ریشه‌شناسی نزاع‌های خیابانی از زبان حوزویان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، بيش از نيمي از افرادي كه به مراكز معاينات پزشكي قانوني مراجعه مي كنند جراحت دارند و حدود ۲۰ درصد اين جراحات ناشي از بروز درگيري ها و نزاع هاي خياباني است.

تورقي بر صفحه حوادث روزنامه ها و سايت هاي خبري از وقايع تأسف برانگيزي حكايت دارد كه منشأ آنها از يک نزاع خياباني بر سر يک مسأله معمولي شروع و به حوادث خونيني منجر شده است.

کارشناسان خبره در سازمان هاي پزشكي قانوني و امداد و نجات هلال احمر استفاده از قدرت بدني به جاي منطق براي حل مسائل و مجادلات را ويژه جوامعي كه هنوز شهرنشيني و مدنيت در آنها رشد نكرده، مي دانند، چراکه زور بازو و استفاده از آن براي به كرسي نشاندن و اثبات نظر خود، ويژه جوامع مكانيكي و قبيله محور است.

تاريخ جامعه شناسي و علوم اجتماعي نشان مي دهد که رشد و گسترش شهرنشيني و پيدايش جوامع ارگانيكي، استفاده از تعقل و انديشه براي حل مسايل را نيز به دنبال دارد.

در محلات و مناطقي كه افراد از سطح فرهنگي بالايي برخوردارند در مقايسه با محله هاي شلوغ و پرجمعيت، درگيري ها و نزاع هاي خياباني كمتري ديده مي شود.

به طور مثال وقتي تصادف خودرويي رخ دهد اگر افراد بينش لازم را نداشته باشند، به جاي اينكه براي حل مشكل، يك راه صحيح و اصولي انتخاب كنند، به جر و بحث مي پردازند و گاهي به يكديگر بي حرمتي مي كنند كه اين امر منجر به درگيري و زد و خورد مي شود و پيامدهايي مانند مراجعه به كلانتري و مراجع قانوني بويژه مراكز معاينات پزشكي قانوني را در پي دارد.

در گفت‌وگویی که با معاونت اجتماعی نیروی انتظامی استان قم صورت پذیرفت، مطرح شد که خوشبختانه آمار نزاع های خیابانی در چند ماهه اخیر رو به کاهش بوده است؛ می‌توان گفت درگیری‌ها بسیار کم شده است، اما کیفیت و نوع آن فرق کرده، چون قبلاً مردم کمتر در جریان درگیری‌ها قرار می‌گرفتند، برای همین می‌پنداشتند که نزاعی وجود ندارد، اما امروزه به خاطر وجود کانال‌های تلگرامی و پخش سریع اخبار، مردم بیشتر در جریان نزاع‌های خیابانی قرار می‌گیرند و گمان می‌کنند این درگیری‌ها زیاد شده است.

به هر حال اینکه هنوز ذهن خسته و افسرده مردم از اخبار قبلی پاک نشده که خبر جدیدی روی خروجی رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها قرار می گیرد و ابزار ارتباط جمعی به پوشش و بازتاب خبری می‌پردازند، دغدغه‌ای در وجود خبرنگار خبرگزاری رسا، ایجاد کرد تا به سراغ کارشناسان حوزوی رفته و از بحث های تحلیل محور آنها در زمینه علل و عوامل زد و خوردهای خیابانی جویا شود.

خدمت حجت الاسلام حسین احمدی شاهرودی عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین، استاد و پژوهشگر حوزه علمیه قم و رییس مؤسسه خورشید حیات رسیدیم و مباحث و دغدغه های خود را برای وی مطرح کردیم.

از نظر وی مشکلات اقتصادی، کم حوصلگی، نبود گذشت، نبود فرهنگ اجتماعی و ندانستن حقوق متقابل یکدیگر از عواملی است که سبب برپایی نزاع های خیابانی می شود.

این پژوهشگر حوزوی بر این باور است که اجتماع، محلی است که تعلق به عموم مردم داشته و قوانین و حقوقی مستقل دارد که هر انسانی موظف است پایبند به این حقوق باشد وگرنه نظام اجتماعی کشور، نظامی ناسالم و ناموزونی خواهد بود.

استاد احمدی شاهرودی رعایت نکردن قوانینی که در حوزه ترافیک وجود دارد یا رعایت نکردن قوانینی که مربوط به عابران پیاده است را سبب اصلی نزاع هایی که در این عرصه صورت می پذیرد، معرفی کرد.

وی در پایان سخنان خود چند راهکار برای کاهش آمار نزاع‌های خیابانی توصیه کرد که مهم‌ترین آنها عبارتند از فرهنگ سازی از طریق ذکر قوانین اجتماعی و حقوق متقابل مردم، بازگویی آثار ناگواری که خشونت ایجاد می کند، سکوت کوتاه مدت در مقابل خشم دیگری، گذشت از خطای دیگران.

نگاهی به لیست شخصیت های حوزوی انداختیم، در میان آنها حجت‌الاسلام عباس مداحی، استاد و پژوهشگر حوزوی نظر ما را به خود جلب کرد؛ ویژگی اصلی این استاد حوزه علمیه قم این است که مباحث را بسیار کوتاه و کلیدی مطرح می کند.

به سراغ وی رفتیم و سؤالات خود را برای وی مطرح کردیم.

این پژوهشگر حوزوی بر این باور است که اگر بخواهیم آمار خشونت ها کاهش یابد، باید ابتدا مشکلات معنوی و فرهنگی جامعه را اصلاح کنیم؛ از نگاه وی اگر جامعه به سوی معنویت رهسپار شود، دیگر شاهد بروز نزاع خیابانی نخواهیم بود، چراکه ریشه اکثر درگیری های خیابانی به ضعف در روحیه معنوی بازمی‌گردد.

حجت الاسلام مداحی معتقد است تبیلغات دشمنان علیه اسلام و عملکرد نادرست برخی مسؤولان و مشکلات اقتصادی سبب شده تا معنویت در جامعه دچار آسیب شده و افراد به سرعت صبرشان لبریز شود و نتوانند در مقابل مشکلات با تحمل رفتار کنند.

پرتأمل‌ترین نکته ای که این استاد حوزه به ما گوشزد کرد این بود که اگر پدران و مادران در سختی‌ها و گرفتاری‌های زندگی صبر پیشه کنند و زود از کوره در نروند، فرزندانی که در دامان آنها پرورش می‌یابند در آینده افرادی صبور و پر تحمل خواهند بود که هیچگاه در برابر سختی ها پرخاشگری نخواهند کرد.

برای تکمیل پرونده نزاع های خیابانی رهسپار مدرسه فیضیه شدیم تا نظر برخی از طلاب و روحانیونی که در حال تحصیل در این مدرسه هستند را در مورد این موضوع جویا شویم.

در مدرسه فیضیه در حال راه رفتن بودیم و با نگاه به در و دیوار این مدرسه خاطراتی که در تاریخ نقل شده است برای ما تداعی می‌شد.

در این هنگام یکی از روحانی ها نظر ما را به خود جلب کرد؛ برای پرسیدن سؤالات خود به سراغش رفتیم؛ پس از احوال پرسی و طرح سؤال، او برای ما جریان یک نزاع که میان فرزندش و پسر همسایه‌‌شان اتفاق افتاده بود را تعریف کرد که ظاهراً در این درگیری چشم پسرش دچار آسیب دیدگی شدید شده بود؛ وی با اینکه از سوی سایر همسایه‌ها، نهادهای قانونی همچون پزشک قانونی و شورای حل اختلاف و غیره تشویق به شکایت و گرفتن دیه شده بود، باز هم سعی‌اش بر این بوده که با گذشت کردن به قضیه خاتمه دهد و اجازه ندهد که کار به جای باریک کشیده شود.

وی بر این عقیده بود که انسان ها در درگیری ها و نزاع های خیابانی اگر «گذشت» را سرلوحه کار خود قرار دهند، دیگر مشکلی پیش نخواهد آمد؛ از نظر این طلبه حوزه علمیه قم منشأ همه نزاع‌ها و درگیری هایی که منجر به قتل، ضرب و شتم و غیره می شود، نبود روحیه «گذشت» میان مردم است.

حرف ها و صحبت هایی که درباره ریشه نزاع های خیابانی از طلاب و روحانیون شنیده می شد برای ما بسیار جالب بود، گویی طلاب و روحانیونی که در متن جامعه حضور دارند از وقوع درگیری های شدید که میان برخی افراد رخ می دهد، آشفته خاطر شده بودند، چراکه نوعی دغدغه بسیار زیاد در کلام و سخنشان حس می شد.

در حال نگاه کردن به گنبد طلایی رنگ حضرت معصومه(س) بودیم که ناگهان متوجه یک روحانی شدیم که در حال خروج از مدرسه فیضیه بود، به وی نزدیک شدیم و از او خواستیم تا چند دقیقه ای با ما به صحبت بنشیند تا نظرش را در مورد علل و عوامل نزاع های خیابانی جویا شویم.

این طلبه 50 ساله حوزه علمیه قم بر این باور بود که مردم نسبت به خودسازی بی توجه هستند و همین موضوع سبب شده تا در برابر یک توهین کوچک، پرخاشگری زیادی از خود نشان دهند.

وی که مدت دو سال در جبهه های حق علیه باطل رزمندگی کرده بود، از اوایل انقلاب یاد کرد و این سخن که «اگر یک قدم برای علم بر می دارید، یک قدم هم برای تهذیب نفس خود بردارید» را از امام خمینی(ره) نقل کرد؛ بعد از آن جمله زیبا گفت وقتی انسان ها به پروردگار نزدیک شوند دیگر سر مسائل جزئی از خود پرخاشگری نشان نمی دهند، بلکه با صبر و تحمل در برابر ناعدالتی ها همواره سعی می کنند خود را به ذات اقدس الهی نزدیک سازند.

در ادامه برای پایان دادن به گزارش‌مان به سراغ طلبه جوانی که روی یکی از سکوهای فیضیه نشسته بود رفتیم و سؤال خود را به وی گفتیم؛ او در پاسخ به ما گفت از عوامل درگیری ها می توانم به غرور و تکبر بیش از حد برخی افراد اشاره کنم، بارها دیده ام که دو یا چند نفر سر یک نگاه با هم زدو خورد کرده اند؛ از نظر وی علت اصلی بیشتر زدو خوردها خودستایی و خودبرتر بینی است.

از نگاه این طلبه جوان علت نزاع های خیابانی «فقدان فرهنگ» است، همچنین گرانی‌ها، کمبودهای اقتصادی، مشکلات خانوادگی و بی منطقی از عواملی است که می توان در زمینه بی اعصابی افراد به آنها اشاره کرد.

وی بهترین راه جلوگیری از دعوا را «گذشت» دانست و بر این عقیده بود که گاهی یک عذرخواهی کوچک از کشته شدن و نزاع های بزرگ جلوگیری می کند.

مردم نسبت به رعایت حقوق همدیگر بی توجه‌اند

این طلبه جوان حوزه علمیه قم به نکته بسیار کلیدی و جالبی اشاره کرد و آن چیزی نبود جز اینکه امروزه اگر ارزش ها نادیده گرفته می شود و افراد سعی می کنند به زبان زور و خشونت با همدیگر برخورد کنند، علتش فاصله گرفتن جامعه از آموزه های دینی است، چون هنگامی که افراد از حقوق هم مطلع نباشند، نخوهند توانست با یکدیگر روابط سالم برقرار کنند.

وی بر این باور است که همه نهادهای فرهنگی بید دست به دست هم دهند تا با همفکری بتوانند آمار نزاع ها را کاهش دهند و در این راستا فرهنگ سازی کنند./841/ز۵۰۲/س

حسین ثالث