نقش وقف در پایداری و استقلال حوزه علمیه
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، وقف سنت حسنه‌ای است که از گذشته دور به شکل‌های گوناگون وجود داشته که با ظهور اسلام این امر خدا پسندانه در مسیری روشن، منطقی، هدفدار، مترقی و دقیق قرار گرفت تا از این طریق جامعه اسلامی به رشد و توسعه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دست یابد و از فقر و بی عدالتی که در نظر اسلام مذموم شناخته می‌شود رها شود.
وقف در آینه قرآن
زمانی که مرگ انسان فرا می‌رسد عمل او قطع می‌شود اما چند چیز است که با مرگ مومن پاداش آنها به او می‌رسد که یکی از آنها صدقه جاریه است بنابراین ساخت مسجد، مدرسه، منزل برای مسافران در راه مانده و مانند اینها همه از مصادیق صدقه جاریه هستند.(1)
در قرآن کریم آیه و سوره‌ای که مستقیم به وقف و احکام آن اشاره داشته باشد وجود ندارد اما مفسران و عالمان که به علم آیات آگاهی و تسلط دارند از کلیت برخی مفاهیم اخلاقی که در قرآن بیان شده مساله وقف را تایید می‌کنند؛ برای مثال قرآن کریم می‌فرماید: المال و البنون زینه الحیاة الدنیا و الباقیات الصالحات خیر عند ربک ثوابا و خیر املا، كارهای شایسته ماندنی نزد پروردگارت از نظر پاداش، بهتر و امید آن بیشتر است.(2)
وقف در سیره ائمه اطهار(ع)
یکی از منابع مهم در احکام دینی و معارف اسلامی رجوع به سنت است، ائمه اطهار(ع) بارها مسلمانان را به امر وقف تشویق می‌کنند و خود نیز در انجام آن از دیگران پیشی می‌گیرند. پیامبراسلام در این زمینه پیشگام همگان بودند و موقافات بسیاری از ایشان به ثبت رسیده که یکی از آنان زمین‌های خیبر است که از منافع آنها برای مهمانان استفاده می‌کردند.(3)
امام علی(ع) نیز پرچمدار این شیوه حسنه هستند و در پرونده موقوفات خویش صدها چشمه چاه و زمین به ثبت رسیده است و این موقوفات به حدی بوده که خود حضرت می‌فرمایند: اگر موقوفات من در میان بنی هاشم تقسیم شود برای همه آنان کافی است.(4)
وقف؛ باقیات و صالحات
باقیات صالحات اعمال صالحی هستند که انسان در عالم دنیا برای کسب رضای الهی انجام می‌دهد و در آخرت ثمر آن را دریافت می‌کند و خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: تنها چیزی که برای انسان باقى مىماند اعمال اوست که از آن به باقیات و اگر عملش صالح باشد باقیات و صالحات یاد می‌شود.(5)
نماز خواندن، محبت اهل بیت(ع)، علم و عمل، تفکر در معرفت و شناخت خداوند، نمازهای پنج‌گانه، اعمال حج، روزه ماه رمضان، صدقه جاریه و ... همه از مصادیق باقیات صالحات هستند.
وقف؛ ایجاد درآمدهای پایدار حوزه‌های علمیه
علم و دانش سرآمد تمام خوبی‌هاست و پایه و اساس رشد و توسعه است از این رو بسیاری از مشکلات اعم از اجتماعی و اقتصادی با ارتقای علم و آگاهی رفع می‌شود بر همین اساس بسیاری از سرمایه‌گذاران به ساخت مدارس آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و مدارس علمیه قدم پیش گذاشتند و امروز اکثر و قریب به اتفاق همه حوزه‌های علمیه موقوفه هستند.
حوزه‌های علمیه و روحانیت همواره حجت شرعی و مقبول افراد جامعه بودند و نقش بسزایی در فرهنگ سازی جامعه داشتند؛ امیرمومنان علی(ع) می‌فرمایند: بارالها؛ ضرورت است كه در زمين تو حجت‌هایی باشند كه يكی پس از ديگری بر خلقت فرود آيند، تا آنها را به دينت هدايت سازند و علم تو را به آنها فرا دهند تا بدين طريق مواليان تو را از تفرقه و پراكندگی نجات دهند.(6)
امام راحل نیز فرمودند: «ترديدي نيست كه حوزه هاي علميه و علماي متعهّد در طول تاريخ اسلام و تشيّع، مهمترين پايگاه محكم اسلام در برابر حملات و انحرافات و كجرويها بوده اند.(7)
حوزه علمیه متولی اصلی هدايت دينی در نظام انقلاب اسلامی است بر همین اساس حوزه‌های علمیه باید از نظر مادی غنی، قدرتمند و مستقل باشند و به دولت وابسته نباشند تا با خودکفایی عزت خود را حفظ کرده و به تربیت طلاب انقلابی اقدام کنند و این امر با احيای موقوفات در راستای تأمين منابع مالی پايدار برای مدارس علميه امکان پذیر است./۸۱۳/پ201/ب1
- وسایل الشیعه،ج 13، ص292
- سوره کهف آیه 46
- وسایل الشیعه،ج 13،ص311
- اسدالغابه،ج 4،ص24
- المیزان فی تفسیر القرآن، ج 13، ص 319.
- اصول كافي، ج 1، ص 339
- صحيفة نور، ج 21، ص 89