حجاب به زن هویت انسانی می بخشد و زمینه حضور سالم او را در جامعه فراهم می کند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مسأله حجاب یکی از مهمترین مسائل اسلامی است که در ایمن سازی و در نتیجه رشد و بالندگی جامعه نقش زیادی دارد. این موضوع دارای ابعاد مختلفی است که از آن جمله می توان به ابعاد فقهی و حقوقی آن اشاره کرد. در این زمینه گفتگویی داشتیم با خانم زهره رجبیان عضو هیأت علمی دفتر مطالعات و تحقیقات زنان که به محضر خوانندگان رسا تقدیم می شود.

رسا - ابتدا ادله فقهی وجوب حجاب را به طور مختصر بیان فرمایید.

حکم حجاب از ضروریات دین است و در این که زن بالغ باید خود را بپوشاند هیچ تردیدی نیست و از ادله اربعه کتاب، سنت و اجماع بر آن دلالت دارد. بعضی خواسته اند به برخی از وجوه عقلی نیز بر وجوب حجاب استناد نمایند. خداوند در آیه 31 سوره نور به زنان مومن دستور می دهد که از آشکار نمودن زینت هایشان برای مردان بیگانه بپرهیزند و مقنعه هایشان را بر گریبانها فرو افکنند.

همچنین در آیه 59 سوره احزاب خداوند به پیامبر گرامی (ص) می فرماید: به زنان و دختران خود به زنان مومن بگو که خویشتن را به پوشش فراگیر بپوشانند تا شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند.

از سنت هم دلائلی که بر وجوب حجاب دلالت دارد، روایاتی است که برخی از آنها در تفسیر آیه کریمه وارد شده و برخی دیگر روایاتی هستند که با حکم پوشش زن ملازمه دارند.
نمونه ای از روایات تفسیری، روایتی است که در کتاب کافی نقل شده است. راوی می گوید: از امام صادق (ع) در مورد ساعد زن سئوال کردم که آیا مصداق زینت گفته شده در آیه شریفه « ولایبدین زینتهن الا لبعولتهن» محسوب می شود یا خیر؟ امام پاسخ داد: آری، آنچه زیر مقنعه و زیر دستبند و خلخال قرار دارد، زینت است.

نمونه ای از روایات دسته دوم روایتی است که راوی از امام صادق (ع) نقل می کند که آن حضرت پس از خواندن آیه «ان یضعن ثیابهن» فرمود: در صورتی که زن پیر باشد می تواند جلباب و روسری خود را بردارد. همچنین از روایات بسیار دیگری اصل وجوب پوشش استفاده می شود. بحثی که وجود دارد در مورد حدود پوشش است و این که مثلا آیا پوشاندن صورت و دست ها هم لازم است یا خیر.

رسا - به نظر حضرتعالی عفاف و حجاب در نظام ارزشی اسلام چه جایگاهی دارد؟ به عبارت دیگر فلسفه حجاب چیست ؟آیا حجاب برای محدود کردن بانوان است و اگر میزانی از محدودیت را به همراه دارد حکمت تشریع آن چیست ؟

قطعا حکم حجاب مانند رعایت هر قانون دیگری محدودیت هایی را برای افراد ایجاد می کند. اما پذیرفتن این قانون و لوازم آن، قطعا به نفع فرد و مصلحت جامعه است. درست مانند قانون بستن کمربند ایمنی که هر چند محدودیت های حرکتی و فیزیکی را برای فرد به دنبال دارد اما افراد آن را با میل و رغبت می پذیرند و رعایت می کنند، چرا که می دانند رعایت این قانون به مصلحت آنها و برای حفظ آنان از خطرات احتمالی است.

اصولا قانون پوشش مناسب برای همه افراد جامعه، بخصوص برای بانوان اگر مورد دقت قرار گیرد، معلوم می شود که امری کاملا عقلایی است؛ زیرا تحقیقات نشان می دهد که نگاه بر انگیزشهای جنسی مردان تاثیر زیادی دارد، بنابراین برای محفوظ ماندن زنان از نگاه های شهوانی و حیوانی راهی جز داشتن پوشش مناسب نیست.

حجاب به زن هویت انسانی می بخشد و به معنای این است که باید به وی به دیده انسانی نگریست نه جنسی، همچنین حجاب با ایجاد حریم امنیتی، زمینه حضور سالم زن را در اجتماع فراهم می سازد، در جامعه آرامش روانی ایجاد می کند و سبب استحکام خانواده ها و کاهش آمار طلاق می گردد.

رسا - بسیاری از شبکه های ماهواره ای پوشش بانوان را باعث عقب افتادگی آنان و مغایر با حضور اجتماعی زنان ذکر می کنند و شاهد آن را هم حضور زنان غربی در جامعه و پیشرفت این جوامع ذکر می کنند. به نظر حضرتعالی آیا بین حضور اجتماعی بانوان و پوشش منافاتی هست؟ و اگر نیست پیشرفت جوامع غربی را چگونه تبیین می کنید ؟

تقارن پیشرفت های علمی و صنعتی با برهنگی زنان در غرب، بیانگر رابطه عینیت بین این دو پدیده نیست، چه بسا اگر اخلاقیات از جمله حفظ حریم در روابط زن و مرد، در جوامع غربی بیشتر رعایت می شد، پیشرفت های بیشتری نصیب آن جوامع می گردید. حجاب هیچ مانعی برای پیشرفت زنان ایجاد نمی کند تا با کنار گذاردن آن جامعه به پیشرفت های بیشتری نایل گردد. شاهد آن هم پیشرفت های علمی و شکوفایی استعدادهای زنان پس از انقلاب در جامعه ایران است که با وجود رعایت حجاب، استعداد و قابلیت بیشتری برای فتح قله های علم و سازندگی از خود نشان دادند و حفظ پوشش و حجاب نه تنها مانعی در راه پیشرفت آنان ایجاد نکرد بلکه با ایجاد امنیت و زمینه رقابت سالم، سبب بالندگی و شکوفایی استعدادهای آنان گردید.

پیشرفت جوامع غربی، معلول سلسله عواملی مرتبط و به هم پیچیده از جمله پیدایش دوره روشنگری ، رنسانس، انقلاب علمی و صنعتی ، نظام سرمایه داری و ... است. این پیشرفت ها هم آثار مثبت و هم آثار منفی داشته است که از آثار منفی آن برهنگی زنان، روابط ناسالم زن و مرد، تزلزل خانواده، افزایش آمار طلاق و رواج مفاسد اخلاقی است.
برخی با طرح فردی بدون حجاب، نسبت به الزام حکومتی آن اعتراض می نمایند، باید توجه داشت که عرصه ای که حکومت ها حق دخالت در آن را ندارند عرصه خصوصی است نه فردی.

در تعریف عرصه عمومی و خصوصی، تعریف های متفاوتی وجود دارد از جمله آن که گفته اند حوزه خصوصی حوزه ای از رفتار انسانی است که در مناسبات اجتماعی تاثیر نگذارد. حال اگر فردی در چارچوب خانه و خلوت خویش، شراب بنوشد یا عمل خلاف دیگری انجام دهد، کسی حق ندارد تفحص و جستجو نماید اما اگر همین شرابخواری در ملا عام انجام شود، عامل آن مستحق مجازات و تعزیر است. بنابراین حجاب چون مربوط به حوزه عمومی است و تاثیر آن بر فرد و جامعه غیر قابل انکار است، قانون گذار حق دارد مداخله کند و بنا به مصلحت در مورد آن تصمیم بگیرد.

رسا - از یک سو گفته می شود حجاب و حیا امری فطری است و از سوی دیگر میل به زینت و زیبایی هم ذاتی زن است. این دو را چگونه باید به طور هماهنگ تبیین کرد؟

حیا در انسان امری فطری است لذا بر اساس آیه 22 از سوره اعراف آدم و حوا (ع) همین که دچار وسوسه شیطان شدند و عورتشان نمودار شد، بی درنگ خود را با برگ درختان پوشاندند. از سوی دیگر حیا در زنان بیش از مردان است پیامبر اکرم (ص) می فرماید: حیا ده درجه است 9 درجه آن در زنان و یک درجه آن در مردان می باشد. اما از طرف دیگر میل به زینت و خودنمایی هم در زنان امری طبیعی و غریزی است که خداوند با حکمت خود جهت بقاء نسل در زن قرار داده است. وجود غریزه خودنمایی در زنان همراه با جذابیت های جنسی و از سوی دیگر وجود لذت طلبی و تنوع خواهی در مردان، درجه آسیب پذیری زنان را بالا می برد. از این رو خداوند با وضع قوانین حجاب و از سوی دیگر ایجاد حیای فطری در زن، هم احترام و شخصیت انسانی زن را تامین نموده و هم پاکی و سلامت جامعه را.

رسا - برخی این شبهه را مطرح می کنند که اصل حجاب به دلیل فرهنگ خاص عربهای صدر اسلام واجب شده است و نوع آن هم به دلیل رسوخ آداب و رسوم آنها در جامعه ما گسترش یافته است. به نظر شما فرهنگ بومی هر منطقه چه تأثیری در نوع پوشش بانوان آن جامعه دارد؟ و آیا مناسب ترین نوع پوشش همین پوشش مرسوم در جامعه است یا اینکه انواع دیگری از پوشش هم می تواند جایگزین آن شود که با فضای فرهنگی جامعه ایران تناسب بیشتری داشته باشد؟

رعایت پوشش و حجاب قبل از اسلام در جامعه عرب آن روز، دلیل بر این نیست که حکم حجاب اختصاص به جامعه عرب آن روز داشته است، تحقیقات نشان می دهد که اصولا استفاده از پوشش مناسب و نوعی حجاب در میان بسیاری از ملل متمدن و جوامع دینی و غیر دینی امری رایج بوده و از هنجارهای پر اهمیت به شمار می رفته است و این فراگیری تا حدودی فطری بودن آن را ثابت می کند.

از طرف دیگر نقل های تاریخی نشان می دهد که زنان عرب در دوران جاهلیت به پوشش کامل مقید نبودند و با مردان معاشرت و هم نشینی داشتند، پوشش آنان تمام بدن را نمی پوشاند و مقداری از سر و گردن و گوش و سینه آنان باز بود و به عکس زنان ایرانی حجاب حداکثری داشته و در کنج خانه ها مستور بودند بنابراین نه تنها حجاب از جامعه عرب به ایرانیان منتقل نشده بلکه اسلام حجاب زنان ایرانی را تعدیل نموده، به آنان آزادی های بیشتری اعطا نموده است.

اما در مورد نوع پوشش، اسلام هر چند نوع خاصی از پوشش را واجب ندانسته است اما مسلما پوشش مطلوب، پوششی است که از حیث رنگ و مدل، جلب نظر ننماید و پوشش سرتاسری که همه اندام را بپوشاند قطعا ترجیح دارد. چادر ایرانی هم از این جهت که پوشش سرتاسری است حجاب خوبی است اما حجاب های بهتری هم نظیر آنچه در برخی کشورهای عربی استفاده می شد وجود دارد که هم پوشش کاملتری است و هم فعالیت های عادی در آن راحت تر انجام می گیرد.

رسا - با تشکر از شما که وقت خود را در اختیار این خبرگزاری قرار دادید.
923/گ403/ر