواند به ما آسیب بزند این است که فعالیت عقلی درست را از حوزه علمیه بگیریم و این امر را به غرب واگذار کنیم.
حجت‌الاسلام ساجدی با اشاره به این‌که عقل ابزار شناخت است، ادامه داد: اگر این عقل درست به کار گرفته نشود منجر به خرد خودبنیاد می‌شود، همان‌گونه که عقل دچار آن شده است، اگر این را در دست نگیریم دیگران استفاده می‌کنند و جایی را برای مسلمانان باقی نخواهند گذشت.
نفی فلسفه نیز منجر به نفی عقل‌گرایی می‌شود
وی ادامه داد: یکی از افتخارات شیعه در برابر اهل‌سنت این است که برای عقل جایگاه ویژه‌ای قائل هستند اما اهل‌سنت کسانی هستند که به عقل توجه نمی‌کنند، نباید این جایگاه عقل تضعیف شود در این صورت جایگاه دین در جهان معاصر ضعیف می‌شود.
دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان این‌که گاه گفته می‌شود که ما نفی‌کننده فلسفه هستیم اما عقل‌گرایی را نفی نمی‌کنیم، ابراز داشت: باید دانست که عقل‌گرایی مهم‌ترین مسیری است که ما را به فلسفه می‌رساند و نفی فلسفه نیز منجر به نفی عقل‌گرایی می‌شود.
وی ادامه داد: اگر فلسفه مطلق را حذف کردید باید فلسفه‌های مضاف را نیز حذف کنید؛ فلسفه مضاف فلسفه‌ای است که به دانش‌های مختلف اضافه می‌شود مانند فلسفه علم، فلسفه اخلاق، فلسفه هنر؛ فلسفه مضاف در هر دانشی پاسخ‌گوی رؤس ثمانیه مانند موضوع، غایت، روش، و ... است و امروزه این فلسفه‌های مضاف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: در برخی از زمان‌ها فلسفه به یک دانش اضافه می‌شوند مانند فلسفه فقه، اخلاق، هنر و گاه به یک کلمه‌ای که دانش نیست اضافه می‌شود مانند فلسفه احکام و فلسفه بعثت انبیاء که در این جا منظور از فلسفه، چرایی و دلیل صدور احکام یا چرایی واقع شدن بعثت است.
پاسخ‌گویی به شبهات نیاز به فلسفه‌های مضاف دارد
وی ادامه داد: گاهی از داخل حوزه دین سخن می‌گوییم اما گاه از حوزه دین بیرون می‌رویم و درباره آموزه‌های دینی به بحث و بررسی می‌پردازیم، مانند این‌که معیار خوب بودن چیست؟ ناپسند به چه معنا است؟ در اینگونه موارد مبادی تصوریه و تصدیقیه یک دانش را در نظر می‌گیریم؛ در همه دانش‌ها دو نوع نگاه بیرونی و درونی وجود دارد.
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به این‌که فلسفه علم از بیرون درباره گزاره‌های علم سخن می‌گوید، پس بنابراین فلسفه مضاف یک نگاه بیرونی دارد، ادامه داد: دانش‌های بشری با یکدیگر پیوندهای مختلف دارند و ربط یافته‌اند و در اینگونه موارد فلسفه‌های مضاف مطرح می‌شود.
وی بیان کرد: بسیاری از شبهات مطرح شده شبهات برون‌دینی است، باید وظیفه خود را نسبت به شبهات بدانیم و اگر بخواهیم به این شبهات جواب دهیم باید پیوند میان شبهات را بدانیم.
حجت‌الاسلام ساجدی خاطرنشان کرد: برای پاسخ‌گویی به این شبهات نیاز به کار کردن در فلسفه‌های مضاف است، امروزه در جامعه اسلامی فلسفه‌های مضاف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
جایگاه فلسفه‌های مضاف در علوم انسانی
وی ادامه داد: اگر فلسفه هنر را تبیین کرده بودیم، وضع ما در صداوسیما بهتر از این بود، دانش‌های مختلف دارای فلسفه است، برنامه‌های هنری بر اساس فلسفه خاص خود ساخته می‌شود، اما ما این را واگذار کردیم به غرب و آنان فلسفه خود را جایگزین فلسفه هنر بر مبنای دین کردند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این‌که اگر فلسفه نفی شود، باید دیگر به علوم انسانی اسلامی نباید اندیشید، ادامه داد: علوم انسانی درباره انسان بما هو انسان سخن می‌گوید، علوم انسانی رفتار انسان را به دلیل انسان بودنش تحلیل می‌کند.
وی گفت: اگر بخواهد علوم انسانی اسلامی شود باید در این علوم مبانی فلسفی را درست کنیم تا بر اساس آن بتوانیم علوم انسانی داشته باشیم، اگر علوم انسانی اسلامی نشوند، دیگر نمی‌توان ادعای اداره جامعه را بر مبنای اسلام کرد.
حجت‌الاسلام ساجدی مهم‌ترین ابزار میان مشترک انسان‌ها را عقل دانست و افزود: فلسفه به دلیل بنیان یافتن بر عقل، زبان مشترک میان انسان‌ها است، نتیجه نفی فلسفه، انکار کردن این زبان مشترک است و بر این اساس نمی‌توان آموزه‌های دینی را به غیرمسلمانان عرضه کرد.
تعطیلی فلسفه به بنیان‌های تئوری نظام ضربه می‌زند
وی بیان داشت: اگر بخواهیم عقل را محدود کنیم و باید این کار را انجام دهیم، نیاز به فلسفه داریم، باید چهارچوب درست برای عقل را تعیین کنیم تا توانایی‌ها و کاستی‌های عقل مشخص شود.
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به این‌که گاه می‌گویند با عقل خدا را اثبات کنید، و پس از آن به آیات و روایات مراجعه شود، اضافه کرد: در این موارد بسیاری از آموزه‌های دینی ناشناخته می‌ماند؛ وحی تکمیل‌کننده عقل است نه نفی کننده آن، بسیاری از آیات قرآن ارشادی است، یعنی آیاتی است که همان مطلبی را که عقل می‌فهمد بیان می‌کند و پس از اثبات خدا در دیگر آموزه‌ها نیاز به عقل داریم.
وی گفت: در قرآن توصیه شده است به این‌که آفاق و انفس را مطالعه کنید و جهان را تحلیل کنید و این توصیه با بسنده کردن به آیات و روایات همخوانی ندارد، البته باید دانست که در مسیر فلسفه باید اولویت‌های کار فلسفی تعیین شود.
حجت‌الاسلام ساجدی با بیان این‌که با از کار افتادن نگاه عقلی، تمام ضرباتی که غرب بر پیکره مسیحیت وارد کرد، بر پیکر اسلام نیز وارد خواهد شد، ادامه داد: موفقیت یک نظام در گرو موفقیت عملی و موفقیت نظری آن است، اگر فلسفه را تعطیل کنیم در عرصه تئوری ضربه خواهیم خورد./914/پ201/پ
ارسال نظرات