وظیفه مدیران حوزه در قبال منشور روحانیت بیشتر است

اشاره: منشور روحانیت از جمله فرمان‌های مهم امام خمینی(ره) است که راهبردهای ادامه حرکت نهضت انقلاب اسلامی را مشخص می‌کند. البته خاصه آنچه که از عنوان این نامه تاریخی پیداست، مخاطبان اصلی آن بدنه مدیران حوزه‌های علمیه سراسر کشور تا حتی طلاب پایه اول و حتی کسانی است که قصد دارند بزودی وارد حوزه‌های علمیه شوند. امام خمینی در منشور روحانیت از خدمات روحانیت برای جامعه شروع می‌کنند، برخی موانع و مشکلاتی که روحانیت در دوران مبارزه با طاغوت پشت سر گذاشته است را بررسی می‌فرمایند و در نهایت مهم‌ترین وظایف و اقدامات حوزه علمیه را در نکاتی بیان می‌فرمایند.

امام خمینی در فرازهای پایانی این منشور می‌فرمایند: «حوزه‏ ها و روحانیت باید نبض تفکر و نیاز آیندۀ جامعه را همیشه در دست خود داشته باشند و همواره چند قدم جلوتر از حوادث، مهیاى عکس العمل مناسب باشند. چه بسا شیوه ‏هاى رایج ادارۀ امور مردم در سالهاى آینده تغییر کند و جوامع بشرى براى حل مشکلات خود به مسائل جدید اسلام نیاز پیدا کند. علماى بزرگوار اسلام از هم‏اکنون باید براى این موضوع فکرى کنند.»

چه میزان از طلاب با منشور روحانیت آشنا هستند یا آن را مطالعه کرده‌اند و یا اینکه چقدر نیروهای فرهنگی در مدارس و حوزه‌های عملیه کوشیده‌اند تا این منشور روحانیت مطالعه شود و در جان طلاب جوان حوزه علمیه مانند خونی در رگ جاری شود، خود بررسی میدانی جداگانه‌ای را می‌طلبد. اما روی سخن و بحث با مؤسسه‌ای است که سالانه بودجه‌های قابل توجهی برای تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) دریافت می‌کند و عنوان پاسداری از عقاید و ارزش‌های امام خمینی(ره) را یدک می‌کشد.

از این رو خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا به سراغ حجت‌الاسلام محمدجواد نوروزی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) رفت و پیرامون منشور روحانیت و میزان عمل حوزه‌های عملیه نسبت به این بیانات گهربار امام راحل به گفت‌وگو پرداخت.

رسا ـ با توجه به اینکه در سالروز صدور منشور روحانیت قرار داریم، این منشور چیست و چه مطالبی را بیان می‌کند؟

منشور روحانیت یکی از پیام‌های بسیار برجسته حضرت امام است. شاید بتوانیم آن را با بیانیه گام دوم رهبر معظم انقلاب و وصیت نامه حضرت امام که در پایان عمر شریفشان ارائه شد، مقایسه کنیم. بیانیه منشور روحانیت یک بیانیه بسیار جامع، گسترده و دارای ابعاد گوناگون است. امام خمینی(ره) در خلال بیانیه حاضر تلاش می‌کند ضمن ارائه تحلیل روز آمد از مباحث روحانیت، وظایف ذاتی روحانیت در قبال نظام اسلامی و احیانا تحلیل‌های ناروایی که در آن زمان وجود داشت را بررسی کند و نگاهی انتقادی به این تحلیل‌ها داشته باشد.

امام خمینی(ره) در منشوری که برای روحانیت صادر فرمودند به افق گشایی برای آینده روحانیت پرداختند. ایشان وظایفی که روحانیت در چارچوب نظام اسلامی، نظریه پردازی، گشودن افق‌های جدید و الگوی هدایت‌گری و راهبری دارد را بیان کردند و انتظار می‌رود این وظایف توسط حوزه‌های علمیه و حوزویان به شکلی جدی دنبال شود. پیام حضرت امام ابعاد گوناگونی مشتمل بر مبانی، راهبرد، افق آینده، تحلیلی از وضع موجود و نقدی به تحلیل‌های معارض و ابعاد دیگر دارد.

رسا ـ امام خمینی(ره) در فرازی از منشور روحانیت می‌فرمایند: «اگر طلبه‏ اى منصب امامت جمعه و ارشاد مردم یا قضاوت درامور مسلمین را خالى ببیند و قدرت اداره هم در او باشد و فقط به بهانۀ درس و بحث مسئولیت نپذیرد و یا دلش را فقط به هواى اجتهاد و درس خوش کند، در پیشگاه خداوند بزرگ یقیناً مؤاخذه مى‏شود و هرگز عذر او موجه نیست، ما اگر امروز به نظام خدمت نکنیم و استقبال بى‏سابقۀ مردم از روحانیت را نادیده بگیریم، هرگز فرصت و شرایط بهتر از این را نخواهیم داشت.» امروز هنوز رویکرد کلی بر این است که طلبه فقط و فقط باید درس بخواند و غیر از درس و اجتهاد به هیچ مسأله دیگری فکر و توجه نکند، به نظر شما چنین رویکردی صحیح است و چه نقدی نسبت به آن وجود دارد؟

واقعیت این است که یکی از نعمت‌های بزرگ انقلاب اسلامی برخورداری از رهبران بزرگی مانند حضرت امام و رهبر انقلاب است. خداوند واقعاً نعمت بسیار گران‌بهایی را به ملت ما ارزانی داشته. شکر این نعمت آن است که پیام حضرت امام و رهبری مورد توجه قرار بگیرد و بدان عمل بشود. اینکه چگونه می‌توان این فرمان را عملی کرد یکی از مسائل مهم و مورد توجه است.

بدون تردید یکی از نهادها، ارگان‌ها و مراکزی که باید بیش از سایر نهادها و ارگان‌ها بر اساس مبانی نظریه‌های رهبران معظم انقلاب و پایبندی به اصول برنامه ریزی و حرکت کند طبعیتاً حوزه‌های علمیه هستند. به نظر من مشکلی که وجود دارد این است که بعد از صدور این پیام توسط حضرت امام و حتی بعد از صدور بیانیه گام دوم رهبر معظم انقلاب، در ابتدا یک حرکتی آغاز می‌شود، تحولاتی رقم می‌خورد؛ ولی متأسفانه هیچگاه به نتیجه عملی منتج نمی‌شود.

ما در حوزه علمیه در قبال بیان حضرت امام در این پیام دو مخاطب داریم. یک مخاطب آن مدیران حوزه علمیه است و یک مخاطب آن کل افراد حوزه علمیه، از طلبه جزء تا مرجع تقلید است. ما اگر این دو محور را مورد توجه قرار دهیم، هر کدام وظیفه‌های مخصوص به خود را دارند که باید بدان بپردازند.

الآن وظیفه مدیران حوزه بیشتر است. این وظیفه بیانگر این است که ما بایستی متناسب با این بیان حضرت امام، ساختارسازی کنیم. باید ساختاری ناظر به نیازهای جامعه و حکومت دینی طراحی شود. حتی در آن زمان بعد از انتشار این بیانیه همایشی برگزار شد. من آثاری که نتیجه این همایش درباره پیام حضرت امام بود را اجمالاً دیده‌ام. حتی زمانی که رهبر انقلاب سفری به قم داشتند، مطالبه‌هایی داشتند و نشست‌هایی برگزار شد؛ اما نشست‌ها و جلساتی ابتر بودند. آن‌ها باید به نهاد و ساختار تبدیل شوند و نیازهای جامعه از دل این ساختار برطرف بشود.

اگر بخواهم از بیان رهبر انقلاب به لحاظ فردی نیز استفاده داشته باشیم، ما به عنوان طلبه بایستی از روحیه جهادی برخوردار باشیم. ما باید بسیجی وار وسط میدان باشیم و این حضور اقتضاء می‌کند که بر اساس جمله‌ای که از منشور حضرت امام بیان کردید، اولویت و ترجیح را بین وظایف متعددی که برعهده ما قرار دارد، باید بررسی شود.

امام در این بیان خود می‌فرمایند که درس خواندن واجب است؛ اما وقتی تعدادی از این واجبات را در کنار هم می‌بینید، بر آوردن نیاز نظام اسلامی ترجیح دارد و واجب‌تر است. بنابراین در مقام تزاحم یا در مقام‌های دیگر باید به سمت رفع نیازهای جامعه اسلامی بروید. انسان نمی‌تواند بی‌تفاوت باشد و فقط به درس و بحث بپردازد. این با توجه به دشمنان فراوانی است که نظام اسلامی دارد و ما بایستی در جهت صیانت از نظام اسلامی کوشش کنیم که نیازهای آن مرتفع شد و مهم‌ترین آن مباحث نظری، تئوریک مسائلی که پیش روی ما وجود دارد را بررسی کنیم.

رسا ـ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی و برخی تشکل‌هایی که در حال حاضر خودشان را دنبال کننده خط امام می‌دانند و بودجه‌های کلانی برای ترویج تفکر امام در اختیار دارند می‌دانند چقدر برای چنین فرمانی برنامه‌های اجتماعی در بدنه حوزه علمیه، بدنه مردم و رسانه ملی آماده و فراهم کرده‌اند؟ من به عنوان یک طلبه در بدنه حوزه علمیه انتظار دارم حداقل کسی که مأمور به نشر آثار امام است، در حد یک پوستر بفهماند که امروز سالروز انتشار این منشور است.

طبیعی است که مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام بر اساس مأموریت، رسالت و وظایفی که برای آن‌ها تعریف شده بایستی در صیانت از اندیشه حضرت امام و نشر و به کار بستن اندیشه‌های حضرت امام در صحنه زندگی مردم باشد. منتهی نکته این است که در مواجهه با اندیشه حضرت امام، دو نگاه وجود دارد.

یک نگاه نگاه گفتمان انقلاب اسلامی است که اعتقاد دارد هرچند سه دهه از رحلت حضرت امام گذشته؛ اما همچنان زنده هستند و افکار و اندیشه‌های ایشان به این دلیل که مبتنی بر ارزش‌های توحیدی و مفاهیم فطری است همچنان حیات دارد و پاسخگو و راه حل بسیاری از مشکلات کشور است.

نگاه دیگر، نگاه تاریخی است. این نگاه نیز اعتقاد دارد که حضرت امام و اندیشه‌هایش برای سه دهه قبل بوده و با رحلت حضرت امام، اندیشه‌های ایشان نیز طبیعتاً در رویکرد تاریخی به موزه سپرده می‌شود. متأسفانه در جامعه ما برخی افراد و گروه‌ها که مدعی خط امام هستند این نگاه دوم را دارند. البته نمی‌خواهم تعمیم بدهم؛ اما رویکرد قالب چنین است.

از ناحیه دیگر تا حدی این نگرش و نگاه در دفتر تنظیم و نشر آثار حضرت امام رسوب کرده و وجود دارد. آن‌ها از آن رسالت، مأموریتی که ذکر کرده‌اند فاصله گرفته‌اند و گاهی اوقات مواضع و نکاتی از ناحیه دفتر انعکاس پیدا می‌کند، با آرمان‌های حضرت امام و نگاه‌های ایشان متمایز است.

به هر حال هر کدام از ما در مواجهه با اندیشه‌های تابناک حضرت امام که بخشی از آن در بیانیه خطاب به روحانیت صادر شده و هم اینک در سالگرد آن قرار داریم، وظایفی داریم؛ چه به لحاظ فردی، چه مدیریتی و ساختاری باید تلاش کنیم تا نسبت به اندیشه‌های حضرت امام، ورود پیدا کنیم و در حد وسع خودمان چه به صورت فردی و چه به صورت ساختاری، گروهی و سازمانی تلاش کنیم که منویات حضرت امام و مطالبات ایشان جامه عمل بپوشانیم.

رسا ـ ممنون از اینکه فرصتتان را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید.