رابطه نفس و بدن از دیدگاه ملاصدرا تشریح شد

حجت الاسلام سیدیدالله یزدان پناه، عضو مجمع عالی حکمت اسلامی در نشست دیدگاه‌های فلسفی و مساله نفس و بدن از سلسله نشست های تخصصی همایش بین‌المللی آموزه های دین و مساله نفس و بدن بیان داشت: مساله نفس جایگاه ویژه ای در منظومه اندیشه حکمای اسلامی دارد و علم النفس و مباحث توحیدی دو مبحث رئیسی حکمت اسلامی شمرده می شود که فلیسوفان مسلمان عمده مسائل حکمی خود را با این دو سر فصل سامان داده‌اند.

وی بیان داشت: ملاصدا در تفسیر نحوه وجود نفس به شکل بنیادی با مشاء مخالف است و در نگاه او مرکباتی که صاحب نفسند به واسطه آن که پیوندی اتحادی با آن دارند و وجود واحدی را تشکیل می‌دهند، از نفسی مادی برخوردارند و برخلاف دیدگاه مشایی تعلق به ماده نقش ذاتی در نفسیت نفس دارد.

این محقق حوزه علمیه قم اظهار داشت: در رابطه نفس و بدن نیز تصویر خاصی از سوی صدرا ارائه شده است و نکات ابداعی متعددی بیان گردیده است.

وی ادامه داد: با مادی شمرده شدن نفس، نفس به خاطر تعلقی که به دو جنبه عقل و طبیعت دارد، صاحب دو جهت عقلی و طبیعی خواهد بود و به همین جهت به واسطه تعلق به جنبه عالی وجود، مستمر و باقی است و به جهت تعلق به جنبه پست وجود، متجدد و سیال است.

این پژوهشگر علوم اسلامی گفت: تشکیک خاص، جزء ایده های ابتکاری ملاصدرا و یکی از تئوری‌های عجیب توجیه کثرت با حفظ وحدت است و با این همه صدرا رابطه مراتب نفس با یکدگر را به نحوه تشکیک وجودی نمی داند.

وی بیان داشت: ملاصدرا معتقد است مراتب شوون نفسند و کثرت آنها به نحو تشکیک شانی است، اگر مرتبه مادی شان است یعنی همان نفس در مرتبه ماده است و این بدان معنا است که مرحله مادی نیز به واسطه نفس محقق خواهد بود.

این محقق علوم اسلامی در بخش دیگری از مقاله خود گفت: رابطه نفس و بدن این نیست که بدن حامل نفس است بلکه باید گفت نفس حامل بدن است و نفس است که خودش را در دل این بدن می آورد و تمام آنچه در بدن صورت می گیرد حتی تشکیل اعضا و جوارح به واسطه نفس است و بدن شان مادون نفس است.

حجت الاسلام یزدانی پناه گفت: نفس صاحب جهت مادی و تعلق ذاتی به بدن است و به همین جهت ممکن خواهد بود که جهت مادیت به تدریج به تبدل جوهری از او گرفته شود و موقع مرگ این روند کامل شود و از بدن نیز مفارقت حاصل شود و نفس باقی باشد البته در چهره جدید که چهره مجرد است. /909/پ202/ع