تاریخ و هویت؛ روایت ایران باستان از نگاه دین و معنویت

اشاره: ایران سرزمینی با تمدنی کهن و ریشه دار است که در طول هزاران سال گنجینه ای از باورها، آیینها و نمادهای فرهنگی و دینی را در خود جای داده است. این سرزمین با داشتن تاریخ غنی از زرتشتی گری، آیینهای میترایی، مانویت و سایر ادیان باستانی همواره یکی از مراکز مهم شکل‌گیری و تبلور اندیشه‌های دینی بوده است. از معابد باستانی تا سنگ نگاره‌های شکوهمند تخت جمشید، هر گوشه‌ای از این خاک، گواهی است بر تفکر عمیق و هنرمندی پیشینیان ما در جستجوی معنا و حقیقت.

 

در این میان حفظ و معرفی این میراث فرهنگی نه تنها به معنای پاسداشت هویت ملی بلکه فرصتی برای ایجاد ارتباط عمیق‌تر میان گذشته و حال است. در عین حال این امر می‌تواند به بستری برای ترویج معنویت و تقویت هویت دینی در جامعه تبدیل شود؛ چرا که بسیاری از این آثار، نه فقط به عنوان یادگارهای مادی بلکه به عنوان نشانه‌هایی از تلاش انسان برای درک جهان هستی و جستجوی معنا قابل تأمل هستند؛ در طول تاریخ همواره میان جوامع بشری جریانی از جستجوی معنویت و کشف حقیقت جاری بوده است. این جستجو در اشکال مختلفی از ادیان، آیین‌ها و باورهای گوناگون تجلی یافته است. ایران باستان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با میراثی غنی از آیین‌های کهن مانند زرتشتی‌گری، میترائیسم و مانویت، نماد تلاش انسان برای درک عمیق‌تر از هستی و معنای زندگی است. 

 

در این بستر تاریخی پس از ورود اسلام به ایران و فرصتی که تشیع پدید آورد، روحانیت اسلامی به عنوان حاملان پیام وحی و هدایت می‌توانند نقش مهمی در پیوند گذشته و حال ایفا کنند. حضور یک روحانی در اماکن باستانی نه تنها به معنای احترام به تاریخ و هویت ملی است، بلکه فرصتی است برای بازخوانی معنویت اصیل و پیوند دادن آن با آموزه‌های ناب اسلام. این حضور می‌تواند به شکلی پویا و هوشمندانه معنای معنویت را از قالب‌های محدود تاریخی فراتر برده و به مخاطبان امروزی تصویری جامع و روشن از حقیقت ارائه دهد و می‌تواند به نقد جریان‌های انحرافی بپردازد که در طول تاریخ از این نمادها برای ترویج باورهای نادرست و گمراه کننده استفاده کرده‌اند. همچنین می‌تواند به بازخوانی و تفسیر میراث دینی و فرهنگی که در قالب‌های سنگی و نقوش باستانی به یادگار مانده‌اند بپردازد.

 

از همین رو خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا با حجت‌الاسلام محسن هراتی، مدیرعامل موسسه فرهنگی هنری مطالعات راهبردی نگاهی نو، به گفتگو نشسته که در ادامه تشریح آن ذکر می‌شود. 

 

 

علاقه بنده به تاریخ کهن ایران و تمدن‌های باستانی سبب شد که مطالعات خود را در حوزه ادیان ایرانی و تاریخ ایران باستان انتخاب کنم و پی بگیرم؛ نقطه آغاز فعالیت جدی و متمرکز ما در این زمینه برمیگردد به سال ۱۳۸۷. در آن زمان مقام معظم رهبری (مدظله العالی) نسبت به خطر انحراف در معنویت جامعه و جهت‌گیری اشتباه برخی افراد به سوی اماکن باستانی هشدار دادند این هشدار برای ما یک تلنگر بود. هرچند که ما هم مثل هر ایرانی به افتخارات و دستاوردهای هنری و فرهنگی گذشتگان، از جمله معماری‌های باشکوه و آثار برجسته باستانی، افتخار می‌کنیم و این‌ها بخشی از هویت ملی ما است؛ اما باید توجه داشت که بسیاری از این اماکن در طول تاریخ و به خصوص در سال‌های اخیر به دور از فضای حقیقی معنویت اسلامی ترویج شده‌اند. در حقیقت تلاشی وجود داشت که مردم به جای تمرکز بر مفاهیم عمیق و معنوی، به سمت آثار باستانی صرفا به عنوان نمادهای فرهنگی سوق داده شوند. همین هشدار و دغدغه باعث شد که ما با گروهی از دوستان متخصص این جریان، تصمیم بگیریم در این زمینه فعالیت جدی‌تری داشته باشیم. 

 

 

 

در حال حاضر این گروه متشکل از متخصصین تاریخ ایران باستان و سایر حوزه‌های مرتبط هست که در ایام نوروز و دیگر بازه‌های پرتردد در اماکن باستانی حضور پیدا می‌کنیم و به سوالات و شبهات بازدیدکنندگان پاسخ می‌دهیم. این افراد تسلط کاملی به جزئیات تاریخی این مجموعه‌ها دارند؛ از ورودی تخت جمشید گرفته تا پلکانهای ورودی، دروازه ملل، کاخهای مختلفی نظیر آپادانا، کاخ تچر، کاخ هدیش، کاخ داریوش اول، کاخ صد ستون و کاخ ملکه و آرامگاه‌های موجود در مجموعه.
 آنها قادرند به طور دقیق جزئیات هنری، تاریخی و فرهنگی این بناها رو برای بازدیدکنندگان تفسیر و توضیح دهند. الحمدلله این تیم با تلاش‌های مستمر توانسته فضایی متنوع و غنی رو برای بازدیدکنندگان فراهم کند؛ فضایی که ضمن معرفی افتخارات گذشته، به تقویت هویت دینی و فرهنگی جامعه نیز کمک می‌کند.

 

 

گروه ما در مجموعه‌های باستانی مانند تخت‌جمشید به شکلی تخصصی و متنوع فعالیت می‌کند. این تیم‌ها هر کدام با توجه به تخصص و مهارت‌های خود به ارائه خدمات متنوع و پاسخگویی به نیازهای مختلف بازدیدکنندگان میپردازند:

 

۱. گروه تاریخ پژوه و متخصص تاریخ ایران باستان:
این گروه از متخصصین تاریخی تشکیل شده که تسلط کاملی به آثار و نقوش تخت جمشید، آرامگاه‌های شاهان هخامنشی و سایر بناهای تاریخی دارند. اونها به بازدیدکنندگان کمک می‌کنند تا با پیشینه غنی این سرزمین و اسرار پنهان در سنگ نگاره‌ها و کتیبه‌ها آشنا شوند. توضیحاتی که این عزیزان ارائه میدن برای بسیاری از مردم جذابیت خاصی داره و به اونها نگاهی عمیق‌تر به تاریخ ایران باستان می‌بخشد.

 

بخش دیگری از تیم ما شامل مشاورین متخصص در علوم دینی و روانشناسی است. این افراد با ترکیبی از دانش حوزوی و دانشگاهی در حد کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌های روانشناسی و مشاوره، به پرسشها و مشکلات بازدیدکنندگان پاسخ می‌دهند. به ویژه در ایام شلوغ مانند نوروز و تابستان که مردم فرصت بیشتری برای سفر دارند، این گروه به ارائه مشاوره‌های رایگان میپردازه و به بسیاری از چالش‌های روانی و معنوی پاسخ می‌دهد.

 

 

این گروه متشکل از روحانیون زباندان است. اعضای این گروه به زبان‌های مختلف انگلیسی، اسپانیولی، کره‌ای، چینی و عربی تسلط داشته و به توریست‌های خارجی خدمات قابل توجهی را ارائه می‌دهند.

 

یکی دیگر از گروه‌های، فعال متخصصین طب سنتی هستند که با روش‌های پیشرفته تشخیص، مانند بررسی کف دست، عنبیه چشم و زبان، وضعیت جسمانی افراد رو ارزیابی می‌کنند.

 

یکی دیگر از بخش‌های فعال ما، گروهی است که به سرگرمی و آموزش کودکان می‌پردازد؛ از صبح تا غروب خانواده‌هایی که از مجموعه بازدید میکنند، کودکان خود را به این گروه سپرده و این عزیزان با بازی‌ها، سرگرمی‌ها و مسابقات شاد و هدفمند مشغول شده و جایزه‌های متنوع دریافت می‌کنند.

 

علاوه بر این تیم‌ها گروه‌هایی نیز هستند که به ارائه خدماتی مانند گرفتن فشارخون، بررسی علائم جسمانی و ارائه توصیه‌های بهداشتی به صورت عمومی و رایگان می‌پردازند. این خدمات نیز با استقبال خوبی از سوی بازدیدکنندگان مواجه شده است.

 

الحمدلله، این گروه‌های تخصصی توانسته‌اند با ترکیبی از دانش تاریخی، روانشناسی، پزشکی سنتی و برنامه‌های متنوع فرهنگی فضای متفاوت و ارزشمندی در این اماکن باستانی فراهم کنند و ارتباط نزدیک‌ و معنادارتری را با بازدیدکنندگان ایجاد کنند. 

 

 

این یکی از تجربه‌های جالب و گاهی بامزه ما در این مسیر بوده است. بسیاری از افراد به ویژه در روزهای شلوغ نوروز، وقتی وارد مجموعه‌هایی مثل تخت جمشید شده و با روحانیونی در لباس رسمی مواجه می‌شوند ابتدا شگفت زده یا حتی کمی گیج می‌شوند؛ گاهی با لبخندی توأم با تعجب می‌پرسند: آخوند اینجا چکار می‌کنه؟! یا گاهی با لحنی انتقادی می‌گویند اینجا هم دست از سر ما برنمی‌دارید؟ 

 

 

همین واکنش‌های اولیه به سرعت جای خودش رو به کنجکاوی و تعامل مثبت می‌دهد وقتی افراد با خدمات متنوع و تخصصی که توسط این گروه‌ها ارائه می‌شود آشنا می‌شوند، معمولا نگاهشان تغییر می‌کند. این تغییر نگرش به ویژه در میان کسانی دیده می‌شود که شاید تا پیش از این تنها از طریق شبکه‌های رسانه‌ای یا تبلیغات منفی با روحانیت آشنا بوده‌اند. نکته جالب اینجا است که بسیاری از این افراد با پس زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی متفاوت، پس از تعامل با این گروه‌ها و بهره‌مندی از خدمات رایگان، از جمله مشاوره‌های دینی، روانشناسی، مشاوره، طب سنتی و برنامه‌های فرهنگی کودکان، بازخوردهای بسیار مثبتی به ما میدن و ابراز رضایت می‌کنند.

 

 

دقیقا این تجربه‌ها نشان می‌دهد که حتی در فضاهای تفریحی و گردشگری هم می‌شود با رویکردی مبتنی بر احترام، تخصص و خدمات صادقانه، تأثیری عمیق بر دل‌ها و افکار مردم گذاشت. الحمدلله این تجربیات همگی در مستندات تصویری و گزارش‌های ما ثبت شده و به خوبی نشان دهنده اینه که حتی در فضاهای غیر معمول و شاید غیر منتظره هم می‌شود به ترویج معنویت و آگاهی فرهنگی پرداخت و ارتباط مؤثر و سازنده‌ای با جامعه برقرار کرد.

 

 

برای ادامه این مسیر در راستای ارتقای کیفی خدمات فرهنگی و گسترش اینگونه برنامه‌ها، نیازمند همکاری و مشارکت فعالتر تمامی نهادها و سازمان‌های فرهنگی هستیم. امید است با عزمی راسخ‌تر و برنامه‌ریزی‌های مبتنی بر خرد جمعی، شاهد تداوم و تعالی این اقدامات در سال‌های آتی باشیم تا فرهنگِ ایرانی-اسلامی، با هویتی پویا و تأثیرگذار، در جامعه سربلندی و شکوفایی خود را به نمایش گذارد.