حوزه مستقل نباید دولت را دخیل در امور خود کند

حجت الاسلام مهدی حبیب اختیاری معاون پژوهش مدرسه علمیه امام حسن عسکری (ع) تهران در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با انتقاد از وضعیت آثار پژوهشی حوزه ها، گفت: متأسفانه آثاری که برخی از مؤسسات و مراکز پژوهشی انجام می‌دهند متناسب با وضعیت زمان حال نیست و پاسخگویی آنچنانی ندارد که بتوانند مخاطبین خاص خود را پیدا کنند.

وی اذعان کرد: حتی فصلنامه‌های علمی و پژوهشی حوزه علمیه که زیر نظر وزارت علوم است در سطح یک رساله یا فصلنامه علمی و پژوهشی نمی‌باشد که این ضعف بسیار بزرگی است.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه پژوهشگران در سنت شفاهی خوب عمل می‌کنند، اساتید تدریس‌های خوب و کلاس‌های خوبی برگزار می‌کنند و طلاب نمره قابل قبولی دارند، اما متأسفانه در زمینه مکتوب، مقاله نویسی و فصل نامه وضعیت مطلوبی وجود ندارد.

لزوم خروج برخی متون درسی از روند کنونی حوزه
وی "فقدان منابع و مواد درسی علمی و پژوهش محور" و "جایگاه متن محوری حوزه در سطح کلان" را ۲ آسیب عمده پژوهشگری در حوزه برشمرد و افزود: متأسفانه در حوزه‌های علمیه به ویژه در حوزه برادران متن پژوهش محوری وجود ندارد که یک طلبه را سامان و آموزش دهد تا بتواند بنویسد و نت برداری کند و فرآیند ذهنی اش را تبدیل به مقاله و نوشتار بکند.

معاون مدرسه علمیه امام حسن (ع) اضافه کرد: یکی از روش‌های پژوهش، متن محوری است، روش پژوهش باید مطالب محور باشد و نهایتاً اینکه می‌تواند موضوع محور باشد، اما متأسفانه کسی که وارد فضای علمی و پژوهشی حوزه‌های علمیه می‌شود تمام توانش صرف متن محوری شده که اگر نقطه نظری هم داشته باشد نگاهش صرفاً به متن است و توانایی خارج شدن ار آن متن را ندارد.

وی با تأکید بر شکستن سنت متن محوری در حوزه ها، مطرح کرد: برخی از متون درسی باید از روند کنونی حوزه‌ها خارج شده و تراکم درس‌ها باید از لحاظ کمیت کاهش و از لحاظ کیفیت افزایش یابد.

استاد حوزه افزود: مسئله مالی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که طلبه با آن درگیر است که اگر این مسئله حل شود به راحتی و بدون دغدغه می‌تواند وارد حوزه پژوهش شود، در غیر این صورت طلبه مجبور است وقت خود را برای مسجد، خطابه و مسائل دیگر بگذارد و از فضای طلبگی خارج شود.

وی اضافه کرد: طلابی که دارای استعداد و هوش بالا هستند زیاد داریم، اما آنان با وارد شدن به حوزه، چون حمایت مالی نمی‌شوند مجبور به انجام کار‌های دیگری می‌شوند و با باطن خالی فقط ظاهر طلبگی دارند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: امروز اگر در این فضای شهری و با مشکلات موجود مثل ترافیک و مشکلات اداری پژوهشگری بخواهد کار پژوهشی انجام دهد به راحتی نمی‌تواند کار کند، ضمن اینکه در این شرایط باید از توان مالی خوبی برخوردار باشد و، چون اکثر طلبه‌ها این توان مالی را ندارند و درگیر کار‌های تبلیغی هستند، از پژوهش دور می‌شوند.

وی با ابراز اینکه پژوهش امری زمان بر است و نیاز به مطالعه و زمان دارد، تصریح کرد: فرد باید ۶ ماه مطالعه کند تا بتواند مقاله‌ای بنویسد و اگر فردی درگیر مطالعه باشد دیگر زمانی برای کسب درآمد ندارد، یک مجموعه و یا مؤسسه زمانی می‌تواند از طلبه‌ای انتظار نوشتن مقاله داشته باشد که وقت، انگیزه و توان مالی به آن پژوهشگر بدهد و مشکلات مالی او را برطرف کند.

حجت الاسلام حبیب اختیاری با ابراز اینکه ابتدا خود حوزه علمیه باید بتواند در فرآیند پژوهش فعال باشد، اظهار داشت: اگر نگاه ما به حوزه نگاه مستقلی است پس باید استقلال حوزه همه جانبه باشد و دولت را نباید دخیل در امور حوزه کرد، اگر حوزه استقلالش شعاری بیش نیست و توانایی حمایت ندارد پس انتظاراتش را هم پایین بیاورد و از دولت برای سامان دادن به طلاب در موضوع پژوهش تقاضای کمک کند.

وی سرانه پایین مطالعه را مشکل بزرگ امروز کشور دانست و افزود: هر چند این مسئله کلی است و مختص حوزه نیست، اما اگر طلبه‌ای بخواهد وارد وادی پژوهش شود با ۲ مسئله بی سوادی و بی رمقی روبرو می‌شود که این موضوع باید با اصلاح ساختار‌های آموزشی در حوزه‌های علمیه ریشه کن شود.

این معاون پژوهش حوزه علمیه ادامه داد: باید با توان کلیه نهاد‌های فرهنگی پژوهشی کشور سرانه مطالعه را بالا برد چرا که اگر طلبه‌ای پژوهشی انجام داده و مقاله‌ای بنویسد، اما مخاطبی نداشته باشد دل زده و سرخورده می‌شود و دیگر دنبال پژوهش نمی‌رود.

وی با اذعان به اینکه غالب پژوهش‌ها کاربردی نیستند، عنوان کرد: دلیل این مهم همان متن محور بودن حوزه است، اگر طلبه‌ای بتواند اندیشه اش را فراتر از متن ببرد و فضایی را در فراروی خود ببیند که بتواند انتفاد کند انگاه مسئله تولید می‌شود و در نتیجه از آن مسئله یک پژوهش حاصل می‌شود.

چرا با جهان اسلام تعامل علمی نداریم؟!
استاد حوزه و دانشگاه با پیشنهاد نگاه انتقادی به خارج از کشور برای کاربردی شدن پژوهش ها، بیان داشت: امروز فشاری که از بیرون در بحث هسته‌ای و دفاعی در حال متحمل شدن هستیم به خاطر توانمندی هایمان است، در رابطه با علوم انسانی هم باید همین گونه رفتار شود و نباید هیچ هراسی داشته باشیم از اینکه فلسفه غربی و علوم انسانی وارد کشور شود چرا که علی رغم ظاهر پرطمطراقش ما می‌توانیم با الگو‌هایی که خودمان داریم آن را بشکنیم که خود همین موضوع ایجاد مسئله می‌کند.

وی در پایان متذکر شد: متأسفانه ما با جهان اسلام هیچ تعامل علمی و داد و ستد پژوهشی نداریم، ما باید توانمندی‌های علمی خودمان را به کشور‌هایی مثل لبنان، مصر، تونس، الجزایر ارائه دهیم، اما چون از لحاظ سیاسی دچار مشکل شدیم مسائل علمی هم تحت الشعاع آن قرار گرفته است./۸۰۴/ت310/ب1