ضرورت مدیریت هوشمندانه اختلافات برای تحقق وفاق ملی

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، بیستمین نشست از سیزدهمین دوره سلسله کُرسی‌های آزاداندیشی با عنوان «وفاق ملّی؛ پیشران گام دوم انقلاب اسلامی»، به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر، در دانشگاه طلوع مهر قم به‌صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا در این نشست سخنان خود را با تبیین مفهوم «امتناع‌های اجتماعی» آغاز کرد و گفت: این اصطلاح به موانعی گفته می‌شود که مانع از ایجاد وحدت و همبستگی در سطح اجتماعی می‌شوند.

وی میان دو نوع امتناع تفکیک قائل شد: امتناع‌های ذاتی که به‌طور طبیعی غیرقابل جمع‌اند، مانند تضاد بین شب و روز، و امتناع‌های عارضی که بر اثر شرایط و عوامل بیرونی به وجود می‌آیند.

یکی از نمونه‌های برجسته این امتناع‌ها، تعارض میان «آزادی» و «امنیت» است. استاد مهاجرنیا توضیح داد: «آزادی ذاتاً مطلوب است، اما اجرای بی‌ضابطه آن می‌تواند به ناامنی، فساد و برخی جرائم همچون بی‌حجابی منجر شود و همین موضوع باعث دوقطبی شدن جامعه و تضعیف وفاق اجتماعی می‌گردد.»

همچنین، وی به تضاد میان «تغییر» و «ثبات» اشاره کرد و گفت: «اگرچه جمهوری اسلامی توانسته تعادلی میان تغییر انقلابی و ثبات ایجاد کند، اما در سطح جامعه این تعادل به نحو کامل اجرایی نشده و این ناهماهنگی مانعی برای وفاق اجتماعی است.«

یکی از موانع مهم وفاق، رقابت و تضاد شدید میان گروه‌های سیاسی است. وی افزود: «اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان به‌صورت متقابل همدیگر را کنار می‌گذارند و در این فضا، جریان سومی هم در تلاش است دو جناح سنتی را به حاشیه براند که این وضعیت به سختی امکان وحدت را فراهم می‌کند.»

موضوع نابرابری و تنوع فرهنگی مدیریت‌نشده نیز از دیگر مشکلات است. دکتر مهاجرنیا بیان کرد: «بعد از ۴۶ سال از انقلاب، هنوز فرهنگ اسلامی انقلابی به فرهنگ غالب تبدیل نشده است و شکاف‌های فرهنگی میان اقشار مختلف، اقوام و مذاهب به بی‌اعتمادی و بی‌عدالتی منجر شده که مانع وحدت ملی است.»

تعارض میان منافع فردی و جمعی یکی دیگر از موانع وفاق است. وی با اشاره به اختلاف فاحش حقوق‌ها و امکانات بین مدیران و برخی از وزارتخانه‌ها و اقشار اثرگذاری مانند معلمان، تأکید کرد که این نابرابری‌ها اعتماد عمومی را کاهش داده و انسجام ملی را تضعیف می‌کند.

استاد فلسفه سیاسی حوزه و دانشگاه یکی دیگر از چالش‌های جدی جامعه را «تضاد میان نسل‌ها» دانست و گفت: «نسل جدید با ارزش‌های دینی و سنتی نسل گذشته بیگانه شده و آزادی را بدون قید و شرط می‌طلبد، در حالی که نسل پیشین بر پایه باورهای مذهبی رشد یافته است و این شکاف باعث کاهش همدلی و وفاق شده است».

وی افزود: فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، با سرعت تغییر ارزش‌ها و کمرنگ کردن مرزهای اخلاقی، شکاف فکری میان نسل‌ها را افزایش داده است. همچنین مرجعیت‌های سنتی مانند پدر و مراجع دینی، جایگاه خود را از دست داده‌اند و نسل جدید تصمیمات خود را مستقل می‌گیرد که این مسئله موجب فاصله نسلی و تعارض ارزش‌ها شده و مانعی برای وفاق شده است.

استاد حوره و دانشگاه تفاوت انتظارات مردم از حکومت را نیز از موانع مهم وفاق اجتماعی برشمرد و یبان کرد: در دوران طاغوت همه بر سر تغییر نظام و ایجاد نظام اسلامی توافق داشتند، اما امروز هر فرد آرمان و خواسته متفاوتی دارد که باعث پراکندگی و اختلاف شده است.

وی در ادامه بیان داشت: فضای بی‌اعتمادی میان مردم و دولت از دیگر مشکلات اساسی است. «دولت از مردم انتظار همراهی دارد اما مردم به آن بدبین‌اند  یا دولت مردم را متهم به کارشکنی می‌کند که این چرخه بی‌اعتمادی باعث بی اعتمادی دو طرف و مانع وحدت و وفاق شده است.» وی راهکار عبور از این وضعیت را، جایگزینی حسّ برادری و همدلی بجای بدبینی دانست، همان‌گونه که در صدر اسلام وحدت با پیمان اخوت میان مهاجران و انصار شکل گرفت.

استاد مهاجرنیا تنوع هویتی در کشور، به‌ویژه اختلافات مذهبی میان شیعه و سنی و تمایزات قومی  را یکی دیگر از موانع جدی وحدت ملی  دانست و  تأکید کرد که در دوران انقلاب این اختلافات در سایه هدف مشترک کمرنگ شده بود، اما امروز نیازمند پذیرش این تنوع و تقویت هویت ملی مشترک هستیم.

وی سپس با اشاره به اینکه دولت نقش حیاتی در تحقق وحدت دارد، گفت: باید با حل مشکلات اقتصادی، گرانی و کاهش ارزش پول، آموزش فرهنگ همزیستی، احترام متقابل و مسئولیت‌پذیری، زمینه وحدت فراهم شود. وی خاطرنشان کرد که «حل این مسائل نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی جدی است، نه شعارهای صرف.»

در ادامه استاد مهاجرنیا ایجاد سازوکارهای گفت‌وگوی بین نسلی و تعامل میان اقوام، بازتعریف نقش احزاب سیاسی به منظور خدمت به منافع ملی، آموزش عمومی درباره احترام متقابل، رعایت حقوق دیگران و پایبندی به قانون، بازسازی شبکه‌های ارتباطی اجتماعی و تقویت مهارت‌های حل اختلاف، مدیریت هوشمندانه تنوع فرهنگی و شکل‌دادن به هویت ملی مشترک، و همچنین مسئولیت‌پذیری دولت در پاسخگویی به مطالبات اقتصادی و اجتماعی مردم را ازجمله راهکارهای تحقق وفاق اجتماعی دانست.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر پس از تبیین چالش‌های اصلی وحدت اجتماعی در کشور، بر لزوم برنامه‌ریزی دقیق، گفت‌وگوی میان‌نسلی، کاهش نابرابری‌ها، پذیرش تنوع فرهنگی و نقش محوری دولت در بازسازی اعتماد عمومی و شکل‌گیری هویت ملی مشترک تأکید کرد.

وی در پایان تأکید کرد که وفاق اجتماعی نیازمند بازسازی عمیق در بنیان‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور است و اگر قرار است جامعه‌ای متحد و مقاوم شکل بگیرد، باید به جای شعار، صداقت، برادری، اعتماد و عدالت واقعی در رفتارهای روزمره نظام و نخبگان جاری شود.