گزارش‌‌ هایی از سفرنامه حج آیت الله صافی گلپایگانی(۳)

ورود به جدّه

جده يكي از بنادر معروف و شهرهاي عربستان است و شهرت جهاني دارد. اين شهر در هفتاد و سه چهار كيلومتري مكه معظمه واقع است و به صورت يكي از آبادترين شهرهاي عربستان است كه مي‎توان گفت تمام ساختمان‌هاي آن قصور و كاخ‌هاي مدرن و مجهز به تمام وسائل عصري است.

اين شهر كه آبادي و عمران ظاهري آن روز افزون است از مراكز مهم تجارت و بازرگاني مي‎باشد خيابان‌ها و منازل آن انباشته از درخت و تماشائي و ديدني است.

جمعيّت جده را در سفر قبل (1385 قمري) سيصد تا چهارصد و پنجاه هزار نفر تخمين مي‎زدند و با اين حساب مي‎توان گفت كه فعلا تا نزديك به ميليون قابل تخمين است.

سفارتخانه‎ها همه در اين شهر (و شايد هم رياض) قرار دارند چون ورود ملل غير مسلمان در مكه معظمه و حرم و مدينه طيبه ممنوع است، لذا مقرّ سفراء در شهر جده است، فقط سفراي مسلمان حق دارند به مكه معظمه و مدينه منوره مشرف شوند.

و اينكه گفتيم جده به صورت آبادترين شهرهاي عربستان است براي اين است كه اينگونه آباداني را كه موجب افزايش توليد و بي‎نيازي جامعه از خارج نشود و در خودكفائي و رسيدن به يك اقتصاد مستقل اثر نداشته باشد آباداني نمي‎دانم بلكه عين خرابي و ويراني مي‎بينم اينگونه آبادي در شهرهاي مدينه منوره و طائف و رياض نيز هست. اما جز اينكه تجمل و تفنن و اسراف و تبذير را در كشوري كه فقير و بينوا بسيار دارد رايج كرده است و جز اينكه به عنوان ساختمان‌هايي كه ساخته مي‎شود و لوازم آنها جيب مهندس‎هاي بيگانه را پر مي‎كند و كالاهاي آنها به مصرف مي‎رسد پيشرفت حقيقي در امور كشور حاصل نشده است، و اين ظاهرسازي‌ها و بناي قصور و كاخ‌ها براي ترقي و تعالي كشور اگر مضر نباشد (كه هست) مفيد نخواهد بود.

باري قريب ساعت چهارده به وقت تهران و سيزده و نيم به وقت جده وارد اين شهر شديم و پس از انجام مراسم گمركي كه در حد متعارف بود در انتظار هواپيما براي عزيمت به مدينه منوره مانديم.

برادران ستاد حج ايراني آمدند و اظهار محبت كردند و بر حسب خواهش آنها به ستاد حج رفتيم، برخورد آنان با مراجعه كنندگان، اسلامي و دلسوزانه بود و با روي گشاده و مهرباني به مردم جواب مي‎دادند و از كمك‌هايي كه لازم بود و مي‎توانستند دريغ نمي‎كردند.

شعبه هلال احمر ايران نيز همين جا بود، اين واحد نيز با كمي امكانات كه داشت انجام وظيفه مي‎نمود و بيماران مراجعه كننده را درمان مي‎كرد و وجود اين واحد در آنجا براي بيماران غريب نعمتي بود. نماز ظهر و عصر را در جدّه بجا آورديم و ضمناً به مسائل شرعي كه بعضي داشتند جواب داده شد.

مسائل شرعی

از جمله اين مسائل حكم خروج از مكه معظمه بعد از عمره تمتع بود كه اعضاي گروه‎ها از لحاظ آنكه موقع رفتن به مكه معظمه، و برگشت به جده نياز داشتند اين سؤال را مي‎نمايند كه بر حسب بعض فتاوي خروج از مكه پس از عمره تمتع قبل از محرم شدن به احرام حج تمتع جايز نيست و در صورتي كه ناچار شود بايد محرم به احرام حج شود و به جده و هر مكان ديگر كه مي‎خواهد برود و پس از مراجعت براي اتمام حج به عرفات برود، و چنانچه بدون آنكه محرم به احرام حج شود بيرون رود معصيت كرده و اگر در همان ماهي كه عمره را بجا آورده مراجعت كند همان عمره كافي است و جايز نيست دوباره محرم شود و اگر پس از گذشتن سي روز از عمره اولي مراجعت كند بايد در ميقات محرم شود به احرام عمره تمتع، و چنانچه قبل از گذشتن سي روز مراجعت كند ولي در غير ماهي كه عمره اولي را به جا آورده مراجعت كرده باشد احتياطاً محرم به احرام عمره تمتع شود.

فرودگاه جده و آسایشگاه حاجیان

مطار جده يعني محل پرواز و به اصطلاح ايرانيان فرودگاه از نظر ظاهر بسيار وسيع و مجلل است و ظرفيت دارد كه صدها هزار نفر در آن وارد شوند. اين فرودگاه كه به سقفي جالب مسقف است، داراي وسايل تهويه و دستشويي‎هاي مدرن مي‎باشد.

در اين مطار بناها و مراكزي در فاصله‎هاي مناسبي ساخته شده كه در اختيار هيأت‎هاي حج هر كشور و مؤسسات درماني و راهنمائي آنها قرار دارد.

و در ايام حج هر ساعتي هواپيماهاي متعدد گروه‎هايي از حاجيان را در اين مطار (فرودگاه) پياده مي‎كنند علاوه بر حاجياني كه از طريق زميني و دريا مي‎آيند.

پرواز از جدّه به سوی مدینه

قريب نه ساعت در جده منتظر هواپيما براي حركت به مدينه منوره شديم تا سرانجام حدود بيست دقيقه به ساعت 24 شب يكشنبه، جده را براي تشرف به مدينه منوره ترك كرديم در بين راه جده تا مدينه منوره حال شوق و شور و اشتياقي كه براي عاشقان روضه مقدسه نبويه «علي من حل فيها صلوات الله و تحيته» حاصل مي‎شود غير قابل توصيف است.

دقايق و ثانيه‎ها را با بي‎صبري عجيب و انتظار شديد مي‎گذرانند و دقيقه شماري مي‎نمايند، و هر چه به رأس موعدي كه قبلاً از سوي كاركنان هواپيما اعلام شده نزديكتر مي‎شوند شور و شوقشان افزون‎تر مي‎گردد.

وعده وصل چون شود نزديك * آتش عشق تيزتر گردد

حالات اين بار يافتگان به روضة مقدسه مختلف است: بعضي از فرط خوشحالي گريه مي‎كنند، بعضي با شعر و نظم و نثر رسول خدا صلي‎الله عليه وآله وسلم را مخاطب ساخته و به حسب حال و معرفت خود با آن حضرت گفتگو مي‎كنند، و خود را در حضور مي‎يابند، برخي به ياد خويشاوندان و نزديكان و دوستانشان كه آرزومند درك اين سعادت بزرگند گريه مي‎نمايند، بعضي هم چيزي نمي‎گويند و خاموشي اختيار مي‎كنند، گوئي حرف و سخني را كه در خور اين فوز عظيم، و مناسب عظمت مقام حضرت خاتم الانبياء صلي‎الله عليه وآله وسلم باشد پيدا نمي‎كنند، و خود را حقيرتر از آن مي‎بينند كه در چنين مقامي ارفع و اقدس پا بر بساط حضور گذارند و خود را عرضه بدارند.

بعضي مبهوت و متحيرند، و گوئي باور نمي‎كنند كه به چنين سعادتي نايل شوند كه چند دقيقه ديگر به مدينه شهر وحي، شهر قرآن، شهر اسلام، شهر رحمة للعالمين و شهر علي، زهرا، حسن و حسين عليهم‌السلام وارد خواهند شد.

خلاصه در بين اينگونه احساسات، ناگهان شهر مدينه منوره و قبة‎الخضراء همچون خورشيد عالمتاب و برتر از آن چهره‎نمائي مي‎كند، و فرياد و غريو صلوات از مسافرين هواپيما به آسمان بلند مي‎شود.«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد».

ادامه دارد ...

/۱۳۲۳/ ۱۰۳/ص