بهانه‌گیری و عذر ‌تراشی از نشانه‌های بخل است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام سید بهاء‌الدین ضیایی، کارشناس معارف قرآن، در برنامه صبح روشن که از رادیو معارف پخش می‌شد، گفت: یکی از رذائل اخلاقی، بخل است که در مقابل سخا و جود قرار می‌گیرد.

وی افزود: از آنجایی که فرموده‌اند «تُعْرَفُ الْاَشْیَاءِ بِاَضْدَادِهَا» ‌گاهی بعضی چیزها را با ضدش می‌شود شناخت، بنابراین درباره تعریف بخل ما چندان دچار سختی و مشکل نیستیم؛ یک خلق و خویی است در وجود انسان، که او را از بخشش و احسان به دیگران منع می‌کند.

وی ادامه داد: بُخل به خلق و خوی انسان ربط دارد و مربوط به دل ما است؛ یعنی انسان بخیل کسی است که دلش خالی است نه دستش؛ خیلی‌ها دستشان پر است اما دلشان خالی است، ولی خیلی‌ها هم بوده‌اند که شاید دستشان خالی بوده اما چون دلشان متصل به منبعی است که لایزال است، بنابراین دستشان هم باز است.

حجت‌الاسلام ضیایی ابراز داشت: پس بخل صفتی است که انسان را از بخشش، احسان و جود باز دارد، ‌این خلق و خوی درونی انسان را بُخل می‌گویند.

این کارشناس حوزوی در بیان علائم انسان بخیل گفت: یکی از علائم بخیل این است که در هر مسأله‌ای، به ویژه مسائلی که ربط به احسان و بخشش دارد، اهل بهانه گیری و عذر تراشی است، اگر ما یک جایی موقعیت احسانی بود و شروع کردیم به بهانه آوردن، این نشانه این است که بخل دارد در ما زنده یا تقویت می‌شود.

وی افزود: امیرالمؤمنین (ع) ‌می‌فرماید: «اَلْبَخِیلُ مُتَحَجِّجٌ بِمَعَاذِیرٍ وَ تَحَالِیلٍـ»؛ همیشه انسان بخیل احتجاج و دلیل می‌آورد که به فلان عذر و علت، نمی‌بخشم و از آنجا که «کَثْرَهُ التَّعَلُّلِ آیَهُ الْبُخْلِ» پس کسی که زیاد دلیل و علت و عذر می‌آورد، نشانه بخل او است.

وی بیان داشت: علّت آن هم این است که می‌خواهد از این مسئله فرار کند و در درون خودش، به هیچ وجه علاقه ای به احسان و بخشش ندارد، از طرفی هم نمی‌خواهد که در جامعه چهره منفوری داشته باشد، پس مجبور است که عذر و بهانه خودش را دست و پا کند.

حجت‌الاسلام ضیایی در بیان ویژگی دیگر انسان بخیل گفت: انسان بخیل، هیچ وقت اجتماعی نیست که در جمع حضور پیدا کند و فعال بوده و ارتباط با مردم داشته باشد، به این دلیل که احتمال می‌دهد، چنانچه در جمع باشد، مجبور به احسان و خوبی به دیگرانی بشود.

وی با اشاره به آیه «لَیْسَ لِشَحِیحٍ رَفِیقٌ»، اظهار داشت: شحیح در قرآن هم آمده و به معنای بخیل است، پس می‌فرماید، انسان بخیل، رفیقی ندارد، در جای دیگر هم امام علی(ع) می‌فرماید «لَیْسَ لِبَخِیلٍ حَبِیبٌ»، آدم بخیل هیچ رفیق و دوستی ندارد و این به معنای انزوای او است، این انزوا هم خودخواسته است، هرچند که به طور طبیعی هم این اتفاق می‌افتاد که انسان بخیل، طبیعتاً کناره گیر و تنها می‌شود.

حجت‌الاسلام ضیایی ابراز داشت: نشانه دیگر انسان بخیل، این است که انسان دوست داشتنی و جذّابی نیست، این هم به همان دلیل است که گفته شد و آن اینکه این شخص اجتماعی نیست و این عمل او، آن عکس‌العمل را دارد که مردم او را نمی‌پذیرند.

وی ادامه داد: حضرت در این زمینه فرمود «لَوْ رَعَیْتُمُ الْبُخْلَ رَجُلاً لَرَعَیْتُمُوهُ مُشَوِّحاً یُقَوِّ عَنْهُ کُلُّ بَصَرٍ وَ یَنْصَرِفُ عَنْهُ کُلُّ الْقَلْبِ»، اگر قرار بود بخل به شکل انسانی باشد، صورت او به شکلی بود که هیچ چشمی دوست نداشت او را نگاه کند و قلب‌ها از او بر می‌گشت.

وی در پایان گفت: این ویژگی در خود انسان بخیل، اثرگذار است؛ یعنی قلب‌ها از انسان بخیل منصرف می‌شود، چشم‌ها طاقت دیدن او را ندارد و اصلاً به هیچ وجه دل آرام نیست و در دل‌ها هم جایی ندارد. /9194/پ202/ی