تحول در اقتصاد کشور احتیاج به برنامه قوی و فداکاری دارد

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، حجت الاسلام علی معصومی نیا عضو شورای سیاستگذاری مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه علمیه قم در خصوص برنامه اقتصادی دولت سیزدهم با رسا به گفت و گو پرداخت.

وی با اشاره به فقدان برنامه بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت برای اقتصاد کشور از ناحیه دولت بر اهمیت تدوین برنامه ای جامع و مشخص تأکید کرد.

دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی و مدیر گروه اقتصاد و بانکداری اسلامی در بخشی از این گفت و گو بر شباهت برنامه های سیداحسان خاندوزی با برنامه های سابق اشاره کرده و درخواست کرد که نسبت این برنامه ها با اقتصاد مقاومتی توسط وزیر اقتصاد روشن شود.

مشروح این گفت و گو را در ادامه می خوانید؟

همه می دانیم کشور ما در وضعیت اقتصادی نامناسبی بسر می برد. نظر خود را در مورد ضرورتها و اقدامات لازم در شرایط کنونی بیان نمایید.

ما در انتخابات از حاج آقای رئیسی حمایت کردیم. تا انتها هم هر کمکی از دست ما ساخته باشد دریغ نخواهیم کرد. حفظ نظام اسلامی از اوجب واجبات است زیرا در نظام اسلامی است که امکان عمل به تعالیم نورانی اسلام وجود دارد.

در شرایط حاضر در اثر عملکردهای نادرست قبل مشکلات زیادی در عرصه های مختلف پدید آمده است؛ نگرش های لیبرالی از یک سو و مفاسد اقتصادی از سویی دیگر مهمترین عامل نابسامانی ها و به ویژه نابسامانی های اقتصادی می باشد اوج آن در هشت سال دولت قبل حاکم بود؛ از طرف دیگر خوشبختانه فرصتی بسیار مناسب برای ایجاد تحولات بایسته پدید آمده است که قبلا وجود نداشت. آقای رئیسی می تواند نقشی بزرگ در تاریخ این مرز و بوم ایفا نماید.

برای این کار باید ساز و کاری مناسب برای عملی کردن منویات امامین انقلاب طراحی و اجرا شود؛ شرط دیگر آن فداکاری در این مسیر است چرا که بدون از خود گذشتگی ایجاد تحولات لازم، ممکن نیست؛ همانگونه که شهدای عزیز انقلاب اسلامی از خود گذشتند و کارهایی فوق محاسبات عادی انجام دادند، در عرصه اقتصاد در شرایط حاضر باید جناب رئیسی با از خود گذشتگی وارد میدان شود و دست به جراحی های البته دردآور و مشکل بزند و گرنه اتفاق خاصی نخواهد افتاد و مشکلات تداوم خواهد یافت. در این مورد خوف وجود دارد. البته هر کس فداکاری کند مخاطب کلام الهی خواهد بود: «و الله معکم و لن یترکم اعمالکم».

برنامه اقتصادی دولت سیزدهم را چگونه ارزیابی می کنید؟

در برنامه های اعلامی خصوصا در زمینه اقتصاد به عنوان یکی از مهمترین مشکلات کشور، نارسایی های آشکاری مشاهده می شود. بهترین کمک به دولت جناب رئیسی بیان همین نارسایی ها و ارایه راهکار برون رفت است.

برنامه های اعلام شده برای رفع نارسایی را چگونه ارزیابی می کنید؟

تاکنون در زمینه اقتصاد برنامه ای جامع مشاهده نگردیده است. تنها برخی برنامه های بخشی توسط نامزدهای برخی وزارتخانه ها ارائه شده البته هر زمان انجام شود راه ضرر سد می شود؛ در خصوص برنامه های اعلام شده لازم است توجه کنیم سازمان برنامه، بانک مرکزی و وزارت اقتصاد مهم ترین دستگاه های اقتصادی دولت هستند.

در مورد بانک مرکزی و سازمان برنامه تاکنون برنامه ای ارائه شده است. رئیس محترم سازمان برنامه و بودجه در مراسم تودیع و معارفه تنها به تشریح وضع موجود و لزوم تحول پرداخت اما برنامه خاصی ارائه نکرد؛ این در حالی است که زمام بودجه تمامی دستگاه ها دست سازمان برنامه است و با وجود کسری بودجه زیاد لازم است تخصیص بودجه و برنامه بر اساس برنامه جامع مورد اشاره صورت گیرد.

البته برنامه وزارت اقتصاد اعلام شده است چون که وزیر اقتصاد باید برنامه ای به مجلس ارائه کند تا رأی اعتماد بگیرد؛ با مطالعه این برنامه کاستی های زیادی در آن مشاهده می شود و متأسفانه اجرای این برنامه سبب تحول در اقتصاد ایران نخواهد شد.

اشکالات برنامه اعلامی وزارت اقتصاد بصورت مشخص چیست؟

بدیهی است در این مجال کوتاه ارزیابی کامل ممکن نیست ولی نمونه هایی ارائه می شود. در مقدمه برنامه ضرورت ها، اهداف، امکانات، ریشه مشکلات مانند شرطی کردن اقتصاد با نگاه برجامی و مانند اینها و ضرورت ایجاد تحول و عمل به سیاستهای ابلاغی نظام از جمله اقتصاد مقاومتی در اقتصاد مطرح شده که در مجموع قابل پذیرش است؛ بعد از مقدمه سیاستهای تحولی و در چند مورد برنامه تحولی ارائه شده که نیازمند ارزیابی است؛ موارد زیاد است فقط چند نمونه ذکر می شود:

الف) متاسفانه اموری کلی ارائه شده و جنبه برنامه ای ندارد، اولویت بندی و تقدم و تاخر در آن صورت نگرفته است؛ برای نمونه در قسمت «الف» اموری مانند ایجاد ثبات اقتصاد کلان، افزایش رشد اقتصادی و اشتغال، توسعه صادرات، دیپلماسی اقتصادی و مانند اینها مطرح شده که همان مواردی است که در کتب اقتصاد کلان رایج مطرح گردیده و تاکنون هم مطرح بوده است.

در مورد هریک از این موارد دیدگاه های مختلفی وجود دارد که هدف برنامه ریز و تدوین کننده معلوم نیست از قبیل این مسأله که «در شرایط حاضر جایگزینی واردات اولویت دارد یا توسعه صادرات یا امر سوم؟» کاملا اختلافی است و هر دیدگاهی برنامه متناسب با خود را طلب می کند.

می دانیم قرار است بجای سیاست های قبل راه حل های تحولی اجرا شود از همین رو برای ما سؤال است وقتی در مورد رشد دیدگاه اسلامی با دیدگاه رایج تفاوت های مبنایی دارد مراد جناب وزیر کدام است و وزیر می خواهد کدام دیدگاه را با چه روشی اجرا کند؟

ب) در مقدمه تاکید زیادی در خصوص اقتصاد مقاومتی آمده اما نسبت برنامه هایشان با اقتصاد مقاومتی روشن نیست؛ غالب آنچه آمده همان ها است که در ادبیات اقتصادی رایج موجود است و نسبتی با اقتصاد اسلامی و اقتصاد مقاومتی ندارد؛ مگر نمی گوییم بلای موجود اقتصاد کشور ارمغان سیاست های لیبرالی در سه دولت آقایان هاشمی، خاتمی و روحانی است؟ چرا در این مجموعه مرزبندی با آن سیاست ها مشخص نشده است؟ مگر سیاست های لیبرالی غیر از غالب همین موارد امر دیگری است؟

می توانید با ذکر جزئیات برای ادعای خود شاهد و دلیل بیاورید؟

بله در چند مورد ذکر می شود:

الف) : ابتدا اصلاح نظام مالیاتی مطرح شده در حالی که متناسب با شرایط حاضر باید از تولید شروع کرد. لازم است در درجه اول راه های برون رفت از شرایط رکودی حاضر که معلول نگاه برجامی به اقتصاد است بصورت مشخص طراحی شود، سپس وقتی رونق ایجاد شد امکان گرفتن مالیات فراهم خواهد شد. امیرالمومنین (ع) به مالک فرمودند: «وَلْيَکُنْ نَظَرُکَ فِي عِمَارَةِ الاَْرْضِ أَبْلَغَ مِنْ نَظَرِکَ فِي اسْتِجْلاَبِ الْخَرَاجِ، لاَِنَّ ذَلِکَ لاَ يُدْرَکُ إِلاَّ بِالْعِمَارَةِ؛ وَمَنْ طَلَبَ الْخَرَاجَ بِغَيْرِ عِمَارَة أَخْرَبَ الْبِلاَدَ، وَأَهْلَکَ الْعِبَادَ، وَلَمْ يَسْتَقِمْ أَمْرُهُ إِلاَّ قَلِيلاً - باید توجّه تو در عمران و آبادى زمين بيش از توجهت به جمع آورى خراج باشد چون خراج جز با آبادانى به دست نمى آيد و آن کس که بخواهد خراج را بدون عمران و آبادانى طلب کند شهرها را ويران و بندگان خدا را هلاک نموده و پايه هاى حکومتش متزلزل خواهد شد به گونه اى که بيش از مدت کمى دوام نخواهد داشت» (نامه 53)

بله گرفتن مالیات از بخشهای غیر مولد در همین شرایط لازم است، اما در این برنامه مرزبندی روشن صورت نگرفته و بیشتر همان مطالب موجود در کتب بخش عمومی و مانند آن تکرار شده است.

ب) در قسمت «د» عمدتا تأمین مالی از طریق ابزارهای رایج در بورس مانند توسعه بازار بدهی، متنوع سازی محصولات مالی، کاهش هزینه انتشار اوراق و مانند آن توصیه شده است و همین جا پرسش داریم مگر تا به حال این کار انجام نمی گرفته است؟ کارکرد اوراق بدهی همین بوده و کمک چندانی به تولید نکرده است؛ حقیقت اینکه با حفظ ساختار بازار سرمایه کنونی حتی عرضه های اولیه هم به تولید کمک چندانی نمی کند؛ اینگونه راه حلها سبب تداوم وضع موجود خواهد شد مگر تحولات بایسته ای صورت گیرد.

ج) عجیب اینکه در قسمت مدیریت بدهی های دولت نیز عمدتا انتشار اوراق توصیه گردیده است، و این همان امری است که دولت قبل انجام داد. در این برنامه مشخص نشده است که برای کاهش هزینه های دولت چه برنامه ای دارند و تنها در بخش درآمدی، همانطور که اشاره شد، قرار است با توسعه بازار بدهی، کسری بودجه را مرتفع کنند که نگاهی بسیار سطحی به مسأله بزرگ کسری بودجه دولت است. همچنین معلوم نشده برای صندوق های بازنشستگی که بخش عمده ای از کسری بودجه را به خود اختصاص می دهند چه اقدامی صورت خواهد گرفت؟ مدیریت و کاستن از هزینه ها بویژه در شرایط حاضر نقش محوری در مدیریت بدهیهای دولت خواهد داشت.

د) در قسمت ج به اصلاح نظام بانکی پرداخته شده است. واضح است اصلاح نظام بانکی باید در برنامه جامع بیاید نه برنامه وزارت اقتصاد!

آیا مورد مهمی هست که در خصوص  آن سکوت شده و در برنامه اقتصادی پرداخته نشده است؟

صرف نظر از اشکالات راه حل های ارائه شده، متاسفانه به دو مساله بسیار مهم که اصلی ترین مسائل هستند اصلا پرداخته نشده:

اول: خلق پول:  نقدینگی در دولت قبل نه برابر شد که با توجه به رکود حاکم در بخش واقعی سبب تورم بالا، بی عدالتی، فقیرتر شدن مردم و مانند آن شده است. اگر حتی در کوتاه مدت برای آن فکری نشود همه تلاشها را خنثی خواهد نمود. هیچ راه حلی برای این عویصه ارائه نگردیده است.

دوم: بانکهای خصوصی: چون این مسأله اهمیت فراوان دارد جدا و مفصل به آن می پردازم چرا که تحول اقتصادی بدون اصلاح نظام بانکی نشدنی است و مهم ترین معضل نظام بانکی هم بانک های خصوصی است به گفته یکی از اساتید بلایی که بانک های خصوصی بر سر اقتصاد کشور آوردند صدام نیاورد و متأسفانه بیش از شصت درصد نقدینگی توسط بانکهای خصوصی خلق شده است و هر لحظه دارند ادامه می دهند.

بانک های خصوصی فقط منافع خود را دنبال می کنند و هیچ دلسوزی برای دولت ندارند و متأسفانه این بلیه در دولت آقای احمدی نژاد به جان کشور افتاد؛ سود بانک های خصوصی در تولید نیست و نمی توان از آن ها توقع کمک به تولید داشت و این خلاف اهداف دولت آقای رئیسی است. به نظر اینجانب اگر این دولت همت خود را برای پاک کردن صحنه اقتصاد از بانکهای خصوصی بکار نبرد بیشتر اقداماتش را خنثی خواهند نمود؛ بانک های خصوصی به ویژه در شرایط حاضر مصداق ظلم به ملت شریف هستند که در این برنامه هیچ اشاره ای به این مهم نشده است.

خواسته مشخص شما در پاسخ به معضلاتی که ذکر کردید چیست؟

مشکلات برنامه زیاد است و فقط نمونه ذکر شد؛ خلاصه اینکه این برنامه در مجموع سبب تداوم وضع کنونی خواهد شد، بهترین کمک این است از رئیس جمهور درخواست کنیم این برنامه تغییر اساسی کند. کشورهایی مانند آلمان و ژاپن در اثر جنگ ویران شدند اما با برنامه درست به اقتصادهای اول تبدیل شدند. دست ما از برنامه های اسلامی در اقتصاد پر است و متاسفانه این برنامه از آن بیگانه است. وظیفه ما دادن هشدارهای لازم است.

برای برون رفت از وضعیت کنونی پیشنهادی دارید؟

نمی توان با ذکر جزئیات گفت اما به طور کل باید تأکید کرد تنها راه نجات اقتصاد کشور بسیج مردمی در مسیر اقتصاد اسلامی و  اقتصاد مقاومتی است و این مهم در این برنامه دیده نمی شود؛ تا وقتی ساختار های اقتصادی اصلاح نشود بسیج مردمی هم امکان ندارد؛ وقتی دشمنان از تحریم ظالمانه دست بر نمی دارند باید از توان ملت با برنامه ریزی درست برای رفع مشکلات استفاده نمود.

زمینه این کار بخوبی فراهم است این امر در ابتدا هم گفته شد. آقای رئیسی بدانند این خیرخواهی ها از سر دلسوزی است چرا که ما دغدغه داریم این دولت بتواند به بهترین نحو اقتصاد را متحول کند؛ خود رئیس جمهور بر تحول تأکید دارند و آقای میرکاظمی در معارفه خود گفت که باید ریل های ساختاری را تغییر دهیم و این مسأله کاملا درست است اما در برنامه دیده نشده و بدون برنامه تحولی بعید است اتفاق قابل توجهی رخ دهد.

پیشنهاد می شود یک برنامه عملیاتی جامع بر اساس اقتصاد اسلامی، اقتصاد مقاومتی و شرایط ویژه اقتصاد ایران با کمک از صاحبنظران تدوین شود؛ گر چه این کار باید خیلی پیش از این انجام می شد اما بقول معروف «جلوی ضرر را هر وقت بگیری منفعت است».

والحمدلله رب العالمین