یادداشت؛
بیماری مسئولیت‌گریزی در خانواده
بیشتر خانواده‌ها عبادت را محدود به نماز و روزه می‌دانند حال آنکه مسئولیت‌هایی که زوجین نسبت به همدیگر و فرزندان دارند اگر برای قرب الهی انجام بگیرد عبادت محسوب می‌شود.
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، هر فردی که ازدواج می‌کند نسبت به همسر و فرزندان به لحاظ تأمین معاش، تربیت و یا تکالیف دیگر مسئول است. اگر افراد نسبت به خانواده خویش بی‌مسئولیت باشند زمانی نخواهد گذشت که نظام خانواده سست شده و در پایان به شکست و یا طلاق عاطفی دچار خواهد شد، و در نتیجه افرادی که در آن خانواده پرورش می‌یابند، وقتی وارد جامعه شدند طبق آن شخصیتی که در محیط آن خانواده شکل گرفته رفتار کرده و آسیب‌های اجتماعی زیادی را در جامعه ایجاد خواهند کرد.
مسئولیت و تعهد در لحظه لحظه‌های زندگی، حقیقتی غیر قابل انکار است که آیات قرآن با صراحت بسیار به آن اشاره دارد و با سخن از رستاخیز انسان‌ها و لحظات پاسخگویی افراد، امر الهی را بازگو می‌نماید که: «وَقِفُوهُم انّهم مسؤولون بازداشت‌شان کنید که آن‌ها نسبت به خود و دیگران مسئولند و باید پاسخگو باشند.» «سوره صافات آیه ۲۴»
انجام وظیفه و پذیرش مسئولیت و تعهد عالی‌ترین مقصد و منظور زندگی و اخلاق است مخصوصا مسئولیت و تعهد انسان در محیط خانه نسبت به همسر و فرزندان و پدر ومادر از مهم‌ترین وظایف است، چون خانواده جامعه‌ساز است و یادگیری مسئولیت‌پذیری از همان دوران کودکی و مراحل رشد انسان در محیط خانواده شکل می‌گیرد به همین خاطر است که خانواده و محیط خانه هم ازدیدگاه اسلام و هم از نظر روان‌شناسان از اهمیت بالایی برخورددار است.
بی‌شک در این میان موانع و عواملی باعث می‌شود که زوجین نسبت به همدیگر و دیگران از جمله فرزندان مسئولیت خود را انجام ندهند و یا در انجام آن کوتاهی کنند که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
شناخت نادرست ازاحساس مسئولیّت در زندگی
آرون تی بک بنیانگذار شناخت‌درمانی ست. اساس و پایه شناخت‌درمانی بر مفهوم افکار ناسازگارانه و نگرش‌ها و فرض‌های اشتباه بنا شده است که به این افکار و نگرش‌های اشتباه خطای شناختی می‌گویند. اگر ما شناخت نادرستی از احساس مسئولیت در زندگی نداشته باشیم نه‌تنها مسئولیت پذیر نخواهیم بود بلکه از مسئولیت‌ها در زندگی خسته شده و شاید به نوعی افسردگی دچار شویم، اما اگر شناخت درستی از مسئولیت داشته باشیم زندگی برای ما معنادار شده و با انجام کار‌ها و وظایف خودمان احساس شادی و لذت در ما ایجاد خواهد شد. پس برای اینکه در انجام امور زندگی دچار یکنواخت نشویم باید افکار اشتباه و خطا‌های شناختی خودمان را نسبت به پدیده‌های مربوط به مسئولیت در زندگی بازبینی و اصلاح کنیم.
بسیاری از خانواده‌ها عبادت را محدود به نماز و روزه و شرکت در مراسم عزاداری می‌دانند و این یک خطای شناختی است که اکثراً دچار هستند در حالی که تمام مسئولیت‌هایی که زوجین نسبت به همدیگر و فرزندان دارند اگر برای قرب الهی انجام بگیرد عبادت محسوب می‌شود.
در مورد مسئولیت‌پذیری و همکاری در محیط خانواده با همسر به یک قضیه‌ای از زندگی امیرمومنان (ع) اشاره می‌کنم تا معلوم شود عبادت فقط واجبات روزمره نیست و شناخت‌مان از عبادت درست شود حضرت علی (ع) می‌فرماید:روزی رسول خدا (ص) بر ما وارد شدند در حالی که حضرت زهرا کنار دیگ غذا نشسته بودند و من برایش عدس تمیز می‌کردم آن حضرت مرا با لقب ابوالحسن صدا زدند و من عرض کردم بفرمایید ای رسول خدا!
آن حضرت اظهار داشتند بشنو از من مطلبی که جز به امر پروردگارم نمی‌گویم: هیچ مردی نیست که در کار‌های منزل به همسرش کمک کند مگر اینکه به اندازه هر تار مویی که بر بدنش روییده، پاداش یک سال عبادتی که روزهایش را روزه و شب هایش را به عبادت و شب زنده داری مشغول بوده به او داده می‌شود و خداوند پاداش انبیای صابر خود مثل حضرت داوود و یعقوب و عیسی را به او می‌دهد.
اگر ما با این نگرش و شناخت به مسئولیت‌های خود در قبال خانواده نگاه کنیم نه تنها مسئولیت‌های خود را به خوبی انجام می‌دهیم بلکه از انجام اموریکه بر عهده ما گذاشته شده لذت برده و زندگی برای ما معنادار خواهد بود و خیلی از تنش‌ها در محیط خانواده از بین خواهد رفت و با توجه به اینکه والدین الگوی مهمی در زندگی برای فرزندان هستند این رفتار ما در آن‌ها هم تاثیر گذاشته و فرزندانی مسئولیت پذیر تحویل جامعه خواهیم داد.
ترس از زندگی
خود کم‌بینی، خودباختگی، تلقین‌های منفی، تحقیر‌های بیرونی و کم آگاهی ناهنجاری ترس و بیم را تقویت می‌کند و به موازات آن انسان را دچار بی ارادگی، مسئولیت گریزی، راحت طلبی و سست عنصری می‌نماید. امیر مؤمنان علی (ع) فرمود: «هرگاه از چیزی بیم داشتی خود را در متن آن قرار ده؛ چرا که خود نگهداری شدید تو از آن، بزرگ‌تر از خودِ آن چیزی است که از آن خوف داری.»
تنبلی
سستی، تنبلی و بی‌حالی آفتی جدّی در خانواده‌ها می‌باشد و بسیاری از زوجین به خاطر تنبلی از مسئولیت‌هایی که دارند فرار می‌کنند. بی‌دلیل نیست که اولیای دین از حالت ویرانگر سستی و بی‌حالی به خدا پناه برده‌اند و گفته‌اند: اللّهم اِنّی اعوذ بک من الکسل و الفشل؛ پروردگارا! همانا به تو پناه می‌برم از کسالت و بی‌حالی و سستی و بی توجهی.
در حدیث معراج درباره شناسایی اهل دنیا آمده است کسلان عندالطاعه و شجاع عندالمعصیه اهل دنیا کسانی هستند که در هنگام گناه شجاع هستند، اما در هنگام اطاعت و انجام وظایف تنبل می‌باشند و در نتیجه چنین افرادی به خاطر تنبلی از مسئولیت فرار می‌کنند.
نداشتن صبر در زندگی
برخی به خاطر اینکه مسئولیت‌پذیری همراه با سختی و تحمل ناملایمات است زیر بار آن نمی‌روند، اما باور این حقیقت گران‌بها که بهشت شیدایی، افتخار و سربلندی با سختی‌ها و تلخی‌های بسیاری همراه است و پیمودن این مسیر سنگلاخ جز با صبر و بردباری میسّر نمی‌شود، تمامی سختی‌ها را سهل و تلخی‌ها را شیرین می‌سازد و دستیابی به قلّه بزرگی و بزرگواری را آسان می‌نماید.
تلقین‌های منفی و خودکم بینی
احساس خود کم‌بینی، کم‌رویی، عواطف منفی، گریز از موقعیت‌های نگران‌زا و نومیدی، مجموعه عواملی است که در وجود هر یک از ما به ویژه نسل جوان باعث ضعف اعتماد به نفس می‌شود و آدمی را از پذیرش مسئولیت‌های کوچک و بزرگ در خانواده و جامعه دور می‌سازد./918/ی702/س
محرم آتش افروز
ارسال نظرات