رابطه محتوا و فرم در فاخر شدن آثار ادبیات دینی و اشعار
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله حائری شیرازی شامگاه شنبه در نشست «حکمت هنر» که به همت مرکز فرهنگی و هنری دفتر تبلیغات اسلامی در نگارستان اشراق قم برگزار شد با اشاره با تحدی و حریف طلبی در قرآن اظهار داشت: خداوند در قرآن می فرماید: «اگر می توانید مثل قرآن سوره ای درست کنید و از غیرخدا کمک بگیرد» که این مبارزه طلبی فقط معارضه در فرم است نه محتوا.
وی ادامه داد: معانی و مفاهیم آیات قرآن قابل مسابقه نیست بلکه خداوند فرم سوره را به مسابقه می گذارد تا مردم قضاوت کنند و این نشان می دهد قرآن ادبیات عمیق و فاخر عرب جاهل را دور زده و از آن جلو افتاده است؛ نمونه ادبیات فاخر در دوران جاهلیت «معلقات سبع» است که هنر فاخری دارد ولی محتوای آن مبتذل است پس این که گفتیم فرم تابع محتوا است به این معنا نیست که هر شعری یا نثری که از نظر فرم قوی بود حتما محتوای فاخری داشته باشد.
آیت الله حائری شیرازی با بیان اینکه هر هنرمندی که شعری می گوید خودش درجه ای از فصاحت، بلاغت و هنر را دارد، ابراز داشت: فرم تابع محتوا است یعنی جایی که این شاعر یا هنرمند درخشیده و عالی ترین فرم را آورده در حالتی بوده که روی محتوا نیز کار می کرده و تحت تأثیر محتوای فاخر و اصیل، فاخر بودن فوق العاده فرم نیز به وجود آمده است.
استاد برجسته درس اخلاق حوزه علمیه افزود: اگر شعری تأثیر گذار می شود محتوای فاخری دارد به همین خاطر است که پدر شهیدی شعر نمی گفته ولی بعد از شهادت پسرش کلمات موزون بر زبان جاری کرده است؛ گاهی شخصی می نشیند و شعری می سازد ولی گاهی شخصی بدون این هیچ تصنعی محتوای فاخری را بیان می کند که خودش موجب فاخر شدن فرم هم می شود به همین جهت کار فوق العاده یک شاعر بستگی به این دارد که در چه شرایطی بوده چون وقتی از آن شرایط خارج می شود دیگر مثل آن شعر نخست نمی تواند بسراید.
وی با اشاره به برتری اشعار حافظ در بین اشعار شعرای دیگر عنوان کرد: حافظ نمی نشست و شعر بگوید بلکه سوز و حالی که داشت او را وامی داشت تا اشعاری فاخر در فرم و محتوا بر زبان جاری کند؛ خود انسان نیز وقتی بین خود و خدایش حال و عشق و سوزی پیش بیاید این حال است که دستگاه ریختگری دارد و به محتوایی که از زبان او خارج می شود فرم هم می دهد در این جا محتوا ناب است و فرم زیبا که کار عجییبی از خلقت است آن محتوا را ماندگار می کند.
آیت الله حائری ابراز کرد: برخی از موجوداتی که امروز منقرض شدند با استفاده از فسیل ها شکل و حالت و اندازه آنها مشخص می شود؛ که فرم های زیبا همین نقش را دارند و وقتی در کنار محتوایی قرار می گیرد آن محتوا را سالم نگاه می دارد تا به نسل های بعد برسد
وی با تأکید براینکه ماندگار شدن محتواهای فاخر با استفاده از فرم های اصیل و زیبا کار خلقت است، عنوان کرد: هر وقت محتوای عالی در عالم پیدا شد دست خلقت برنامه دارد که آن را در بسته بندی ماندگاری به نام فرم بپیچد تا خیر آن به نسل های آینده برسد که اصلا یکی از وظایف هنر همین است.
امام جمعه سابق شیراز در پایان افزود: معلقات سبع که در فرم فاخر و در محتوا مبتذل است نیز باید ماندگار شود تا زمینه معرفی پیامبر آخرالزمان بشود چرا که در این کتاب مطالبی در فرم زیبا بیان شده که اوج حماقت و جاهلیت عرب قبل از زمان پیامبر را نشان می دهد، حال در این اثر باقی ماند تا به مردم بفهماند پیامبر از دل چه مردمی ابوذرها و عمارها و سلمان ها را تربیت کرد./1330/پ202/ی