آسیب شناسی علم اصول فقه از دیدگاه آیت الله مکارم شیرازی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید عصر پنج شنبه با حضور در دومین مجمع عمومی انجمن اصول فقه حوزه که در مدرسه امام امیرالمؤمنین(ع) قم برگزار شد، به آسیب شناسی علم اصول پرداخت و اظهار اشت: علم اصول از نظم منطقی برخوردار نیست و چینش مباحث آن مشوش است و کسی جرأت ندارد در این زمینه بحث کند؛ باید پیرایش شود و مطالبی که مربوط به این علم نیست حذف و آنچه نیاز است در این علم باشد را به آن بیافزاییم.

وی در تشریح بی نظمی های علم اصول، گفت: برخی مباحث در باب الفاظ وارد شده که به این علم ربطی ندارد؛ بحث مقدمه واجب یک مبحث عقلی است نه لفظی، اجتماع امر و نهی یک بحث عقلی است، به همین دلیل اسم اینها را استلزامات عقلی گذاشته اند؛ طلب و اراده بحث فلسفی است، قواعد فقهی از جمله قاعده لاضرر و قاعده تجاوز علم جداگانه ای هستند.

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم پیرامون کمبودهای علم اصول، ابراز داشت: بحث اجماع باید با تمام شاخ و برگ هایش در این علم مطرح شود نه این که تنها به اجماع محمول بپردازیم؛ تصویب، قیاس و مصالح مرسله آن گونه که شایسته است بحث نشده اند؛ در کتب قدما بسیاری از این مسائل وجود داشته است اما با گذشت زمان به دلایل نامعلومی حذف شده اند.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی با تأکید بر این که این کاستی ها هیچ گاه از اهمیت علم اصول نمی کاهد، گفت: وقتی اهل سنت علم اصول ما را بررسی می کنند متعجب می شوند زیرا که می بینند که چقدر نسبت به شیعیان در این زمینه عقب هستند.

وی مخلوط شدن مسائل اعتباری با مسائل تکوینی حقیقیه را یکی دیگر از ضعف های علم اصول عنوان و خاطرنشان کرد: علم اصول بر اساس مسائل اعتباری(قانون) است؛ حکم الله امر خارجی نیست بلکه حکم اعتباری دارای ارزش و اهمیت است.

اختلاط برخی مسائل فلسفی با علم اصول صحیح نیست

این مرجع تقلید اختلاط برخی مسائل فلسفی با علم اصول را صحیح ندانست و گفت: مسائل فلسفی در جای خود محترم هستند اما جمعی از بزرگان اصولی اخیر که فیلسوف بودند اصول و فلسفه را با هم مخلوط کردند که از آن به عنوان خلط حقایق و اعتباریات بحث می شود؛ به عنوان مثال عالم انشاء چه کار دارد با عالم ایجاد؟

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم با اشاره به این که علم اصول ریشه اش به زمان ائمه اطهار(ع)، پیامبر(ص) و بلکه قرآن برمی گردد، ابراز داشت: برخلاف نظر برخی اخباریون، روایاتی که درباره حجت خبر ثقه آمده، روایاتی که درباره بطلان قیاس آمده، همه جزو علم اصول هستند؛ حضرت امیرالمؤمنین نیز در خطبه 18 نهج البلاغه تصویب را به شکلی که اهل سنت قبول دارند به صورت منطقی نفی فرموده است.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به این که دلیل حجیت خبر واحد را از قرآن می گیریم، افزود: در آیه نفر نیز بنا به استنباط جمعی حجیّت قول مجتهد بیان می شود؛ آیه ای که اهل سنت برای حجیت اجماع بیان می کنند نیز از مسائل علم اصول است.

علم اصول منکر واقعی ندارد

وی با بیان این که علم اصول منکر واقعی ندارد، گفت: اخباریون و مخالفان این علم به زبان منکر هستند اما به قلب و عمل اعتراف به این علم دارند؛ مقدمه حدائق یک دوره علم اصول است که به نام مقدمات علم فقه نوشته شده است، جمعی که حجیّت دلیل عقلی و ظواهر قرآن را نفی می کنند با این کار عملا وارد بحث اصول شده اند منتهی نامش را علم اصول نمی گذارند.

این مرجع تقلید با بیان این که همه کسانی که در علم فقه گام گذاشته اند به نوعی از علم اصول نیز استفاده می کنند، اضافه کرد: سه نظر حجیّت خبر واحد، نفی حجیّت خبر واحد و افرادی که تمام خبر موجود در کتب اربعه را حجت می دانند؛ همه این مباحث در علم اصول جای می گیرد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی کار انجمن های علمی حوزه را بسیار مفید و مهم خواند و گفت: در مقابل تشکل های سیاسی که لازم است همه آنها سالم باشند، وجود تشکل های علمی بسیار مغتنم است، مخصوصا در زمینه علم اصول فقه.

کار گروهی در حوزه کمتر انجام می شود
وی با اشاره به این که در حوزه های علمیه کار دست جمعی کمتر انجام می شود، اظهار داشت: کارهای این چنینی بسیار پر برکت است، خطا در این کارها کمتر، آثار و پیشرفت قابل ملاحظه ای در آن است؛ شما در فکر تولید علم و تکمیل علم اصول هستید بنا براین این تشکل بسیار پر ارزش و قیمتی است.

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم دو پیشنهاد برای بهبود روند کار انجمن علمی اصول فقه ارائه کرد و گفت: انتشار نشریه های درون گروهی و برون گروهی موجب می شود همگان از نتیجه افکار، فعالیت ها و تجربیات شما آگاه شوند و از کارهای موازی جلوگیری می کند؛ همچنین ادامه جلسات عمومی انجمن که در افکار مختلف مطرح و مورد نقد بررسی قرار گیرد، موجب جهش علم اصول می شود./928/پ201/ج