مواجهه امام هادی با معتزله در موضوع امامت

حجت الاسلام والمسلمین حمیدرضا مطهری رییس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، ضمن تسلیت سالروز شهادت امام هادی(ع) به شیوه مواجهه آن حضرت با معتزله در مسائل کلامی پرداخت و اظهار داشت: در عصر امام هادی(ع) جریان های انحرافی و دگرگونی های سیاسی، اجتماعی و فکری گسترده ای در جهان اسلام اتفاق افتاد.

وی افزود: امامت آن حضرت با سلطه و خفقان سیاسی  عباسیان به ویژه متوکل مقارن بود که زمینه و امکان هرگونه تحرک سیاسی و حتی فکری را از رقبای آنان سلب کرده بود، اما این وضعیت و رعایت اصل تقیه از جانب امام در مقابل حکومت، مانع از گرفتن مواضع اصولی و بیان معارف ناب اسلامی نشد.

حجت الاسلام والمسلمین مطهری ادامه داد: امام هادی(ع) در مواجهه با انحرافات فکری، به روش های مختلفی عمل کردند که چگونگی مواجهه ایشان با معتزله به ویژه در مسأله امامت و خلق قرآن از اهمیت بسزایی برخوردار است.

وی با بیان این که امام هادی(ع) بحث مخلوق و حادث بودن کلام خدا را از اساس بدعت شمرده و شیعیان را از ورود به این مباحث برحذر می‌ داشتند، خاطرنشان ساخت: دیدگاه انحرافی معتزله در مسأله امامت نیز که در برداشت و تفسیر اشتباه از امام در جامعه اسلامی بود، از جدی ترین چالش های شیعه و معتزله در مبانی اعتقادی به شمار می‌ آمد.

رییس پژوهشکده تاریخ و سیره و اهل بیت(ع) با اشاره به مسأله امامت به عنوان یکی از مسائل حساس در آن دوران گفت: امام باید این مسأله را نیز باست به روشنی و درستی بیان می‌ کردند، به گونه ای که مشکل و خطری ایجاد نشود و دست کم طوری طرح شود که کم ترین زیان ها و خطرها را برای امام و شیعیان پدید بیاورد و این جز به شناساندن امامت از طریق غیر مستقیم نبود.

این استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر این که امام هادی(ع) برای تبیین صحیح امامت و جایگاه آن از روش های مختلفی استفاده می‌ کردند، گفت: ایشان از شیوه هایی از جمله مناظره، پاسخگویی به سؤال ها، رد شبهات و تبیین اندیشه صحیح در رشد و آگاهی بخشی به مردم تلاش کردند.

وی اضافه کرد: ایشان همچنین با استفاده از قالب زیارت و دعا، در منشوری کامل از ویژگی های امام، پاسخی مستدل به افکار انحرافی معتزله دادند و با اثبات امامت به عنوان یکی از اصول شریعت اسلام، خط بطلان بر نظریه معتزله مبنی بر فرعی بودن این اصل و عدم ضرورت نصب امام از جانب خدا کشیدند.

حجت الاسلام والمسلمین مطهری تأکید کرد: ایشان از این راهبرد به حفظ و تقویت نظام فکری، اعتقادی و عملی شیعه اهتمام ورزیدند و رفتار امام بیانگر این امر است که آن حضرت با زمان شناسی و آگاهی کامل از جریان های اطرف خود برای شناسایی اسلام راستین تلاش کردند./1330/ج