باید در زمین کار ایجابی و سلبی با هم جنگید

اشاره: مهمترین مسئله در حوزه فرهنگی بررسی ابعاد موضوع با یک نگرش درست است. زمانی که واقعیت موضوع به دور از درگیری‌های جناحی دیده شود و نظر کارشناسی بر بسیاری مسائل اولویت داشته باشد، می‌توان برای اتفاقات فرهنگی نسخه‌ای علمی چید و درگیرودار حاشیه‌ها نماند.

برای بررسی موضوع و ارزیابی نقاط قوت و ضعف‌مان، خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا نزد حجت الاسلام محمدحسین پیشاهنگ استاد حوزه سواد رسانه، کارشناس شبکه ولایت و متخصص بحث تلویزیون رفتیم تا درباره یکی از ابعاد ماجرای جنگ رسانه‌ای دشمن رفتیم. متن زیر بخش سوم و پایانی از مصاحبه است که تقدیم مخاطبین محترم می‌گردد.

در بخش اول و بخش دوم مصاحبه درباره کمپین‌سازی دشمن از طرفی و نقطه درگیری آنها در حوزه فرهنگی بحث و بررسی شد. یکی از مهمترین مسائل که این روزها در شبکه‌های اجتماعی فعال و پویا است همین ایجاد کمپین یا کارزار اجتماعی می‌باشد.

رسا- راهبرد رسانه­­‌های ما از جمله رسانه ملی در معرفی الگوهای مثبت در زمینه حجاب چیست و چقدر کار کرده­‌اند؟

به نظرم همانطور که نقطه قوت رسانه‌های دشمن ارائه الگو در برنامه‌های نمایشی بوده، در معرفی الگوی مثبت نیز بهترین کار همین ارائه الگو در آثار نمایشی است. البته مستندها، گزارش‌های خبری و سایر برنامه­‌های تلویزیونی نیز فرصت خوبی برای ارائه الگوهای واقعی است.

اما آنچه از ابتدای انقلاب در رسانه ملی مشاهده کرده­‌ایم سابقه درخشانی نبوده و نیست. هرچند سریال­‌هایی مانند پدر، لیلا و امثال آن حرکت‌های خوبی بودند که با تمام نقدهایی که به آنها داریم و دارند ولی گام‌های مثبتی برداشته شده و همچنان راه درازی در پیش است.

سینمای ایران در مسیر دشمن گام برندارد

البته در پلتفرم­‌ها یا مدیوم‌­های آثار نمایشی، سینما نیز بسیار اهمیت دارد. اما متاسفانه در سینما هیچ کاری انجام نشده است و هیچ فیلمی در موضوع حجاب نداشتیم. سینمای ایران عموماً (فارغ از استثنائات) با رسانه­‌های دشمن هم گام بوده و در سینمای بدنه، همیشه زن محجبه شخصیتی عصبی، بدمزاج، بداخلاق، آسیب‌زا در حوزه اجتماعی و یا در نازل­ترین سطح یک شخصیت آسیب‌پذیر یا آسیب‌دیده اجتماعی ظاهر شده.

زن چادری را همیشه یک زن افسرده و آسیب‌دیده اجتماعی معرفی کردند که گرفتار فقر یا دیگر آسیب‌های اجتماعی است؛ یا خودش مجرم بوده یا از اعضای خانواده مجرم به شمار می‌رود و در برخی موارد نیز فقط در زندان چادر سرشان می‌کنند. این تصویری است که ما از زن محجبه و چادری در سینمای ایران، سریال‌های شبکه خانگی و گاهی رسانه ملی مشاهده کرده­‌ایم.

اگر چه در سینمای کشور فیلم‌های خوبی نیز تولید شده است اما حتی فیلم‌های مذهبی و انقلابی‌مان که از نظر محتوایی خوب بودند یا مورد تایید هستند، حتی فیلم‌هایی که موضوعشان زن بوده، در زمینه حجاب یا پوشش هیچ حرفی برای گفتن نداشتند، حتی به اندازه یک سکانس. البته این را هم بگویم که در تولید پیام لازم نیست مستقیم گویی و شعاری عمل کنیم و در تحلیل‌ها نیز به دنبال شعار و پیام مستقیم نبوده و نیستیم.   

رسا- درست است که باید در زمینه تولید با همین نگاه آثار فاخر و متعددی تولید کرد. اما برای مقابله با هجمه­‌های دشمن و رسانه­‌های معاند علیه حجاب، غیر از تولید برنامه که شاید مهمترین و بهترین کار هم باشد، دیگر چه کارهایی می‌­توان انجام داد؟ نظر به تأکیدتان بر راهبردهای ایجابی، شما قائل به کار سلبی نیستید؟

من معتقدم اولویت با کار ایجابی است اما نمی‌­توان از کار سلبی هم غافل شد. پایش و مراقبت در عرصه­‌های فرهنگی ضروری است اما کار سلبی معنایش فیلترینگ و پارازیت نیست. منظورم این نیست که کلاً ارسال پارازیت‌ها را رها کنیم، اما در کشور بزرگی مثل ایران که نمی‌توانیم در همه محله‌ها پارازیت ایجاد کنیم. منظورم این نیست که فیلترینگ را متوقف کنیم اما در حالی که الان این حجم از وی پی ان در کشور وجود دارد، اینترنت را نمی‌توان برای همیشه فیلتر کرد.

بهترین کار سلبی که می‌توان انجام داد نقد است.

من معتقدم که باید در کنار کار ایجابی کار سلبی هم کرد اما کار سلبی معنایش نقد رسانه است. نقد، باز کردن مشت رسانه‌های دشمن برای جامعه مخاطب است و این کار باید انجام شود. قطعاً نقد رسانه‌های دشمن نیز تاثیر گذار است و نباید از آن غافل شد و لازم است که در این حوزه هم ورود کنیم. یعنی اگر همین رسانه‌ها و برنامه‌های حجاب ستیزی که پخش می‌شود، برای مردم نقد شوند، مشت آنها برای مردم باز می‌شود. مردم متوجه می­شوند که این برنامه­‌ها چه تاثیرات مخربی بر روی خانواده و جامعه ایرانی می‌گذارند و همین می‌تواند در کاهش گرایش مردم به این رسانه‌ها تاثیر بگذارد.

رسا- این نظر شاید مخالف داشته باشد و مخالفان قوی هم داشته باشد. برخی معتقدند که وقتی برای مردم رسانه‌های دشمن را نقد می‌کنید، همزمان همین رسانه‌ها را به نوعی ترویج هم می‌کنید!

من فکر می‌کنم که دلیل این اشتباه، غفلت از جواب همان سوال قبلی شما باشد که چقدر رسانه‌های دشمن در حوزه پوشش تاثیرگذار بودند. این سوال نیاز به تحقیق میدانی دارد اما هیچ پژوهشی به صورت جدی صورت نگرفته است.

واقعا چیزی که امروز در جامعه در حوزه سبک زندگی از جمله پوشش اتفاق می‌افتد، چقدر تحت تاثیر این رسانه‌ها بوده است. اگر این آمار را داشته باشیم، خود دوستانی که مخالف هستند، قطعا می‌آمدند و می‌گفتند که باید رسانه‌های آنها نقد بشود. ما الان در دوره‌ای نیستیم که تنها اقلیتی این رسانه‌ها را ببیند و ما با نقدشان، موجب تبلیغشان شده و اکثریتی را به آن رسانه­ها گرایش بدهیم.

واقعیت این است که دیگر نمی­‌توان به خاطر اقلیت، از هدایت و نجات اکثریتی افتاده در دام رسانه‌ای دشمن دست کشید. به نظرم در این عصر ارتباطات و تبلیغات، کسانی که تا به حال در دام نیفتاده­‌اند و مخاطب رسانه­‌های بیگانه نشده­‌اند، آن قدر بصیرت، آگاهی و اراده داشته­‌اند که با نقد این رسانه­‌ها لغزش و گرایش پیدا نکنند. چه آنکه جنس نقدها قرار است چنان باشد که مخاطبین این رسانه­‌ها را هم از آنها جدا کرده یا نسبت به آسیب­‌ها واکسینه نماید.

رسا- چه تضمینی برای ورود به این راهبرد هست؟

گفتیم اگر کار سلبی انجام می‌دهیم، محور کار سلبی باید نقد باشد. اما چه کار سلبی میدانی، چه کار سلبی محتوایی یعنی نقد و چه کار ایجابی یعنی تولید محتوای علمی، ترویجی و تبلیغی در مدیوم­های مختلف رسانه، نیازمند طراحی عالمانه است و این مهم، لازمه‌اش پژوهش است که متاسفانه در این حوزه بسیار ضعیف عمل کرده­ایم.

انجام پژوهشهای راهبردی و رسانه­ای در موضوع حجاب یک ضرورت است.

کارهای پژوهشی خوبی در زمینه حجاب انجام شده و کتابهای خوبی نیز نوشته شده است. حتی داستان و رمان نوشته شده است و این کارها خوب است.

اما برای ورود به عرصه‌های رسانه‌ای جدید و همچنین فعالیت در عرصه‌های دیگر مانند اجتماعی، اقتصادی و سیاسی لازم است که پژوهش‌های میدانی و تحلیل قوی صورت بگیرد. پژوهش‌های راهبردی و همچنین پژوهشهای رسانه­‌ای در عصر رسانه و ارتباطات، یک زیرساخت بسیار مهم و ضروری است و می‌تواند کمک کند تا در مبحث حجاب و شیوه­‌های پوشش، وارد عرصه‌های مختلف شویم.

رسا- اگر نکته‌ای باقی مانده است، بفرمایید.

در پایان من تشکر می‌کنم از این کار جدیدی که اتفاق افتاده است و روزی را به نام حجاب در تقویم وارد کرده‌­اند. وقتی روزی به نام حجاب نام‌گذاری شده و در آن روز تجمع و راهپیمایی گسترده­‌ای برای دفاع از حجاب برگزار می‌شود، معلوم می­شود که توانسته‌ایم وارد فضای اجتماعی بشویم و یاد بگیریم که برای دفاع از پوشش سالم و ملی خودمان چطور از ظرفیت‌های اجتماعی استفاده کنیم.

جامعه اسلامی در عرصه اجتماعی باید مولفه‌های وحدت بخش خویش را بروز بدهد تا انسجام اجتماعی پیدا کند. حجاب، اسلامیت یک جامعه را نشان می‌دهد و پوشش ملی انسجام ملی ایجاد می‌کند و ضربه زدن به پوشش ملی و تخریب آن در واقع جامعه ما را از درون دچار فروپاشی می‌کند و انسجام اجتماعی را از بین خواهد برد و تمرکز دشمن روی این حوزه هم به همین دلیل است. هدف اصلی دشمن در مقابله با حجاب را باید درست بشناسیم.

رسا- باتشکر از شما که وقتتان را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید. /882/م402/س

خبرنگار:امیر رضا سلیمانی