در گفت‌وگو با استاد حوزه علمیه کرمان بررسی شد؛
اهمیت و موانع پژوهش در حوزه‌های علمیه
خبرگزاری رسا ـ استاد حوزه علمیه کرمان اظهار داشت: برای ترویج پژوهش در حوزه‌ها، باید طلبه‌هایی که دغدغه پژوهش دارند را شناسایی کرد و آموزش داد؛ سپس کارهای پژوهشی به آنان سپرده شود تا در قالب گروه‌های مختلف مشغول تحقیق و پژوهش شوند.
به گزارش خبرگزاری رسا در کرمان، امروزه اهمیت پژوهش و تحقیق بر کسی پوشیده نیست. این مسأله به خصوص در حوزه های علمیه که نقش تولید نرم افزار نظام اسلامی را بر عهده دارند، اهمیت ویژه ای دارد. در همین راستا، طی گفت و گویی با حجت الاسلام و المسلمین علی دسترنج، استاد حوزه علمیه کرمان، ضرورت ها و بایسته های عرصه پژوهش در حوزه های علمیه و موانع این عرصه را مورد بررسی قرار داده ایم.
متن کامل این گفت و گو را در ادامه می خوانید:
رسا - تعریف شما از پژوهش چیست؟
پژوهش سخت‌ترین مرحله تفکر است. منطق‌دانان برای فکر سه مرحله و دو مقدمه قرار داده‌اند؛ برخورد با مشکل و تشخیص نوع آن، دو، مقدمه فکر و حرکت از مجهول به معلومات و اطلاعات حرکت در بین معلومات و سرانجام حرکت از معلومات به سوی مجهول برای حل آن، سه مرحله فکر است.
پژوهش همان مرحله میانی است؛ یعنی در بین معلومات. پژوهش یعنی تحقیق و پردازش معلومات به‌گونه‌ای که مجهول ما را حل کند و پرسش اصلی را پاسخ دهد. این مرحله است که به تولید می‌انجامد و بیشتر از یک زایمان طبیعی درد دارد و نتیجه این زایمان، فرزندی است که همان محصول پژوهش است. به همین سبب انسان آن را دوست دارد و تحمل نقد برایش سخت است.
رسا - اگر بخواهیم جایگاه و اهمیت پژوهش را در حوزه علمیه مشخص کنیم، باید چه فرایندی را مورد توجه قرار داد؟
در اهمیت پژوهش صرف نظر از گفتار و توصیه های دانشمندان بزرگ، کافی است ما به عنوان مسلمان و محصل دینی، حداقل نیم نگاهی به قرآن کریم و گفتار پیشوایان معصوم(ع) داشته باشیم.
مانند فراخوان های «افلا تعقلون، افلا یتدبرون، اولم یتفکروا، لیتفقهوا، افلا ینظرون، فانظروا، اولم یروا، افلا یرون، اولم ینظروا و...»؛ همه و همه دعوت به پژوهش است؛ پژوهش در همه هستی، پژوهش در آغاز و انجام و... . این نکته نیز پوشیده نیست که مراد از «فانظروا و لم تروا» نگاه با چشم سر نیست؛ چنان که حیوانات هم این نوع نگاه را به هستی دارند. بلکه منظور از نگاه، تفکر، تأمل و تحقیق است.
خلاصه اینکه فضیلت کمی نیست که انسان مشمول دعای امیرمومنان علی(ع) قرار گیرد که فرمود: خداوند رحمت کند کسی را که سه پرسش را پاسخ دهد؛ بداند از کجاست، الآن در کجاست و به کجا می رود. آیا پاسخ این پرسش ها بدون تحقیق دست یافتنی است؟
رسا - چرا مباحث پژوهشی تحقیقی و رغبت طلبه‌ها به این مسأله در حوزه علمیه کمرنگ شده است؟
اساس پژوهش مسأله محور بر روحیه پرسشگری و کنجکاوی استوار است و این روحیه کم و بیش از کودکی در همه افراد وجود دارد. تقویت این روحیه و باروری آن به سمت پژوهش مفید و مولد، بستگی به فضای رشد افراد دارد. خانه، مدرسه، آموزشگاه و دانشگاه همه نقش مستقیم در رشد، تقویت و استعداد پژوهش در افراد دارند.
وقتی در یک خانواده فرزند پژوهشگر سرکوب می‌شود و به پرسش های وی اعتنا نمی‌شود، همچنین در آموزشگاه، اعم از دبستان، دبیرستان و دانشگاه، همه همّ و غم والدین و مدیران بر آموزش صرف و اندوختن اطلاعات است؛ خواه و ناخواه روحیه پژوهش نه تنها رشد نمی کند، بلکه نابود می‌شود.
البته بسیاری عوامل دیگر در کمرنگ شدن پژوهش در حوزه تاثیرگذار است مانند: سخت بودن پژوهش، فراهم نبودن زیرساخت ها، عدم اختصاص بودجه کافی، نبود زمان مورد نیاز برای طلبه‌ها با توجه به برنامه آموزشی سنگین، دیربازدهی پژوهش و در نهایت نبود شناخت کافی از ضرورت و اهمیت پژوهش، از جمله عوامل کمرنگ شدن پژوهش در بین طلبه‌ها و حوزه‌های علمیه است.
رسا - نقش مدیران و متولیان، در برجسته کردن پژوهش چگونه است؟
نه تنها در پژوهش، بلکه در سایر امور مانند اخلاق، علم، سیاست، نظم، کار و تلاش در همه این امور مدیران و متولیان امر نقش کلیدی ایفا می‌کنند. بنده معتقدم رشد علمی طلبه‌های یک مدرسه قبل از اینکه به اساتید بستگی داشته باشد، به مدیران بستگی دارد؛ چرا که انتخاب اساتید، گزینش طلبه‌ها، تنظیم برنامه های علمی، پژوهشی و آموزشی به دست مدیر هر حوزه است.
مدیری که بیشتر از آن‌که به تربیت و تعلیم طلبه‌ها بپردازد، دغدغه منبر، محفل و محراب دارد، هرگز نمی‌تواند طلبه‌ای پژوهشگر تربیت کند.
مدیری که توجهی به اطلاعیه‌های معاونت پژوهش ندارد، فراخوان‌ها را مهم نمی‌شمارد، نشریات و مجلات پژوهشی ارسال شده را مطالعه نمی‌کند، چگونه می‌تواند پژوهش را در یک مدرسه تقویت کند.
رسا - چگونه می‌توان از نیروی بالقوه طلبه‌ها در راستای تولید علم و پژوهش استفاده کرد و به طور کلی چگونه می‌توان در پژوهش به یک وضعیت مطلوب و قابل قبول دست یافت؟
در بیشتر حوزه‌های علمیه استان، به ویژه مرکز استان، زیرساخت‌های پژوهشی تا حدی فراهم است. متاسفانه ما بیشتر شاهد کتابخانه‌ها و میز و صندلی های خالی هستیم و رایانه‌های را که در انتظار پژوهشگر هستند.
به نظر من در قدم اول باید طلبه‌هایی که دغدغه پژوهش دارند و اهل مسأله هستند را شناسایی کرد و با آن‌ها رابطه‌ای منظم با نشست‌هایی پی در پی برقرار کرد و پس از اینکه طلبه‌های مورد نظر به سطح مناسبی از پژوهش رسیدند و بایستههای پژوهشی را دارا شدند، به آن‌ها کارهای پژوهشی سپرده شود و آن‌ها تحت اشراف یک استاد راهنما، در قالب گروه‌های مختلف مشغول تحقیق و پژوهش شوند.
البته بدیهی است که این امر، بودجه قابل توجهی می‌خواهد تا پژوهشگران به خوبی تامین شوند؛ زیرا کار تولید علم که مهم‌ترین بخش تعلیم و تربیت است، به وسیله این گروه رخ می‌دهد.
در پژوهش، به ویژه پژوهش دینی، هیچ هزینه‌ای هدر نمی‌رود؛ چرا که روزی جواب خود را خواهد داد. نتیجه این هزینه‌ها اگر به درستی انجام شده باشد، از حوزه دینی خارج نیست؛ زیرا دین هیچ حد و مرزی ندارد. اینکه ما به گونه‌ای خرج کنیم که فقط در شهرستان یا استان خودمان جواب دهد، تنگ نظری است.
رسا - شناسایی استعدادهای برتر پژوهشی چه نقشی در شکل‌گیری پژوهش خواهد داشت؟
در پاسخ پرسش قبل، شناسایی استعدادهای پژوهشی به عنوان نخستین قدم پس از ایجاد زیرساخت‌ها معرفی شد و بدون شک نخستین قدم خیلی مهم است، با این وجود خشت اول نیز بشمار می‌آید و خشت اول گر چه گذاشتنش آسان است، اما چگونه شود که دیوار ثریا کج نرود مهم است.
رسا - در پایان توصیه شما درباره پژوهش چیست؟
خیزشی که در امر پژوهش در حوزه‌های علمیه و مدیریت حوزه‌ها آغاز شده، امر مبارکی است. سفره‌هایی پهن شده است و ان‌شاالله گسترده‌تر خواهد شد؛ امیدواریم شرمنده امام زمان(عج) که میزبان این سفره‌هاست، نشویم.
در پایان، کلام را با دعای امام سجاد(ع) ختم می‌کنیم؛ خدای من، چه قدر شیرین است سیر به سوی تو، سیری که با مرکب اندیشه‌ها و در راه‌های غیب صورت می‌گیرد.
/9706/403/ر
ارسال نظرات