اولویت اقتصادی و فرهنگی دولت آینده، مسأله معیشت پایدار باشد

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا زیبایی نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانواده در برنامه تلویزیون اینترنتی کوثر حوزه های علمیه خواهران با موضوع انتخاب اصلح به تبیین مسئله «زن و خانواده؛ انتظارات از دولت آینده» پرداخت.

مشروح سخنان رئیس پژوهشکده زن و خانواده در ادامه تقدیم علاقه مندان می شود:

امام خامنه ای حفظه الله:

اما در مورد مسئله مشارکت که برخی نگرانند مشارکت کم خواهد شد. بنده به نظرم اینطور می رسد که عموم مردم برای مشارکت دنبال اسم این و آن نیستند. عامه مردم دنبال این هستند که ببینند کسی دارای مدیریت، قدرت عمل و اراده، کارآمدی است که می تواند مشکلات کشور را از میان بردارد. مردم به دنبال این هستند. اینکه حالا چه کسی، با چه عنوانی، از چه جناحی وارد میدان می شود؛ برای عموم مردم این چیزها مطرح نیست. اگر نامزدهایی که امروز در صحنه هستند بتوانند به مردم نشان دهند که دارای این کارآمدی هستند مردم پای صندوق ها حاضر می شوند. مشارکت بالایی هم ان شا الله خواهند داشت.  مهم این است که نامزدها بتوانند مردم را قانع کنند، مردم را به این نتیجه برسانند که این آقا یا این اشخاص می توانند کشور را اداره کنند. مدیر، مدبر و دارای صداقت هستند. باید صداقت افراد شنناخته شود و کسانی باشند که دردهای جامعه را بشناسند.

انتخابات فرصت خوبی برای ارتقای فهم افراد است

چه فرصت خوبی است که انتخابات برای ما به وجود آورده و بهانه ای درست کرده که فهم خود را ارتقا دهیم و در مقیاس ملی، در سطح خانواده، در جمع‌های دوستانه زمینه گفت و گوهایی را فراهم کرده است که در ملاک‌هایی که ما را به انتخاب درست می‌رساند با هم گفت و گو کنند و علاوه بر این، کمک می کند که شما فرد اصلح را بتوانید شناسایی کنید. فهم شما را از سطح ادراک کاندیداها بالا می برد.

میزان عیار جریان های سیاسی و عیار شخصیت های سیاسی را متوجه می شوید. اگر برای انتخاب خود ارزش قائل باشید، این مسئله کمک می کند که هم فهمتان را ارتقا دهید و هم انتخابتان، انتخاب مناسبی باشد. در ضمن به شما نشان می دهد که کدام یک از کاندیداها فرد هستند و کدام یک تیم.

برخی ممکن است انسان های خوبی باشند ولی به تنهایی وارد عرصه شده اند و به مثابه نفر با مردم صحبت می کنند یا مشخص است که تیم کارشناسی پشت سرشان است و با حساب و کتاب و روی موازین کارشناسی با مردم ارتباط برقرار می کنند. اینها را می توانید تشخیص دهید.

انتخابات محضر خداست

 از نظر اخلاقی هم می توانید متوجه شوید کدام یک از جریان های سیاسی و نامزدها مثل خانواده هایی که در طول سال معتقد و متدین بودند اما در عروسی دختراشان می گفتند یک شب هزار شب نمی شود و هر فسقی از آنها سر می‌زد. گاهی اوقات هم ممکن است بعضی از نامزدها این تصور را داشته باشند که ایام انتخابات ایام رفع قلم است، تهمت و ... بخواهند بزنند. اما برخی معتقدند که انتخابات هم محضر خداست و روی موازین حرکت می کنند. این تشخیص برای ما تشخیص های خوبی است و از این جهت انتخابات برای ما فرصت ارتقا فهم است، فرصت مشارکت اجتماعی است و امیدوارم هم در انتخابات شرکت کنید و هم کمک کنید دیگران فعالانه شرکت کنند. هم اننتخاب درست داشته باشید و هم کمک کنید دیگران یک انتخاب درست داشته باشند.

صف کشی بین حاکمیت و مردم؛ حاکمیت خدمت رسان و مردم خدمت گیر، تقلیل گرا و مضر است

صرف نظر از خط کشی های سیاسی، به نظر می رسد نقطه ضعف هایی در بسیاری از نامزدها مشترک باشد. حتی اگر از فیلتر شورای نگهبان رد نمی شدند و تعداد نامزدها بیشتر بود. با مباحثشان از قبل آشنا بودیم و باز هم این اشکال تکرار می شد.

زمانی که در مورد مردم، زنان و خانواده صحبت می کنند اینها را به عنوان ذی نفع تصور می کنند. یعنی جامعه خودشان را به ذی نفعان تقلیل می دهند. به نظر می رسد چنین تقلیلی، تقلیل بدی است و ما بایستی تصویر دیگری را ارائه دهیم. تصویری که حاکمیت ها بهتر از همه می فهمند و عمل می کنند و ما هستیم که مصلحت شما را تشخیص می دهیم. این صف کشی بین حاکمیت و مردم؛ حاکمیت خدمت رسان، مردم خدمت گیر؛ این تصور تقلیل گرا و مضر است.

باید جایگاه جامعه را به سطحی ارتقا دهیم که زنان مسئولانه و هدفمند از حاکمیت مطالبه کنند

بایستی زن، خانوده و مردم در 4 سطح مورد توجه قرار بگیرند که یک سطح آن ذی نفع بودن است. اما سطح دیگر آن است که اینها را به مثابه انتخاب گران مسئول و مطالبه گران هدفمند فرض شوند. ما باید جایگاه جامعه را به سطحی ارتقا دهیم که زنان ما درست انتخاب کنند و مسئولانه و هدفمند از حاکمیت مطالبه کنند. یعنی در یک ارتباط دو طرفه با حاکمیت قرار بگیرند و حاکمیت در فهم مسائل میدانی، در اولویت شناسی ها، در ارزش شناسی ها با مردم مشارکت کند.

سومین سطح این است که همه آحاد جامعه باید کنشگر فعال شوند. اینکه حاکمیت اقدام کند و مردم بهره بردار باشند به شدت اشتباه است. باید حاکمیت انگیزه های مداخله هدفمند اجتماعی را در مردم به وجود بیاورد. خانواده باید خودش بجوشد. مردم باید بجوشند و حاکمیت هم همینطور. بایستی در این تحلیل ما زنان و خانواده بیایند در مقیاس مشارکت کننده فعال با حاکمیت؛ در حل مسئله باید مشارکت کنند. جامعه آماده خور، جامعه بی تفاوت می شود.

امام فرمودند: اگر مردم برای دینشان هزینه نکنند، بی دین می شوند

طرحی را دو نفر از بزرگان انقلاب اوایل انقلاب به امام(ره) دادند که حالا که دولت اسلامی شده دولت به طلبه ها شهریه دهد، امام مخالفت کردند و فرمودند: «اگر مردم برای دینشان هزینه نکنند، بی دین می شوند».

اگر مردم برای اصلاحات اجتماعی‌شان عمل و هزینه نکنند، بی تفاوت اجتماعی می شوند. اگر برای حوزه اخلاق و عفت هزینه ندهند و وارد میدان نشوند و از دولت مطالبه نکنند، بی تفاوت می شوند. دولتی که مسجد می سازد به مردم خدمتی نکرده است. دولتی که مردم را حساس می کند که پول بگذارند و مشارکت کنند و مسجد بسازند، این دولت به مردم خدمت کرده است. مردمی که خود هزینه مسجد را بدهند اگر مسجدشان امام جماعت نداشته باشد، اذیت می شوند. اگر امام جماعت در خدمت مسجد نباشد به آنها فشار وارد می شود و تغییرش می دهند، مطالبه گر و اصلاح گر می شوند.

اگر خانواده حساسیت محلی، منطقه‌ای، ملی و بین المللی نداشته باشد بی تفاوت می شود

باید در مقیاس محله خانواده تاثیرگذار باشد اگر خانواده حساسیت محلی، منطقه ای، ملی و بین المللی نداشته باشد بی تفاوت می شود ما برای حساس کردن خانواده مردم چه برنامه‌ای داریم؟ پیش نیاز اینکه مردم مطالبه گران فعالی شوند این است که حداقل معیشت شان تامین شود. اما این حداقل معیشت نباید تمام برنامه های دولت شود.

از مهم ترین شئون حاکمیت این است که حساسیت های اجتماعی را ارتقا دهد

بخش مهمی از برنامه های دولت مخصوصاً در شرایط کنونی این است حتی آن جایی که می خواهید اصلاحات اقتصادی انجام دهید مشارکت عمومی نیاز است، فرهنگ اقتصادی باید متحول شود و تا خود مردم ظرفیت هایشان را وسط نیاورند اتفاقی نخواهد افتاد؛ از مهم ترین شئون حاکمیت این است که حساسیت های اجتماعی را ارتقا دهد و سطح چهارمی هم وجود دارد و آن این است که مردم مقیاس ناظر قرار بگیرند و نظارت کننده مؤثر بر رفتارهای حاکمیت شوند.

ما 2 مناظره را تا به الان گذرانده ایم و هر یک از نامزدهای محترم دیدگاه های خود را مطرح کردند، برخی از صحبت هایی که از طرف نامزدها مطرح می شود تداعی می کند که می خواهند مواد مخدر به جامعه تزریق کنند، جامعه به حدی از بیماری رسیده است و هوشمندی لازم را نسبت به مسائل خودش ندارد، ما از این فرصت استفاده می‌کنیم و با تغییر مطالبات و آوردن مطالبات درجه چند به عنوان اولویت یا چیزی که اصلاً مطالبه نیست و آن را به مطالبه تبدیل می کنیم که حواس جامعه را به مسائل فرعی جلب کنیم  و مسائل اصلی زمین بماند و حساسیتی نسبت به مسائل زمین مانده نداشته باشند.

به عنوان مثال جامعه ای که جوانان نتایج فوتبال لالیگای اروپا برایشان از نتایج جنگ فلسطین و اسرائیل مهم تر باشد، این جامعه در معرض انحطاط است، برای ارتقاء حساسیت‌های اجتماعی مردم چه کاری باید انجام داد چه کار باید کرد که جوان و نوجوان ما واقعیت های اجتماعی اش را خوب درک کند و نسبت به اصلاح آن حساس شود.

نامزدهای انتخاباتی با وعده‌های غیر قابل تحقق سطح انتظار مردم را افزایش ندهند

مسائل اصلی ما از این نوع مسائل است، نباید تبدیل به اولویت‌های مرجوع شود؛ مهمترین کارکرد حاکمیتی این است که کاری کند جامعه محل جوشش عقل باشد، آگاهی و احساس مسئولیت در جامعه زیاد شود و دیگر اتفاق بدی که در مناظره ها دارد می‌افتد، البته مربوط به دوره‌های قبل هم بوده است بسیاری از نامزدهای محترم دارند سطح انتظار مردم را افزایش می‌دهند، یکی می گوید فلان خدمات را به افراد و خانواده ها می دهم، در کوتاه مدت فلان اقدام را انجام می‌دهم، در بلند مدت اقدامی دیگر؛ در حالی که بسیاری از این مسائل به دلیل این که قابلیت تحقق ندارد، سطح انتظارات مردم را افزایش می دهد و این موضع با توجه بحران اقتصادی و کسری بودجه دولت احساس ناکامی اجتماعی را افزایش می دهد و این موضوع شکاف بین حاکمیت و مردم را بیشتر می‌کند و باعث فاصله گرفتن مردم از نظام می‌شود.

اگر شما امکاناتی را که به جامعه می دهید بیش از انتظارات یا مساوی با آن باشد، رضایتمندی عمومی تامین می شود اگر شما امکانات را دو برابر کنید اما انتظارات 10 برابر شود، احساس ناکامی در بدنه اجتماعی بیشتر می‌شود با وجود اینکه امکانات هم بیشتر به آنها داده ایم اما چون سطح توقعاتشان را بالا برده‌ایم احساس ناکامی شان بیشتر می شود .

 هنر یک حاکم و مدیر این است که بتواند سطح انتظارات مردم را تعدیل کند

هنر یک حاکم و مدیر این است که بتواند سطح انتظارات مردم را تعدیل یا کم کند و امکانات را بتواند افزایش دهد.

نکته بعدی این است که برخی از راهبردها و برنامه هایی که پیشنهاد می شود ظاهرش خانواده گرایانه و اسلامی است ولی در واقع اینطور نیست؛ به عنوان مثال طرحی در مجلس هفتم یا ششم مطرح شد که اصولگرا و اصلاح طلبان به اتفاق موافق آن بودند، جلسه هم در مجلس گذاشته شد و تنها مخالف آن بنده بودم و آن طرح بیمه زنان خانه دار بود.

حرف بنده این بود شما امکانات عمومی را روی زنان پخش می کنید در حالی که این زنان خانه دار خیلی‌هایشان نیاز مالی ندارند و از بیمه های دیگر استفاده می کنند، شوهرانشان را در کنار خود دارند اما شما طبقه هایی از زنان را دارید که مسئله دارند و سرپرست خانوار هستند.

طبق آمار حدود ۳۵ درصد آنها زیر خط فقر هستند، شاید واقعیت بیشتر از اینها هم باشد، خیلی از خانواده ها مشکل دارند، حتی آنهایی که مرد سرپرست هستند برای حل معضلات اینها چه کار کرده‌اید، چرا پول هایی که لازم است برای افراد آسیب پذیر مصرف شود باید روی آحاد جامعه پخش شود.

طرح پرداخت حقوق به زنان خانه دار، آسیب زا و فمنیستی است

طرحی با عنوان پرداخت حقوق به زنان خانه دار را اخیراً برخی از نامزدهای محترم مطرح کرده‌اند که این طرح دترای 2 اشکال اساسی است؛ یکی اینکه پول در دست دولت دارد پخش می شود، آن هم از سوی دولتی که در بحران است و بایستی سبکبار شود ولی بار خودش را سنگین تر می کند و مشکل دوم این است که با این کار طبق گفته مارتین سگالن نویسنده کتاب «جامعه شناسی تاریخی خانواده»، طرح پرداخت پول به کار خانگی زنان، ظاهراً محافظه‌کارانه و در خدمت سنت و خانواده است اما به شدت رادیکال و فمینیستی است؛ چون زنانی که خانه داری می کنند این فعالیت را به مثابه یک مسئولیت و ارزش اخلاقی برای خانواده انجام می دهند و زمانی که بخواهید به زنان خانه‌دار حقوق بدهید خانه داری به یک شغل تبدیل شده و در ردیف مشاغل اجتماعی و بی ارزش قرار می گیرد و همین امر سبب می شود در ذهن مردم خانه‌داری خفیف به نظر بیاید.

در حالی که مسئله ما این است که اقداماتی را انجام دهیم که نفعش به زنان و خانواده برسد نه اینکه نمایش استفاده از زنان را بدهیم.

شخصی می‌آید و می‌گوید در کابینه از زنان استفاده می کنم خب وقتی استفاده می کنی قرار است چه اتفاقی بیفتد، مسئله کشور این نیست که زن در کابینه است یا نه؛ مسئله این نیست که اهل تسنن در کابینه است یا نه؛ قومیت ها در کابینه هستند یا نه؛ کابینه باید شایسته سالاری باشد و کسانی مدیر قرار بگیرند که شایستگی آنها احراز شود به این صورت که این شخص توانمندترین فرد در حل مسائل اجتماعی است.

باید در تدوین برنامه ها و اسناد راهبردی، مسئله زنان، اقوام، اقلیت ها و اقشار مورد توجه باشد

باید در تدوین برنامه ها و اسناد راهبردی، مسئله زنان، اقوام، اقلیت ها و اقشار مختلف جمع شود و مورد توجه قرار گیرد؛ این غیر از این است که دولت شرکت سهامی برای اقوام شود، چرا ما نسبت به مسائل تخصصی برخورد نمی کنیم؟ چرا ما می خواهیم مسائل زنان را به شکل نمادین حل کنیم؟ بله، حضور زنان در کابینه نشانه توجه ما به زنان است به شرطی که مسائل مهم و مورد نیاز آنها حل شود، و الا غفلت از اصل مسائل مصیبت است.

نکته بعدی این است که یک سطحی نگری در نظام برنامه‌ریزی کشور وجود دارد، کسانی که برنامه توسعه تدوین می‌کنند گاهاً با ما تماس می گیرند و می گویند که ما در برنامه مثلاً پنجم توسعه نیاز داریم که زنان خانه دار را هم مورد توجه قرار دهیم، شما یک ماده درباره زنان به ما پیشنهاد دهید، یک ماده مهم در مورد خانواده. پاسخ ما به این ها این است که آیا مشکلات زنان از بی توجهی به قشر زنان ناشی شده است؟ که بخواهید مسائل زنان را به ماده تبدیل کنید، خیر، مسائل زنان سرریز حوزه های عمومی، اقتصاد، سیاست گذاری و حوزه های غیرزنانه است که مشکل آفرین شده است.

زمانی من می گویم چه کار کنم که خانواده از نظر اخلاقی ارتقاء پیدا کند و مستحکم شود و فقط برای خانواده برنامه ریزی می کنم اما زمانی می گویم که چه چیزهایی به خانواده سرریز می شود، شما نظام صنعتی تان بر حمایت از صنایع بزرگ خارج از شهرها استوار شده است و افتخاری که می کنند این است که مثلاً در پارس جنوبی و عسلویه بزرگترین مجتمع صادراتی جهانی راه‌اندازی شده و ۴۰ یا ۵۰ هزار نفر در آنجا مشغول هستند و هر لحظه هم فازهای بعدی آن افتتاح می شود، اما بیشتر که نگاه می کنیم می بینیم که ۵ درصد از کارکنان این مجتمع ها بومی هستند و ۹۵ درصد آنها از راه های دور می آیند، یعنی باید یکی دو هفته کار کنند و یکی دو هفته مرخصی بروند و همین طور این دو هفته ای که در محل کار هستند و کنار خانواده حضور ندارند چه اتفاقی برای خانواده‌ آنها می‌افتد، که طبق گفته کارشناسان هم خود این افراد دچار افسردگی و آسیب های اجتماعی می شوند و هم خانواده آنها دچار مشکل خواهند شد و در اینجا مشخص است که مسئله خانواده از مسئله اقتصاد سرریز می کند.

برای بحث جمعیت احساس مسئولیت کنیم

نمونه دیگر آن جمعیت است، دوستان ما در مجلس کمیسیونی راه اندازی کرده اند و موادی را نوشتند برای بحث جمعیت، من زمانی که این متن را می خواندم گفتم که ما چه تصویری از جمعیت داریم، اولین چیزی که از مجموع این مواد حاصل می شود این است که حاکمیت کارفرما است و مردم هم کارگزار و عمله هستند، حاکمیت بچه می‌خواهد  پس خانواده‌ها را تشویق به فرزندآوری می‌کند که شما بچه بیاورید ما کمک می کنیم بدون اینکه برای خانواده و آحاد جامعه برنامه‌ای داشته باشیم که چگونه یک تحول معنایی درون آن اتفاق بیفتد.

در عرصه اقتصاد به معیشت پایدار و مورد کفاف مردم فکر کنیم

برای بحث جمعیت احساس مسئولیت کنیم، آیا مشکل ما در بحث فرزندآوری این است که پوشک بچه وجود ندارد، آن هم هست ولی شما باید در عرصه اقتصاد به معیشت پایدار و مورد کفاف فکر کنیم، باید مشکل معیشتی مردم را حل کنیم؛ برای این کار وام ازدواج گذاشته‌ایم اما آیا مشکل اصلی جامعه وام ازدواج است، وام ازدواج خوب است اما مسئله اصلی این است که جوان شغل ندارد و اگر وام بگیرد با کدام منبع درآمد می خواهد بازپرداخت کند.

مسئله اصلی این است که در سده های اخیر تحولات معنایی در ذهن مردم اتفاق افتاده است و طرز تفکر آنها دیگر مانند چهل سال قبل نیست که تحت تأثیر رسانه ها و سلطه نظام های تربیتی نوظهور قرار بگیرند؛ مشکل مردم با توصیه به فرزندآوری حل نخواهد شد.

مفاهیم غیرجمعیتی که مؤثر در بحث جمعیت است، بازتولید شود

این تبلیغات بیشتر روی اعصاب مردم راه می رود اما چه کار باید کرد، در نظام تربیتی باید مفاهیم غیرجمعیتی که مؤثر در بحث جمعیت است بازتولید شود مانند احساس مسئولیت اجتماعی.

آحاد جامعه اگر نسبت به سرنوشت جامعه شان احساس مسئولیت داشته باشند می گویند که پیری جمعیت برای ما مشکل ساز است، لذا باید در بحث قناعت و تعاون اجتماعی کار صورت بگیرد تا مردم احساس کنند اکه گر جمعیت کم شود چه اتفاقی برای عالم خواهد افتاد.

دولت آینده به عنوان اولین اولویت اقتصادی و فرهنگی باید به مسئله معیشت پایدار توجه کند

اگر به بنده بگویند که برخی از مهم ترین مسائلی را که ما باید از فضای انتخاباتی استفاده کنیم و به مثابه مطالب مهم مطرح کنیم چه چیزی است، من ممکن است برخی از مسائل خانواده را در اینجا مطرح کنم که در راس آن بحث معیشت پایدار است، یعنی هر دولتی که می آید به عنوان اولین اولویت اقتصادی و فرهنگی باید به این مسئله توجه کند، چون جامعه ما در حال حاضر به شکلی است که اگر مسئله معیشت در نظر گرفته نشود فرهنگ هم تحت الشعاع قرار می‌گیرد و امکان ایجاد تحولات فرهنگی هم در جامعه نخواهد بود؛ بنابراین بحث معیشت پایدار، اشتغال و حفظ ارزش پول ملی واقعاً مسئله مهمی است.

در همین رابطه موردی را که کاندیداها خیلی با آن توجه نکردند یا کم توجه کردند اصلاح قوانین کشور است، یکی از معضلات ما این است که قانون زیاد داریم و مجلس شورای ما خیلی فعال است، در برخی از کشورها که بروید می بینید که مجموعه روزهایی که شورا در طول سال فعالیت می‌کند، ممکن است هفته هم نشود؛ قوانین آنها کم تعداد اما مؤثر است.

قوانین باید در خدمت تولید باشد

ما بسیار تورم قانونی داریم که بیشتر آنها متعارض و دست و پاگیر است، قوانین باید در خدمت تولید باشد اما در کشور ما برعکس است و اصلاح این روند نیاز به سرمایه‌گذاری مالی هم ندارد، بلکه کافی است نگاهمان را تغییر دهیم و ببینیم که چقدر از خانواده‌ها مشکلاتشان با رفع تعارضات قانونی حل می شود.

در همین شرایط کرونایی چقدر از خانواده‌ها نگاهشان به فضای مجازی عوض شد و کسب و کار تشکیل دادند، دولت باید ببیند چه کاری می‌تواند انجام دهد که بدون هزینه زیاد، به اشتغال خانواده خدمت کند تا افراد در خانه خود هم بتوانند کار کنند.

یکی از مسائل دارای اولویت برای زنان و مردان بحث مدیریت فراغت است، سؤال این است که چگونه این وقت فراغت با برنامه‌ریزی و راهبرد و مشارکت بین حاکمیت، نهادهای عمومی و آحاد جامعه شکل می گیرد؛ که سه راهکار مطرح است.

1. ارتقاء آگاهی و انگیزه‌های اخلاقی خود فرد

2. ارتقاء اقتصاد، پویایی و نشاط خانواده

3. ارتقاء جامعه در مقیاس ملی و بین‌المللی

در چندین سال آینده بیش از ۲۰ تا ۳۰ درصد افراد جامعه بالای ۶۰ سال می شوند

بحث مدیریت فراغت سلامت زنان برای ما مهم است، جامعه ما به سمت سالمندی در حال حرکت است، یعنی ما در گذشته ۸ درصد جمعیتمان بالای ۶۵ سال بودند و در حال حاضر این روند رو به رشد است، به طوری که در چندین سال آینده بیش از ۲۰ تا ۳۰ درصد افراد جامعه ما بالای ۶۰ سال می شوند و جامعه ای که بیش از ۱۲ درصد بالای 60 سال داشته باشد جامعه پیر محسوب می شود که یک تهدید است.

3 میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که 35 درصد آنها زیر خط فقر زندگی می‌کنند

آمار نشان می دهد که تقریبا ۲۴ و نیم میلیون خانوار داریم، از این مقدار ۱۲ درصد زنان سرپرست خانوار هستند که بیش از 3 میلیون نفر می شوند و این افراد به علت طلاق، معلولیت شوهر، اعتیاد شوهر، فوت شوهر و ... سرپرست خانواده شده اند و برخی از این افراد نیز زنان تک سرپرست، یعنی دختران تنهایی هستند که خودشان به تنهایی زندگی می‌کنند.

زنان سرپرست خانواده چند مسئله دارند:

۱. مسئله اقتصادی: طبق آمار حدود ۳۵ درصد زیر خط فقر هستند که به نظر ما بیشتر است.

2. سلامت: تنهایی باعث افسردگی این افراد می شود.

مشکل اقتصاد و سلامت این افراد باید حل شود و حاکمیت باید برای این خانواده ها برنامه‌ و راهکاری بیندیشد و با پاک کردن صورت مسئله، مشکلی حل نخواهد شد.

میزان عقیم بودن در کشور ما نسبت به دنیا بیشتر است

بحث فرزندآوری در خانواده ها یک محور آن شوق فرزند داشتن و یک محور آن پشتیبانی های دولت است که باید انجام شود، چون میزان عقیم بودن در کشور ما نسبت به دنیا بیشتر است.

اصلاح نظام تعلیم و تربیت برای ما مسئله مهمی است.

اینها نمونه ای از مسائل مهمی است که زنان با آن رو به رو هستند و بحث دیگر این که باید با کرامت انسانی با زنان مواجه شویم و اگر نسل جوان و خانواده به این مسئله مهم توجه نداشته باشند، خودش مسئله خواهد شد؛ لذا راهبران اجتماعی باید به این مسائل مهم توجه کنند.