منطقه جنوب غرب آسیا؛ از مثلث آمریکا، اسرائیل و عربستان تا نشست آستانه

اشاره: سفر رئیس جمهور آمریکا به منطقه اتفاق تازه‌ای نیست؛ اما وقتی با توجه بیشتری به تحولات منطقه نگاه کنیم، این برای دومین بار است که رئیس جمهور آمریکا با تحقیر وارد خاک منطقه جنوب غرب آسیا می‌شود. پیش از بایدن، ترامپ برای سفر به یکی از پایگاه‌های نظامی خود مجبور شده بود چراغ خاموش وارد پایگاه شود که همین اقدام توسط خود او به تمسخر و نقد کشیده شد. حال نیز بایدن با چنین وضعی و صد البته با رفتارهای تحقیرآمیز وارد خاک سرزمین‌های اشغالی فلسطین شده است.

از این رو می‌توان سفر بایدن به منطقه را نشانی از ضعف و شکست دولت‌های استکباری دانست. دولت‌هایی که سال‌ها میلیاردها دلار را خرج استثمار منطقه کردند؛ اما امروز نمی‌توانند به راحتی در این منطقه قدم از قدم بردارند.

از این رو خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا به سراغ دکتر سیدهادی سیدافقهی کارشناس ارشد مسائل منطقه جنوب غرب آسیا رفت تا پیرامون ابعاد سفر بایدن به کشور‌های غرب آسیا گفت‌وگو کند. متن این گفت‌وگو را در ادامه تقدیم می‌کنیم.

رسا ـ سفر بایدن به منطقه غرب آسیا را چطور تحلیل می کنید و آیا او از این سفر به دنبال کسب وجاهت برای انتخابات آینده است؟

با توجه به تحولات بین المللی به‌خصوص بحران اوکراین و تحولاتی که در منطقه به‌خصوص در موضوع مذاکرات با آمریکایی‌ها و سعودی‌ها دنبال می‌شود که هنوز به جای خاصی نرسیده، از طرفی هم وضعیت بسیار شکننده رژیم صهیونیستی در بعد سیاسی می‌تواند از اهداف این سفر‌ها به شمار برود. دولت فعلی رژیم صهیونیستی دولتی موقت است؛ چرا که کابینه و پارلمان منحل شده‌اند. رژیم صهیونیستی به لحاظ اجتماعی و امنیتی در وضعیت خوبی به سر نمی‌برد.

به همین جهت آقای بایدن با توجه به این تحولات که این روز‌ها در ضعیف‌ترین وضعیت از نظر حمایت مردم قرار دارد و روز به روز طرفداران او کمتر می‌شوند، شاهد ریزش آرای حزب دموکرات در انتخابات کنگره آمریکا هستیم. آن‌ها غالب کرسی‌های خودشان را در کنگره از دست می‌دهند و به همین جهت به دنبال حفظ موقعیت خود هستند.

کرسی‌های آن‌ها حتی به روایتی به ۲۷ درصد کاهش یافته است. اوضاع انفجارآمیز اقتصادی نیز در نتیجه بحران انرژی که به دنبال جنگ اوکراین موجب نارضایتی شدید مردم شده است در کنار عدم توانایی در کنترل تورم و مسأله سوخت و مواد غذایی باعث شده است که آقای بایدن امروز در وضعیت خوبی به سر نبرد.

یکی از هدف گذاری آن‌ها این است که بایدن در این سفر به اسرائیل امتیازاتی اگر نگوییم بدتر از ترامپ باشد، کمتر از ترامپ هم نیست، داده است. بایدن تلاش می‌کند با امتیازات و حاتم بخشی‌ها که به رژیم صهیونیستی می‌دهد. بتواند لابی صهیونیستی داخل آمریکا را به وضع انتخاباتی معطوف کند و برای حزب خود نتایجی به دست بیاورد.

امروز عربستان سعودی هم نسبت به اسرائیل وضع بهتری ندارد. عربستان در داخل بحران مشروعیت محمد بن سلمان را پیش‌رو دارد. بعد از مرگ ملک سلمان بحث انتقال قدرت به ملایمت و آرامش نخواهد بود. جو بایدن تندترین مقالات را بعد از کشتن جمال خاشقچی در واشنگتن پست نوشت و ابراز داشت که با محمد بن سلمان تروریست و قاتل دست نخواهد داد چطور امروز سینه خیز به سمت عربستان سعودی رفته است؟

عربستان سعودی در سطح امور داخلی و خارجی به‌خصوص جنگ یمن وضع خوبی ندارد. هر سه رکن این دیدار‌ها یعنی آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان محتاج به هم هستند؛ بنابراین می‌توان تنبه و تحلیل داشت که پروپاگاندا و غوغاسالاری یا حجم رسانه‌ای که پشت این سفر وجود دارد بیشتر از حجم دستاورد‌های حقیقی این سفر خواهد بود.

نکته خاصی از سفر بایدن به‌جز یک سری مراسم‌های پروتکلی و تشریفاتی یا تعارفات سیاسی دیده نشد. تلاش بایدن برای نجات دولت فعلی صهیونیستی نیست بلکه او برای نجات اسرائیل آمده بود. او به دنبال اینکه بخواهد یک شخص یا دولت خاصی را در اسرائیل نجات بدهد نیست حفظ کیان اسرائیل برای بایدن مهم‌ترین نکته است.

بایدن در مقابل محمود عباس را ۴۵ دقیقه ملاقات می‌کند و به دنبال این بود که دیدار‌ها و صحبت‌های اولیه تیرخلاص را به دو دولت اسرائیل و دولت فلسطین شلیک کند. او گفت که من هنوز به راه حل دو دولت اعتقاد دارم، ولی الان زمان تحقق این شرایط وجود ندارد. این سیاست‌هایی است که با آقای محمودعباس دیدار کند و قضیه را تمام کند.

رسا ـ اهداف و نتایج سفر بایدن برای آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی چه بود؟

فضایی که از بایدن در اسرائیل استقبال کردند طبیعی بود و حساسیت تندی از نظر سیاسی میان جو بایدن و دولت اسرائیل وجود نداشت؛ اما موضع دموکرات‌ها و شخص آقای جو بایدن نسبت به محمد بن سلمان، حاکمیت و سیاست سعودی‌ها به ویژه در مسأله جمال خاشقچی که تابعیت آمریکایی داشت و شهروند آمریکا به حساب می‌آمد را اطلاع داریم. محمد بن سلمان چندین بار با کاخ سفید که تماس گرفت و بایدن به او پاسخ نداد. بایدن افتخار می‌کرد که به خاطر دموکراسی و حمایت از حقوق بشر به هیچ وجه با محمد بن سلمان دست نخواهد داد.

بایدن در این سفر به دنبال بهبود وضعیت انتخاباتی خود بود. او می‌خواست تا جایی که بتواند از طریق تقاضای افزایش صادرات نفت عربستان سعودی، اماراتی‌ها و ... مسأله بحران انرژی را حل کند. بایدن همچنین می‌خواست در روند عادی سازی روابط بین عربستان سعودی با رژیم صهیونیستی سرعت بدهد تا به‌عنوان یک برگ برنده در میان گرانی در داخل آمریکا استفاده کند تا سهام خود را در انتخابات کنگره افزایش دهد.

رسا ـ تأثیر این سفر‌ها برای ایران در منطقه و بین الملل چیست؟

این هدف گذاری‌ها، بستر‌ها و زمینه‌ها می‌تواند مهم‌ترین وجه مشترک چالشی هر سه طرف آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی یعنی ایران را برجسته کند. ما هنوز با آمریکایی‌ها در مسأله هسته‌ای درگیر هستیم که هنوز حل نشده است. آمریکا حاضر نیست حقوق ایران را بدهد. جو بایدن در مصاحبه با یکی از شبکه‌های تلویزیونی صهیونیستی گفت اگر ما با ایرانی‌ها به توافق نرسیم، همه گزینه‌ها مطرح است که منظور او استفاده از گزینه نظامی است.

این تهدید سخیفی از کسی است که امروز نمی‌تواند روی پای خود بایستد و در واقع یک جنگ و عملیات رسانه‌ای است. البته ایران این اظهارات سخیف را پیگیری و پاسخ می‌دهد؛ اما جو بایدن این حرف را فقط برای دلداری صهیونیست‌ها، سعودی‌ها و خلیجی‌ها بیان می‌کند. ما هنوز با آمریکا مشکل داریم. از طرفی مشکل و موضع ما نیز در قبال رژیم صهیونیستی مشخص است. راهبرد ایران نابودی رژیم آپارتایدی و فاسد صهیونیستی است. به همین جهت حمایت‌های دائمی ما برای مقاومت، در سطح نظامی و امنیتی و هم در سطح سیاسی و معنوی ادامه دارد. عربستان سعودی از سوی دیگر گرچه با ایران در حال مذاکره است و حتی امکان دارد میان امیرعبدالهیان و فیصل بن فرحان ملاقاتی صورت بگیرد؛ ولی می‌دانیم که عربستان سعودی در نیت خود به دنبال خلع سلاح ایران و تضعیف اطمینان از عدم دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای است. تضعیف ایران نیز می‌تواند به تضعیف محور مقاومت منجر شود.

رسا ـ تأثیر حرکت آمریکا، عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی درباره ارتباط دیپلماتیک ایران با کشور‌های منطقه چه خواهد بود؟

هر سه آنها به دنبال این هستند که توان بازدارندگی و دفاعی خودشان را در مقابل توان دفاعی ایران و محور مقاومت افزایش دهند. سردادن شعار بسیار سخیف و مسخره ناتوی عربی هم در همین مقوله است. چرا که هیچ کدام از برنامه‌هایی که منجر به تشکل ناتوی غربی بود را نمی‌توان در این منطقه پیاده سازی کرد.

تناقضات بسیار زیادی در منطقه وجود دارد و آمریکا نمی‌تواند به هزار و یک دلیل چنین ناتویی را تأسیس کند. ناتوی عربی قرار است علیه کشور ایران باشد در حالی که ایران امروز با بسیاری از کشور‌های منطقه عربی در حال بهبود، توسعه و افزایش روابط است. ایران با سلطنت عمان و قطر مشکلی ندارد. حتی اماراتی‌ها با وجود عادی سازی روابط فقط شاهد اعتراضاتی از سوی ایران هستند؛ اما اینکه امارات بخواهد در یک پیمان نظامی علیه ایران شرکت داشته باشد، هرگز محقق نخواهد شد. سعودی‌ها به طور قطع در این برهه حساس به ایران نیاز دارند. آن‌ها می‌خواهند هم بحث مذاکرات یمن را پیش ببرند و هم بحث تحولات امنیتی منطقه و موازنه راهبردی را داشته باشند.

به همین جهت عربستان سعودی نمی‌تواند به تمام خواسته‌های آمریکایی‌ها پاسخ بدهد. البته توافقات سنگین تجاری و نفتی میان عربستان، روسیه و یا چین در جریان است. کشور‌های خلیج نمی‌توانند به سادگی سهم خودشان را افزایش بدهند؛ زیرا کشش تولید در سطح گازی و نفتی ندارند؛ بنابراین با توجه به بحران‌ها، تحولات و تناقضاتی که در بحث اوکراین وجود دارد، در یک سفر چند روزه بایدن حل نخواهد شد.

تشکیل ناتو به‌قدری بی‌ارزش است که در شن‌های متحرک عربستان سعودی فروخواهد رفت. ترامپ قبل از بایدن شانس خود را امتحان کرده بود. زمانی که ترامپ به عربستان سعودی رفت ۴۳ کشور را دعوت کردند که ما می‌خواهیم در مبارزه با تروریسم جبهه‌ای تشکیل بدهیم که بعد از آن ایران و محور مقاومت را به‌عنوان تروریسم مطرح کردند. سفر بایدن در حالی بود که ۱۲ کشور در این اجلاس دعوت شده بودند؛ بنابراین می‌توان پیش بینی کرد که دستاورد‌های سفر آقای جو بایدن تقریبا هیچ است. سعودی‌ها باید بررسی‌های بسیاری کنند که مسأله عادی سازی برای آن‌ها چه دستاوردها، ضرر یا امتیازاتی خواهد داشت. رژیم صهیونیستی بیشتر می‌خواهد این کشور‌ها را بدوشد تا اینکه از آن‌ها حمایت کند. اگر آمریکا قادر به ایجاد سپر دفاعی بود چرا در جنگ سیف القدس نتوانستند جلوی موشک‌های حماس یا حملات پهپادی حزب الله را بگیرند؟ سفر آن‌ها جنگ روانی و خوراک مطبوعاتی، رسانه‌ها و برخی رسانه‌های زرد داخل کشور ایران را تأمین کرد که بعد از مدتی هم فراموش می‌شود؛ ولی اگر بخواهید نگاه ماهوی داشته باشید، نکته سنگین و ارزشمندی از این سفر به دست نخواهد آمد.

رسا ـ فرق سفر پوتین و بایدن به منطقه غرب آسیا چیست؟

سفر بایدن سفر ورشکستگان به منطقه است؛ چه ورشکستگان سیاسی مثل رژیم صهیونیستی و چه ورشکستگان نظامی مانند آمریکا در افغانستان و عربستان در یمن. محور مقاومت در این سمت قرار دارد، روسیه که در اوکراین دارد به اهداف خود می‌رسد. علی رغم پروپاگاندای مطبوعاتی غربی‌ها که اگر آدم حقیقت میدان را نفهمد، خیال می‌کند چند روز دیگر اوکراینی‌ها با پشتیبانی ناتو به مسکو می‌رسند. وارونه جلوه دادن حقایق برای آن‌ها که رسانه‌های بسیار پیشرفته‌ای دارند، کار سختی نیست.

نشست و ملاقات پوتین با رهبر انقلاب و ملاقات پوتین با آقای رئیسی و سپس ملاقات سه جانبه پوتین، رئیسی و اردوغان در ارتباط با بحران‌های منطقه است. ما می‌دانیم که سفر آقای پوتین خالی از بررسی بحران اوکراین و مشورت با مقامات عالی رتبه ایران نخواهد بود. تفاهم نامه و فرصت‌هایی که امکان دارد برای بررسی و تبادل نظر با آقای پوتین و اردوغان شکل بگیرد از دستاورد‌های سیاسی، اقتصادی و راهبردی این سفر‌ها است.

جک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید در حرکت خبیثانه‌ای گفت که ایران به روسیه پهپاد می‌فروشد. من فکر می‌کنم آن‌ها می‌خواهند ایران را به دست داشتن در قتل عام مردم اوکراین متهم کنند. البته وزارت خارجه در حرکت هوشمندانه و صادقانه‌ای ادعای جک سالیوان را رد کرد.

رسا ـ از وقتی که در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید سپاس‌گزارم.