حجت‌الاسلام سلیمانی امیری پاسخ می‌دهد:
چرا جامعه مسلمانان پس از رحلت پیامبر(ص) مسیر خود را تغییر داد؟
استاد و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، با اشاره به قیام حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها پس از رحلت پیامبر اکرم(ص)، تأکید کرد که حضرت زهرا(س) نه تنها برای شرایط آن روز مدینه بلکه برای فردای تاریخ ایستادند و مسیر تحریف تاریخ و مشروعیت خلافت را مسدود کردند.
به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام جواد سلیمانی امیری،استاد و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، در دویست و پنجاه و چهارمین نشست مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات با همکاری دفتر تبلیغ و رسانه مدرسه علمیه شهید اول که در مجتمع شهید صدوقی برگزار شد، به بررسی پرسشی بنیادین درباره دوران پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) پرداخته است؛ سؤالی که برای هر شیعه‌ای قابل تأمل است: چگونه ممکن است همان امتی که سالیان متمادی پای اسلام ایستاد، از آبرو، حیثیت و رفاه خود گذشت و در میدان‌های نبرد از جان دریغ نکرد، پس از رحلت پیامبر(ص) چنین سریع از اراده و عزم پیشین فاصله بگیرد و مسیر آینده امت را تغییر دهد؟
استاد و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، با مرور ایمان مسلمانان صدر اسلام توضیح می‌دهد: ایمان بسیاری از مردم در آن زمان، ایمانی شخص‌محور بود نه معرفت‌محور و برخی از صحابه مانند سلمان، مقداد و ابوذر مسیر معنویت را خود طی کرده و به خدا رسیده بودند؛ یعنی پیامبر برای‌شان «دروازه حقیقت» بود، نه «تمام حقیقت». اما بسیاری از مهاجر و انصار، ایمان‌شان به شخصیت پیامبر وابسته بود و با فقدان ایشان، گرایش‌های ایمانی پیشین فرو ریخت.
وی با بیان اینکه این موضوع از قرآن و تاریخ صدر اسلام نیز قابل مشاهده است، به واقعه جنگ اُحد اشاره کرد و گفت: قرآن می‌فرماید: «وَکُنْتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ» یعنی شما آرزوی شهادت داشتید، اما وقتی شایعه شد پیامبر شهید شده، همان لشکر مسلمانان پا به فرار گذاشتند و برخی حتی تا مرز ارتداد پیش رفتند. همچنین قرآن پس از احد می‌فرماید: پیامبر چیزی جز رسولی از جانب خدا نیست. اگر او بمیرد یا کشته شود، شما به گذشته جاهلیت بازمی‌گردید؟
به گفته حجت‌الاسلام سلیمانی امیری، این آیات نشان می‌دهد که مشکل مسلمانان انکار خدا نبود؛ بلکه نوع ایمان آنان بود. ایمان بسیاری از مردم متکی بر حضور و شخصیت پیامبر بود و نه بر معرفت و درک مستقل از دین.
وی ادامه داد: «ایمان شخص‌محور، پس از فقدان آن شخصیت دوام نمی‌آورد. مسلمانان صدر اسلام از پل معرفت عبور نکرده بودند؛ بنابراین، با رحلت پیامبر، گرایش‌های ایمانی فرو ریخت و اراده‌ای که پیش‌تر آنان را در میدان‌های جهاد نگه می‌داشت، کاهش یافت. در نتیجه واقعه سقیفه، تغییر مسیر جامعه، سکوت‌ها و توجیه‌ها، امری طبیعی جلوه کرد.»
استاد و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، در توضیح علت سریع سقوط پس از پیامبر، تصریح کرد: با ضعیف شدن ایمان حقیقی، تعصبات جاهلی، قبیله‌ای و قومی دوباره فرصت ظهور یافت و سران قبایل و صاحبان نفوذ قریش احساس کردند می‌توانند برتری‌طلبی‌های پیش از اسلام را احیا کنند که به دین ترتیب اندیشه خطرناک «پیامبری از بنی‌هاشم بود، پس خلافت نباید در همان خاندان باشد» دوباره پدید آمد.
حجت‌الاسلام سلیمانی امیری با اشاره به این نکته که مسأله نه ناشناختن فضایل علی(ع) بود و نه انکار شایستگی ایشان، بیان داشت: وقتی ایمان فرو می‌ریزد و تعصب جای آن را می‌گیرد، طبیعی است که جامعه به سمت خواست‌های دنیایی و قبیله‌ای کشیده شود. بسیاری از مهاجر و انصار که پیش‌تر تحت تأثیر نور ایمان در رکاب پیامبر بودند، پس از رحلت ایشان، بی‌رغبت شدند نسبت به بیعت با علی(ع).
وی افزود: علی(ع) همانند پیامبر قاطع و حق‌مدار بود و عدالت او به مذاق کسانی که سال‌ها در جنگ‌ها کشته داده بودند و اکنون توقع سهم‌خواهی داشتند خوش نمی‌آمد. همچنین خاطرات جنگ‌های بدر، احد و احزاب، عقده‌های قبیله‌ای را زنده می‌کرد، زیرا «همین علی بود که پسرعموی مرا در جنگ زد.
حجت‌الاسلام سلیمانی امیری به تصمیم دشوار اهل‌بیت(ع) پس از سقیفه نیز اشاره کرد و گفت: اهل‌بیت در مقابل این بحران دو راه پیش رو داشتند. نخست، سکوت مطلق که در این صورت خلافت در دست جریان جدید تثبیت می‌شد، اسلام به شکلی التقاطی مبتنی بر رأی شخصی جایگزین سنت پیامبر می‌شد و جریان جدید خود را «خلیفه پیامبر» و سنت خود را «سنت اسلامی» معرفی می‌کرد. در این صورت دین به تدریج دچار تحریف ساختاری می‌شد و مسیر بندگی و عبودیت بدون امام معصوم مسدود می‌گردید.
وی افزود: راه دوم اقدام علنی بود که اگر امیرالمؤمنین(ع)، سلمان، ابوذر، مقداد و بنی‌هاشم اعتراض می‌کردند، جامعه دچار دو قطبی و احتمال جنگ داخلی می‌شد. لشکر بزرگ انصار و قبایل قریش در برابر جمع کوچک بنی‌هاشم قرار می‌گرفت، علی(ع) و یارانش یا کشته می‌شدند یا حذف سیاسی می‌گردیدند و با شهادت علی(ع)، حسن(ع) و حسین(ع) در آن زمان کم‌سن، دیگر هیچ پاسدار حقیقی دین باقی نمی‌ماند. این وضعیت همچنین موج ارتداد و ظهور مدعیان پیامبری را تهدید می‌کرد.
استاد و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، تأکید کرد: اهل‌بیت(ع) با درک این شرایط دشوار، مسیر مقاومت هوشمندانه و قیام فاطمی را انتخاب کردند تا حقانیت اسلام و ولایت امیرالمؤمنین(ع) برای نسل‌های آینده محفوظ بماند و تاریخ شاهد تثبیت مشروعیت الهی رهبری دینی باشد.
حجت‌الاسلام سلیمانی امیری یادآور شد: در چنین شرایطی حضرت فاطمه زهرا(س) احساس کرد بار سنگینی بر زمین مانده است؛ باری که تنها او می‌توانست آن را بردارد و حفظ حقیقت اسلام برای تاریخ آینده بود.
وی افزود: حضرت می‌دانست اعتراض‌های او حکومت را ساقط نمی‌کند، اما حجت را بر مردم تمام کرد. خود حضرت فرمود: من حجت را بر شما تمام کردم… اما می‌دانم شما سست شده‌اید، در چنگال زبونی گرفتارید و میل به راحتی پیدا کرده‌اید. می‌خواهید آسایش داشته باشید ولو بخشی از احکام اسلام ترک شود. دوست دارید مقام و پست به شما برسد و یاری نکردن بر شما چیره شده است.
به گفته وی، این تحلیل نشان می‌دهد که اهل‌بیت(ع) در مواجهه با شرایط دشوار پس از رحلت پیامبر، با انتخاب هوشمندانه بین سکوت و اعتراض، مسیر حفظ دین و سنت پیامبر را تضمین کردند و از فروپاشی کامل اسلام جلوگیری نمودند.
حضرت فاطمه(س)؛ راه‌بانی حقیقت اسلام برای فردای تاریخ
حجت‌الاسلام سلیمانی امیری با اشاره به قیام حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) تأکید کرد: ایشان نه برای شرایط آن روز مدینه، بلکه برای «فردای تاریخ» سخن گفتند و با قیام خود، مسیر تحریف تاریخ و مشروعیت خلافت را مسدود کردند.
وی افزود: حضرت زهرا(س) از ضعف پایبندی مردم به حقانیت علی(ع) و گرایش آنان به آسایش دنیوی آگاه بود؛ اما هدف ایشان ثبت سند حقانیت اهل‌بیت(ع) برای نسل‌های آینده بود تا هیچ کس نتواند ادعا کند: این حکومت‌ها مشروع بودند و اهل‌بیت اعتراضی نکردند.
وی ادامه داد: همین نفوذ باعث شد حتی کسانی که به دنیا و آسایش خود دلبسته بودند، نتوانند نسبت به سخن ایشان بی‌اعتنا باشند. نقل شده هنگامی که حضرت خطبه فدکیه را آغاز کرد، مهاجر و انصار با شنیدن صدای او گریه کردند و گفتند: ما به یاد رسول خدا افتادیم.
حجت‌الاسلام سلیمانی امیری تصریح کرد: قیام حضرت زهرا(س) جنگی مسلحانه نبود؛ بلکه یک جنگ نرم و فکری بود که مسیر تاریخ را تغییر داد بدون آنکه خونریزی رخ دهد. ایشان تمام حقیقت را بیان کردند تا در آینده کسی نتواند ادعا کند: مسیر خلافت درست بود و انحرافی رخ نداد.
وی افزود: پس از رحلت پیامبر، جریان خلافت با معضل مشروعیت روبه‌رو شد. بزرگان اصحاب برای توجیه کنار گذاشتن علی(ع) به خانه عباس رفتند و گفتند: ما قبول داریم پیامبر از طرف خدا بود؛ اما پس از او، کار را به مردم واگذار کرده است و اکنون اکثریت با ما بیعت کرده‌اند. پس ملاک مشروعیت، رأی مردم است نه نصّ پیامبر.
استاد و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، تأکید کرد: به بیان دیگر، مشروعیت الهی جای خود را به مشروعیت مردمی داد، در حالی که پیامبر فرموده بود: در عصر حضور من، مشروعیت به نصب الهی است؛ و بعد از من نیز امام باید منصوب از جانب خدا باشد.
حضرت فاطمه(س)؛ ایستادگی تاریخی در برابر انحراف مشروعیت خلافت
حجت‌الاسلام جواد سلیمانی امیری با اشاره به قیام حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) تأکید کرد: ایشان با حضور مستقیم و جسارت بی‌سابقه، در برابر بزرگان و شخصیت‌های سیاسی و اجتماعی صدر اسلام ایستادند و حقانیت ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام را برای نسل‌های آینده تثبیت کردند.
سلیمانی امیری تصریح کرد: پیام حضرت زهرا(س) فراتر از مسائل آن روز بود و به قواعد تعیین مشروعیت رهبری دینی در تاریخ اسلام مربوط می‌شود. ایشان صراحتاً اعلام کردند: ‘رأی اکثریت صحابه برای مشروعیت‌بخشی به خلافت ارزشی ندارد؛ مقبولیت اجتماعی می‌آورد، اما مشروعیت نمی‌آورد.’ این اصول تا امروز نیز در تعیین ولی فقیه توسط خبرگان رهبری جاری است؛ رأی اکثریت مردم برای تعیین رئیس‌جمهور مقبولیت ایجاد می‌کند، اما مشروعیت الهی نمی‌آورد.
وی افزود: حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به بیعت‌کنندگان اولیه هشدار دادند: ‘اگر علی علیه‌السلام کنار گذاشته شد، مسیر نبوت منحرف شده است.’ ایشان با بیان واقعیات و ظلم‌های احتمالی حکومت نشان دادند که کنار گذاشتن علی علیه‌السلام خود منشأ فتنه و ناتوانی در اداره جامعه خواهد شد، به ویژه در زمینه‌هایی چون تقسیم بیت‌المال، شیوه اداره امور قضایی، مدیریت سرزمین‌های فتح‌شده.
سلیمانی امیری تأکید کرد: حضرت زهرا(س) نشان دادند که کنار گذاشتن علی علیه‌السلام تنها به دلیل تمایل به راحتی و آسایش بود، زیرا او در اجرای عدالت و حفظ احکام اسلامی صلابت داشت.
وی در پایان گفت: این ایستادگی تاریخی سبب شد اسلام از سرنوشت یهودیت و مسیحیت مصون بماند و مسیر ولایت حفظ شود. قیام حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها الگویی شد برای ایستادگی امام حسین علیه‌السلام در واقعه کربلا و حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در حفاظت از میراث اهل‌بیت.
ارسال نظرات