فرهنگ مهمترین رکن انقلاب اسلامی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، فرهنگ مبدا همه خوشبختی‌ها و بدبختی‌های ملت است. بی‌شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است. اساسا فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل می‌دهد و با انحراف فرهنگ، هر چند جامعه در بُعدهای اقتصادی، سیاسی، صنعتی و نظامی قدرتمند و قوی باشد اما پوچ و پوک و میان تهی است.

امام خمینی(ره) فرهنگ را عامل ساخته شدن ملت‌ها می‌دانند؛ به نظر ایشان فرهنگ بالاترین عنصر جامعه‌ساز است، هویت و موجودیت جامعه را تشکیل می‌دهد؛ علیرغم قدرت داشتن بعدهای سیاسی، نظامی، اقتصادی و ... اگر فرهنگ جامعه دچار انحراف شود جامعه مستهلک و نابود می‌شود.

 فرهنگ در دیدگاه مقام معظم رهبری

فرهنگ همواره از مهمترین موضوعات در نگاه مقام معظم رهبری بوده است و در دیدارهای مختلف برآن تاکید کرده‌اند به طور نمونه در یکی از فرمایشات خود در سال‌های گذشته در این رابطه می‌فرمایند:

«مسئله‌ی فرهنگ از مسائل اقتصادی مهمتر است، از مسائل سیاسی مهمتر است. فرهنگ چیه؟ فرهنگ عبارت است از آن درک، برداشت، فهم، معتقَد و باور انسانها و روحیات و خلقیات آنها در زندگی؛ آنهائی است که انسان را به کار وادار میکند. فرهنگ حاکم بر یک کشور مثلاً اگر چنانچه فرهنگ مسئولیت‌پذیری بود، این عمل مردم را هدایت میکند. نقطه‌ی مقابل، حالت بی‌مسئولیتی است که انسان نسبت به حوادث، نسبت به قضایا، نسبت به آینده، نسبت به دشمن، نسبت به دوست، احساس مسئولیت نکند. مسئولیت‌پذیری، تزریق مسئولیت‌پذیری و هدیه کردن او به ارواح مردم، به افکار مردم و روحیات مردم، این تقویت فرهنگ است. ایثارگری، وجدان کاری، انضباط، تعاون اجتماعی، سازگاری اجتماعی، پرهیز از اسراف، اصلاح الگوی مصرف، روحیه‌ی قناعت، استحکام در آنچه که تولید میکنیم؛ اینها فرهنگ است. اینها را باید در مردم تقویت کرد. درست‌کاری، زنده نگه داشتن اندیشه‌های امام و انقلاب، روحیه‌ی انسجام و اتحاد اسلامی - آن چیزی که قرآن هم ما را به او امر میکند، تفکرات ما هم به او امر میکند، انقلاب هم ما را به او حمل میکند و امر میکند - با برادران مسلمان، با هم‌میهنان، حالت اتحاد و انسجام داشتن، تعصب متقابل مثبت نسبت به یکدیگر داشتن، که در عرض گستره‌ی امت اسلامی هم همین جور است. اینها فرهنگ است. یکی از آنها هم البته فرهنگ عفاف و فرهنگ ساده‌زیستی است.»۲۵/۰۶/۱۳۸۹

بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور

باید به این نکته توجه کرد که ساختار فرهنگی کشور نیازمند بازسازی انقلابی است تا بتواند پویایی خود در حوزه فرهنگ را حفظ نماید. از این رو رهبر انقلاب  در دیدار با اعضای دولت در ششم شهریور ۱۴۰۰  با تأکید بر ضرورت  «احیای اعتماد مردم» در مورد فرهنگ و رسانه فرمودند ما مشکل در ساختار فرهنگی کشور داریم و به «بازسازی انقلابی»؛ یعنی خردمندانه، عاقلانه و برخاسته‌ از اندیشه و حکمت نیازمندیم.

ایشان مجددا در دیدارخود یعنی در تاریخ پانزدهم آذر ۱۴۰۱  با اشاره به سخنان سال قبلتر خود در دیدار با هیأت دولت مبنی بر لزوم بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور گفتند: منظور از ساختار، ساختار فرهنگی جامعه و ذهنیت و فرهنگ حاکم بر آن و در یک کلام نرم‌افزاری است که افراد جامعه بر اساس آن در زندگی فردی و جمعی خود عمل می‌کنند.  حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: اینکه ساختار باید بازسازی انقلابی شود به این علت است که انقلاب اسلامی بواسطه رهبری امام(ره) و حرکت مردم، معجزه‌گر بود و با روحیه تهاجمی خود بنیان‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و گزاره‌های غلط حاکم بر اذهان مردم را تغییر داد.

معنا و مفهوم بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی

«بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور» از نظر ادبیات و لغت، معنا و مفهوم مشخصی دارد؛ اول اینکه «بازسازی» را نباید با اصلاح، تصحیح یا ویرایش ساده اشتباه گرفت بلکه بازسازی به معنای تغییر بنیانی و ریشه‌ای در روند و الگوها به منظور ایجاد جریان‌سازی جدید در فرهنگ کشور است. به عبارت دیگر، مطالبه رهبر انقلاب، نوسازی و ساختن دوباره فرهنگ، منطبق بر مبانی معرفتی، اصول و عقاید اسلامی، سبک زندگی اصیل ایرانی به دور از غرب‌زدگی است. نباید فراموش کنیم که اکنون زمان جراحی بزرگ برای فرهنگ اسلامی ایرانی‌مان فرارسیده است. این فرصت تا ابد پابرجا نیست و مسئولان، دستگاه‌های فرهنگی و متولیان امر فرهنگ باید هرچه سریع‌تر آستین بالا بزنند.

از سویی دیگر، رهبر فرزانه انقلاب در توصیف بازسازی ساختار فرهنگی از صفت «انقلابی» استفاده کرده‌اند. انقلابی بودن دارای معنی و مفهوم مشخصی است که خود ایشان در همین سخنرانی توصیفی دقیق از آن داشتند. جایی که فرمودند: «حرکت انقلابی، یعنی خردمندانه و عاقلانه. معنای «انقلابی بودن» بی‌هوا حرکت کردن و بی‌حساب حرکت کردن نیست. [حرکت] انقلابی باید باشد، بنیانی باید حرکت بشود، در عین حال برخاسته‌ی از اندیشه و حکمت باشد.» مروری بر همین بخش از بیانات ایشان نشان می‌دهد که بازسازی انقلابی نه تنها به معنای بازسازی بدون حساب و کتاب نیست، بلکه بسیار هوشمندانه و اندیشمندانه است. به عبارت دیگر، در جراحی بزرگ فرهنگ، چراغ راه عقلانیت است.

از سویی دیگر باید دقت داشت که انقلابی بودن صرف احساس، عاطفه و محبت خالی نسبت به مظاهر دین و انقلاب نبوده و قطعاً نگاه رهبر فرزانه انقلاب به بازسازی انقلابی این‌چنین نیست. بدیهی است که با توجه به حجم آتش دشمن در تهاجم فرهنگی، سطحی بودن و عامیانه رفتار کردن‌ها با فرهنگ و انقلاب اسلامی کار بسیار اشتباهی است. با این حال، هم اکنون نیز چنین برخوردی بدون توجه به مبانی معرفتی دینی مخاطب و عدم عمق بخشیدن به ارزش‌ها و باورها از سوی دستگاه‌های فرهنگی دیده می‌شود.

انتظارات رهبری از شورای عالی انقلاب فرهنگی

مهمترین متولی فرهنگ در جامعه ما شورای عالی انقلاب فرهنگی است که انتظار می‌رود این شورا فرمایشات و انتظارات مقام معظم رهبری را در صدر امور خود برای ارتقاء فرهنگ جامعه به کار بگیرد که برخی از آنها شامل موارد ذیل است:

 1. ستاد مرکزی و اصلی یا ستاد عالی فرهنگی و علمی دستگاه های کشور

 رهبر معظم انقلاب اسلامی، ایت الله خامنه ای در تاریخ 14/6/75 با صدور پیامی ضمن تعیین ترکیب جدید اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اهمیت جایگاه و وظایف خطیر ان نیز تاکید کردند، که شورای عالی انقلاب فرهنگی در جهاد ملی با بی سوادی و عقب ماندگی علمی و تبعیت فرهنگی، در حکم ستاد مرکزی و اصلی است....

 2. اتاق فکر فرهنگی کشور

 ایشان در مناسبتی دیگر بیان می کنند: این مجموعه [شورای عالی انقلاب فرهنگی] در کشور بی بدیل است. در مدیریت راهبردی فرهنگی، ما به غیر از این مجموعه، هیچ مرکزی را در کشور نداریم. بخش های مختلف، چه دولت، چه مجلس، چه حتی مجمع تشخیص مصلحت، وظایفی دارند، اما، هیچ کدام، وظیفه ای را که این شورا بر عهده دارد، بر عهده ندارند. اینجا را در واقع باید اتاق فرمان فرهنگی کشور یا ستاد عالی فرهنگی و علمی دستگاه های کشور؛ اعم از دستگاه های فرهنگی و سایر دستگاه ها و مرکز مهندسی فرهنگی کشور به حساب اورد. 26/9/81

 3. قرارگاه مقدم فرماندهی

[شما] اینجا [در] ان قرارگاه مقدم فرماندهی هستید، عقبه فکری شما در مراکز دانشگاهی و حوزوی و دبیرخانه خودتان است، که باید محور همه این مراکز باشد. خط مقدم تان هم عبارت است از دولت، مجلس و حتی مجمع تشخیص مصلحت و دستگاه قضایی و دیگر دستگاه هایی که در کشور هستند، این ها بازوان اجرایی شما هستند. این بازوان اجرایی فقط چهار وزارتخانه فرهنگی نیستند. مجلس ما برای عملی شدن انچه اینجا به عنوان مهندسی انجام می گیرد، حتما باید قانون بگذارند. مجمع تشخیص مصلحت هم در سیاست گذاری ها همین مهندسی کلان را در نظر داشته باشند. 8/10/83

 4. قله تصمیم گیری برای مسایل فرهنگی کشور

من از اغاز تاکنون، این شورا را در قله تصمیم گیری برای مسایل فرهنگی کشور می دانسته ام. ان قله تصمیم گیری فرهنگی به معنای نگاه کلان و مهندسی عمومی فرهنگ کشور است، که شامل دانشگاه و فرهنگ عمومی و مدرسه و نظام اموزشی و کتاب درسی و تربیت معلم و حتی صنعت و غیر ذلک می شود.  8/10/83

البته این ها همه انتظارات رهبری از شورای عالی انقلاب فرهنگی نیست و همین گزیده انتظارات، خود مبین اهمیت فراوان شورا و انتظارات ایشان از این شوراست.