گزارشی از نشست علمی «راهکارهای مقابله با آیینهای فرهنگ وارداتی»
نشست علمی «راهکارهای مقابله با آیینهای فرهنگ وارداتی» با هدف بررسی روند نفوذ فرهنگهای غربی در ایران و ارائه راهکارهای مقابله با آن، برگزار شد.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست علمی راهکارهای مقابله با آیینهای فرهنگ وارداتی روز یکشنبه، ۷ دی ماه، در سالن شهید دهقانی خبرگزاری رسا با هدف بررسی روند نفوذ فرهنگهای غربی در ایران و ارائه راهکارهای مقابله با آن، برگزار شد.
در این جلسه، اساتید حوزه و دانشگاه به بررسی آثار گسترش مناسبتها و فرهنگهای وارداتی مانند کریسمس، ولنتاین، هالووین و کمپینهای فروش جمعه سیاه بر هویت ایرانی-اسلامی پرداختند و بر ضرورت تقویت بنیادهای هویت ملی و دینی تأکید کردند.
دکتر سیدمحمدعلی غمامی، هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، حجتالاسلام رضا رمضان نرگسی، عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره)، حجتالاسلام محمود مقدمی، مدیرمسئول نشریات تخصصی تبلیغی حوزه، حجتالاسلام عبدالله رضایی، مسئول مؤسسه رسانهای سلمان، حجتالاسلام محمد سعیدی آریا، کارشناس مذهبی، و حجتالاسلام محمدحسین پیشاهنگ، پژوهشگر حوزه رسانه و ارتباطات راهبردی، از جمله سخنرانان این نشست بودند.
در ابتدا حجتالاسلام محمد سعیدی آریا، با تأکید بر اینکه تخریب فرهنگ یک جامعه، غالباً با خالیسازی معنایی آغاز میشود، افزود: وقتی محتوا تهی شد، جایگزینی اتفاق میافتد؛ در فضای مجازی امروز میبینیم که تمسخر خانواده، پدر و مادر و زیر سؤال بردن حرمت آنان، در قالب کلیپها، استیجها و برنامههای بهظاهر طنز و سرگرمی رواج یافته است و این دقیقاً همان نقطه آغاز انحراف فرهنگی است.
وی در ادامه به تغییر تدریجی واژگان و مفاهیم رایج اشاره کرد و گفت: حتی در زبان روزمره نیز شاهد جابهجایی معناها هستیم؛ واژههایی که ریشه در توحید و توکل به خدا دارند، کنار گذاشته میشوند و به جای آن مفاهیمی مینشیند که مسئولیت را از خدا به انسان منتقل میکند. این تغییرات کوچک زبانی، در نهایت به تغییر فرهنگ منجر میشود.
این استاد حوزه با مقایسه نگاه سنتی و جدید به مقولههایی مانند ورزش تصریح کرد: در گذشته، ورزش با جوانمردی، امنیت اجتماعی و اخلاق همراه بود؛ بهگونهای که حضور پهلوانان موجب احساس امنیت خانوادهها میشد، اما امروز در برخی موارد، ورزش به نمایش صرف بدن و زیبایی ظاهری تقلیل یافته و از کارکرد اخلاقی و اجتماعی خود فاصله گرفته است.
در ادامه حجتالاسلام مقدمی با اشاره به اهمیت مقایسههای واقعبینانه فرهنگی افزود: یکی از روشهای مؤثر، مقایسه منصفانه و مستند میان سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی و سبک زندگی غربی است؛ از مناسبات خانوادگی و حقوق زنان گرفته تا نحوه تأمین معیشت، رفتارهای اجتماعی و ساختار خانواده. این مقایسهها میتواند تصویر غیرواقعی و ایدهآلی را که رسانههای غربی از خود میسازند، فرو بریزد.
وی تحقیر فرهنگی دشمن را یکی از ابزارهای مؤثر در مقابله با تهاجم فرهنگی دانست و گفت: تحقیر به معنای شناخت دقیق دشمن و شکستن ابهت ساختگی اوست؛ روشی که سابقهای روشن در تاریخ اسلام دارد و در دورانهای مختلف به کار گرفته شده است. دشمن گاه با هیاهو، تهدید و نمایش قدرت، تلاش میکند رعب ایجاد کند، اما با شناخت و افشای ضعفها، این هیمنه فرو میریزد.
حجتالاسلام مقدمی با بیان اینکه تحقیر فرهنگی دشمن میتواند با ابزارهای متنوعی صورت گیرد، افزود: طنز، شعر، کاریکاتور، هنر و تولیدات رسانهای، همگی ظرفیتهایی هستند که میتوانند دشمن را کوچک، ناتوان و کمارزش نشان دهند و امید و اعتمادبهنفس را در جامعه تقویت کنند.
وی با اشاره به نمونههای جهانی از اعتراضات ضدآمریکایی تصریح کرد: سوزاندن پرچمها و مجسمهها در کشورهای مختلف، نشانه فرو ریختن هیمنه قدرتهای سلطهگر است؛ قدرتهایی که زمانی تصور میشد تعرض به آنها موجب فروپاشی زندگیها و حکومتها میشود، اما امروز با تحقیر فرهنگی، دچار فرسایش جدی شدهاند.
در ادامه نیز دکتر غمامی با تأکید بر اینکه بدون درک سازوکار معنا و فضا نمیتوان آیینها را بهدرستی فهم کرد، اظهار داشت: آیین در حقیقت حاصل ضرب معنا در فضاست؛ برای مثال، مفاهیمی مانند خشوع و رکوع زمانی که در فضای مسجد تحقق پیدا میکنند، آیین نماز جماعت را میسازند. این قاعده نهتنها در فرهنگ دینی، بلکه در تمدن غرب نیز بهصورت جدی مورد توجه قرار گرفته است.
وی افزود: غرب برای گسترش سبک زندگی خود، ابتدا به تولید معنا دست میزند؛ مثلاً معنای جدیدی از ازدواج یا روابط انسانی تعریف میکند و سپس آن را در ظرفهایی مانند کافهها، فضاهای خیابانی، رستورانهای مدرن، پارکها و دیگر فضاهای شهری جاری میسازد. پارک، بهعنوان یکی از فضاهای مدرن، نمونهای روشن از این پیوند معنا و فضاست.
دکتر غمامی با تشریح دو لایه اصلی در این فرآیند تصریح کرد: یک لایه، لایه معناست که توسط نظریهپردازان و متفکران بزرگ تغذیه میشود و لایه دیگر، لایه فضاست که معماران و طراحان شهری وظیفه تحقق عینی آن معنا را بر عهده دارند. در واقع، متفکران معنا را تولید میکنند و معماران، ظرف ورود آن معنا به جهان اجتماعی را فراهم میسازند.
این پژوهشگر فرهنگی با انتقاد از وضعیت موجود در فضای بومی کشور گفت: متأسفانه ما نه در فهم مکانیزم تولید معنا در فضای اجتماعی موفق عمل کردهایم و نه معمارانی تربیت کردهایم که بتوانند فضاهای متناسب با این معانی را طراحی کنند. این غفلت دوگانه، یکی از ضعفهای جدی ما در مواجهه با آیینها و فضاهای مدرن است.
در ادامه نیز حجتالاسلام رمضان نرگسی در توضیح راهکار مقابله با نفوذ غرب گفت: راه حل، بازگشت به داشتههای دینی و فرهنگی خودمان است. همانطور که مولوی مفاهیم عمیق فلسفی و دینی را در قالب شعر سادهسازی و برای مردم بیان میکرد، امروز هم باید آموزهها و مفاهیم دینی را به زبان قابل فهم برای عموم ارائه کنیم.
عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره)، با اشاره به نمونههای عملی تاریخی افزود: سعدی، حافظ و مولوی با اشعار خود مفاهیم اخلاقی و دینی را در فضای عمومی، حتی در قهوهخانهها و بازارهای مردم منتقل میکردند. این نمونهها نشان میدهد که انتقال معنا نیازمند درک عمیق و ابزارهای مناسب برای هر نسل است.
وی خاطرنشان کرد: اگر بتوانیم داشتههای دینی و فرهنگی خود را بهدرستی بازآفرینی و انتقال دهیم، نه تنها نسلهای جوان مصونیت پیدا میکنند، بلکه میتوانیم در برابر نفوذ فرهنگی غرب قدرتمند و مؤثر عمل کنیم.
حجتالاسلام رمضان نرگسی با تأکید بر اهمیت انتقال مفاهیم دینی و فلسفی به نسل جوان، گفت: در گذشته، بزرگان ادبیاتی چون حافظ، سعدی و مولوی با سادگی و ظرافت مفاهیم بلند اسلامی را به مردم منتقل میکردند. بوستان و گلستان سعدی و شاهنامه فردوسی، علاوه بر سرگرم کردن مردم، حامل آموزههای عمیق فرهنگی و دینی بودند.
وی افزود: امروز اگر بخواهیم همان مصونیت فرهنگی و معنوی گذشته را به فرزندانمان منتقل کنیم، باید وارد عرصههای نوین رسانهای شویم. حوزه علمیه و متولیان فرهنگی باید وارد فیلمسازی، گرافیک، فضای مجازی و حتی موسیقی شوند تا مفاهیم عمیق فلسفی و دینی را به شکل جذاب و قابل فهم برای جوانان ارائه کنند.
در ادامه نیز حجتالاسلام رضایی با تأکید بر اهمیت مدیریت تحول فرهنگی گفت: این تهاجم، تجربه زیستهای است؛ یعنی معنا و اثرات فرهنگی قبل از درک درست مردم و شکلگیری نهادهای رسمی، در جامعه جاری میشود. پیشتر برای تغییر فرهنگ لازم بود نسلها عوض شوند، اما اکنون یک فرهنگ میتواند ظرف چند ماه نهادینه شود و در اذهان عمومی شکل بگیرد.
مسئول مؤسسه رسانه ای سلمان افزود: در حال حاضر، معناها در جامعه بسیار سریعتر از نهادهای رسمی جابجا میشوند. برای مثال، مفهوم ازدواج، عدالت یا موفقیت در ذهن جوانان تغییر میکند، حتی اگر قوانین حقوقی و رسمی هنوز ثابت مانده باشند.
وی به تجربه برخی شهرهای مذهبی مانند قم اشاره کرد و گفت: حتی در شهرهای مذهبی، کافهها و مراکز تفریحی اقدام به برگزاری ایونتها و جشنهای ولنتاین و کریسمس میکنند و این معنا پیش از آنکه خانوادهها یا نهادهای رسمی آن را درک کنند، در جامعه جریان پیدا میکند.
حجتالاسلام رضایی با اشاره به نفوذ فرهنگ غربی در جامعه ایران گفت: امروزه جوانان معنای واقعی عشق را به تعهد پایدار نمیدانند و جشنهایی مانند ولنتاین یا کریسمس، معانی تاریخی و فلسفی عشق را تغییر دادهاند. این مفاهیم ابتدا در تمدنهای یونانی و رومی شکل گرفتند و اکنون با فرهنگ لیبرالیستی و مصرفگرایی ترکیب شده و به شکل تحریفشده وارد جوامع دیگر، از جمله ایران، میشوند.
در انتها نیز حجتالاسلام پیشاهنگ با تأکید بر ضرورت بازتعریف راهبردهای مقابله با فرهنگهای وارداتی گفت: باید از چارچوب سنتی مقابله با تهاجم فرهنگی عبور کنیم و به یک نگاه راهبردی و دقیق برسیم. رهبر معظم انقلاب در دیدار با مداحان، مقابله با هجمههای رسانهای دشمن را به مثابه عبادت و آرایش جنگی دانستند و این معنا باید محور عمل ما قرار گیرد.
وی با تشریح مفهوم آرایش جنگی فرهنگی افزود: وقتی از جنگ صحبت میکنیم، منظور رقابت ساده میان فرهنگها نیست؛ بلکه ما با یک حمله همهجانبه مواجهایم که تمام عناصر فرهنگی و رسانهای علیه فرهنگ خودی به کار گرفته شده است. در این وضعیت، مقابله صرفاً بحث محتوایی یا اختلاف نظر نیست، بلکه درگیری بر سر قدرت تأثیرگذاری و کنترل افکار عمومی است.
حجتالاسلام پیشاهنگ تصریح کرد: این جنگ فرهنگی شامل تولید معنا، استفاده از پلتفرمهای رسانهای گسترده، قدرت توزیع محتوا، اقناع افکار عمومی و تداوم تأثیرگذاری است. هدف، نه فقط مقابله با رسوم وارداتی مانند کریسمس یا ولنتاین، بلکه حفظ اراده و هویت فرهنگی مردم است.
وی در پایان تأکید کرد: مدیریت تحولات فرهنگی امروز نیازمند برنامهریزی دقیق، بهرهگیری از ظرفیت رسانهها و طراحی مکانیزمهای عملیاتی است تا بتوانیم فرهنگ اصیل ایرانی-اسلامی را در برابر هجمههای نرم و رسانهای دشمن حفظ و تقویت کنیم.
ارسال نظرات