کتاب «درست مثل یک زن» روایت زنانی است که فقط زن نبودند

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، صدیقه حاجی‌علیان نویسنده کتاب «درست مثل یک زن»، عصر چهارشنبه، ۸ مرداد ۱۴۰۴ در نشست رونمایی از دو کتاب «تا زده به بحران» و «درست مثل یک زن» که با حضور جمعی از نویسندگان، پژوهشگران، طلاب، دانشجویان و فعالان فرهنگی در پژوهشکده باقرالعلوم(علیه‌السلام) برگزار شد به تشریح ابعاد مختلف اثر خود پرداخت و از تجربه زیسته زنان جهادگر قمی در مواجهه با بحران کرونا سخن گفت.

وی با اشاره به اینکه این کتاب حاصل گفت و گوهای میدانی و همراهی با گروه جهادی بانوان «فی‌سبیل‌الله» در بطن بحران است، اظهار داشت: این اثر تلاشی است برای ثبت یک تجربه زنانه، خودجوش و مردمی از دل یک موقعیت بحرانی؛ تجربه‌ای که هرچند در ظاهر از دل محدودیت‌های یک شهر آغاز شد اما پیام آن فراتر از جغرافیاست و برای هر زن دغدغه‌مند ایرانی الهام‌بخش است.

از خانواده‌ای کوچک تا شبکه‌ای گسترده

حاجی‌علیان با اشاره به منشأ شکل‌گیری گروه جهادی فی‌سبیل‌الله گفت: این گروه در ابتدا تنها یک خانواده بود؛ چند خواهر و مادر و دختر که دل‌شان برای مردم شهرشان می‌سوخت و طاقت تماشای رنج دیگران را نداشتند. بدون آن‌که آموزش رسمی دیده باشند یا از نهادی مأموریتی گرفته باشند خودشان دست به کار شدند تا به بیمارستان‌ها بروند، کنار بیماران باشند، ماسک بدوزند و دارو تهیه کنند.

وی ادامه داد: این اقدام ساده اما مؤثر آغاز یک جریان بود. به‌مرور افراد دیگری جذب شدند، اعتماد شکل گرفت و با ارتباط‌گیری با سایر گروه‌های جهادی شبکه‌ای از خدمت شکل گرفت. آن‌چه این گروه را متمایز می‌کرد، انعطاف زنانه در مواجهه با بحران و روحیه همدلی و پیوستگی عاطفی میان اعضا بود؛ گویی این جمع یک خانواده بزرگ جهادی بود که از دردهای مردم رنج می‌برد و تمام توان خود را وقف کاهش آن می‌کرد.

نویسنده کتاب «درست مثل یک زن» با تأکید بر اینکه شخصیت‌های کتاب، زنانی معمولی از دل همین مردم هستند، گفت: این کتاب روایت قهرمانانی ناشناخته است. زنانی بی‌ادعا که نه چهره رسانه‌ای‌اند و نه مسئولیتی رسمی دارند اما در بزنگاه بحران کرونا نشان دادند می‌توان با کم‌ترین امکانات و بیشترین همت، گره‌گشایی کرد.

وی افزود: چیزی که برای من مهم بود نشان‌دادن این نکته بود که برای کنشگری اجتماعی حتماً نباید منتظر بود که شرایط عالی باشد یا امکانات خاصی فراهم شود. بسیاری از زنانی که در این گروه فعالیت داشتند، خودشان هم مشکلات اقتصادی، خانوادگی یا محدودیت‌های اجتماعی داشتند اما روحیه ازخودگذشتگی‌شان بر همه این‌ها غلبه کرد.

پاسخ به پرسش‌هایی بنیادین درباره کنشگری زنانه

حاجی‌علیان در ادامه به ساختار محتوایی کتاب اشاره کرد و گفت: این اثر در ۶ فصل تنظیم شده است و به پرسش‌های مهمی درباره شکل‌گیری، ساختار، مدیریت و آسیب‌های فعالیت جهادی بانوان می‌پردازد. پرسیدم که این بانوان چگونه کنار هم جمع شدند؟ چه انگیزه‌ها و باورهایی داشتند؟ چگونه مسائل را شناسایی می‌کردند و چه نوع مدیریت و برنامه‌ریزی‌ای داشتند؟ مهم‌تر از آن، چه چالش‌هایی داشتند و چگونه از آن عبور کردند؟

وی افزود: اطلاعات این کتاب حاصل مصاحبه‌های متعددی با اعضای گروه، همراهی میدانی با فعالیت‌هایشان و تحلیل تجربه‌هایی است که می‌تواند برای سایر گروه‌ها و فعالان جهادی الگوبخش باشد. به‌ویژه بانوانی که شاید علاقه‌مند به کارهای جهادی هستند ولی نمی‌دانند از کجا باید آغاز کنند.

این پژوهشگر و نویسنده در بخش دیگری از سخنان خود به تشریح محتوای فصول کتاب پرداخت و گفت: در فصل نخست، مخاطب با انگیزه‌ها و زمینه‌های تربیتی اعضای گروه آشنا می‌شود؛ این‌که چه چیزی آن‌ها را به فعالیت جهادی سوق داد. در فصل دوم اهداف و شاخص‌های تعیین این اهداف تحلیل شده است و نشان می‌دهد گروهی که هدف ندارد، دچار سردرگمی و فرسایش می‌شود.

وی ادامه داد: فصل سوم درباره اصول مدیریتی فعالیت‌های جهادی است، با محورهایی مانند ساختار گروه، تقسیم وظایف، جلب اعتماد حامیان مالی و شیوه تعاملات بیرونی. فصل چهارم گزارشی از فعالیت‌های میدانی آنان در بیمارستان‌ها، اقدامات رسانه‌ای، حمایت از خانواده‌های آسیب‌دیده و همکاری با دیگر نهادهاست. در فصل پنجم به آسیب‌ها و موانعی چون خستگی روانی، عدم حمایت‌های ساختاری، چالش‌های خانوادگی و فرهنگی پرداخته شده و در فصل پایانی پیشنهادهایی برای بهبود عملکرد گروه‌های جهادی ارائه شده است.

زنان جهادی؛ نیازمند دیده‌شدن و حمایت ساختاری

حاجی‌علیان با اشاره به لزوم حمایت از فعالیت‌های جهادی زنان گفت: تجربه این گروه نشان داد که زنان با وجود محدودیت‌ها، ظرفیت‌های فراوانی برای مدیریت بحران دارند. اما این ظرفیت بدون حمایت‌های معنادار نمی‌تواند تداوم پیدا کند. نهادهای فرهنگی، اجتماعی و حمایتی باید برای تقویت چنین حرکت‌هایی برنامه‌ریزی داشته باشند.

وی تأکید کرد: روایت این تجربه‌ها برای جلوگیری از فراموشی آن‌ها و همچنین الگوسازی برای نسل جدید بسیار ضروری است. چه‌بسا اگر این زنان و تلاش‌های‌شان مستندسازی نمی‌شد بخش بزرگی از سرمایه اجتماعی دوران کرونا در حافظه جمعی ما ناپدید می‌شد.

حاجی‌علیان در پایان خاطرنشان کرد: عنوان کتاب «درست مثل یک زن» در عین سادگی حامل یک پیام عمیق است. این زنان فقط زن نبودند بلکه شجاعان خاموش و کنشگرانی مردمی بودند که اگرچه در رسانه‌ها نامی از آن‌ها نبود، اما در متن بحران نقشی اصلی ایفا کردند.

وی اظهار امیدواری کرد که این کتاب بتواند دریچه‌ای تازه به نقش زنان در بحران‌ها بگشاید و مخاطبان به‌ویژه بانوان پس از مطالعه آن احساس کنند می‌توانند نقش‌آفرین باشند، از جایی که هستند با همان توان‌هایی که دارند، درست مثل همین زن‌ها.