پیشگامی روحانیت از جنبش تنباکو تا شکل گیری انقلاب اسلامی

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین علی سعیدی در گفت وگویی از نقش های مختلف روحانیت در دفاع مقدس و نیز پیشگامی علما در نهضت های مختلف سخن به میان آورده است. متن کامل این گفت وگو تقدیم خوانندگان گرامی می شود.

روحانيون و طلبه هاي شهيد در مراحل مختلف انقلاب اسلامي و دوران دفاع مقدس چه جايگاه و نقشي داشتند؟

با درود به ارواح طيبه همه شهيدان به خصوص شهدايي که زمينه ساز تحقق انقلاب اسلامي شدند و آنان که در هشت سال دفاع مقدس زمينه دفع توطئه دشمنان را فراهم کردند و از نظام اسلامي با نثار جانشان پاسداري نمودند.

به طور طبيعي در هر نظامي، بخشي از فرهيختگان، خواص و عناصر نقش هدايتگري جامعه را به عهده مي گيرند با توجه به اين که محور انقلاب اسلامي دين بوده و رهبري آن بر عهده حضرت امام (ره) و روحانيت بوده، مي توان به نقش بسيار مهم و کليدي روحانيت در تبلور انقلاب و پيدايش آن پي برد. در طول صد سال تاريخ اخير ايران، روحانيت همواره منادي انديشه ديني به دنبال تحقق حاکميت دين بوده است از جنبش تنباکو که در آن نقش ميرزاي بزرگ، بسيار با اهميت بود تا نهضت مشروطيت که شيخ شهيد فضل الله نوري در راستاي دفاع از اسلاميت و حاکميت قوانين شرع مقدس مبارزات و تلاش هاي فراواني کرد تا نهضت ملي ايران و نقش مرحوم کاشاني براي تحقق بعد اسلاميت نسبت به اساس انقلاب با پشتيباني مردم مسلمان، تا اين که نوبت رسيد به عصر حضرت امام (ره) که در آن همه ايده هاي روحانيون و علماي برجسته در تفکر ايشان، تجسم پيدا کرد و با رهبري ايشان سرانجام بعد از مبارزات خونين، پيروزي قاطع حاصل گرديد و رژيم طاغوت محو و اسلام حاکميت يافت.

اين نقش تعيين کننده روحانيت را کاملاً مي توان در تاريخ معاصر ايران مشاهده کرد پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، رهبري و هدايت گري حضرت امام (ره) به عنوان فقيه جامع الشرايط و ولي فقيه بسيار ويژه و تعيين کننده بود.

به طور کلي روحانيت در کنار حضرت امام (ره) تبلور بخش انديشه هاي والاي امام (ره) بودند عمده ترين چالش هايي که انقلاب اسلامي پس از پيروزي با آنها مواجه بود و نقشي که روحانيت در اين عرصه بر عهده داشتند بسيار برجسته بود.

در هر انقلابي پس از پيروزي متناسب با عمق و گستره آن تهديدات بنيادي پيش مي آيد در اين ميان انقلاب اسلامي ايران نيز به خاطر حساسيت آن و اضطرابي که بر پيکره استکبار انداخته بود با توطئه هاي فزاينده و فراواني روبرو گرديد؛ اولين آنها جريان‌ها و چالش هاي فکري بود. جريان غير ديني و التقاطي در طول اين سه دهه در دانشگاه‌ها، مراکز علمي، رسانه ها، مطبوعات و به طور کلي سطح جامعه در کانون اساسي توجه ها بود و اينجا بود که روحانيت به مقابله برخاست و فعاليت هاي بسيار موثري را در خنثي سازي تبليغات مربوط به جريان هاي مذکور انجام داد.

در گذشتة نه چندان دور و قبل از پيروزي انقلاب اسلامي انديشه هاي مادي گراي ليبراليستي و ملي گرايي به اين جامعه سرازير شد جهت مقابله با انديشه ها بود که بزرگاني از علما همچون علامه طباطبايي به تدوين اصول فلسفه و شهيد مطهري به تفسير آن اصول پرداختند. آري آثار و نوشته هاي شهيد مطهري همواره در جهت مقابله با انديشه هاي انحرافي و التقاطي بود.

دومين چالشي که انقلاب اسلامي با آن مواجه شد جنگ بود؛ تهاجم همه جانبه همه اجانب کفر و الحاد به پيشتازي صدام و پشتيباني دو ابر قدرت غرب و شرق با هدف از پا در آوردن انقلاب اسلامي.

از جمله اقشاري در اين ميدان بزرگ مبارزه، خوش درخشيد روحانيت عزيز و طلاب حوزه هاي علميه بودند آنان که براي تحصيل علوم ديني کوچيده بودند اما وقتي اساس اسلام و انقلاب را در خطر ديدند دست از درس و بحث کشيده و مشتاقانه به جبهه هاي نبرد شتافتند. آمار نشان مي دهد بيش از دوازده هزار روحاني در دوران دفاع مقدس در عرصه هاي نبرد و جهاد حاضر و در کنار ساير رزمندگان رشيد اسلام به صيانت از انقلاب اسلامي و آرمان هاي الهي آن پرداختند در اين ميان بيش از سه هزار و هفتصد نفر از طلاب و روحانيون به فيض عظيم شهادت نايل شدند و اين ملاک پيشتازي اين قشر در عرصه هاي مختلف انقلاب اسلامي است.

بنده خودم که از ابتداي شکل گيري سپاه پاسدارن با اين نهاد همراهي دارم چه در دوران انقلاب و چه در ايام دفاع مقدس شاهد بودم که چطور وجود روحانيت و طلاب در بيت مردم انقلابي و رزمندگان موثر بود که ايجاد انگيزه و تقويت روحيه از عمده ترين آنها بود.

شما که خودتان در دوران دفاع مقدس در کنار شهداي روحاني بوديد از ويژگي هاي آنان بگوييد که چگونه به ايفاء مسئوليت هاي خود مي پرداختند؟

دوستاني داشتيم که شهيد شدند و يادشان بخير؛ از جمله شهيدان ميثمي، رداني پور، محلاتي و بسياري از عزيزاني که در جايگاه فرماندهي و يا در مسئوليت نمايندگي ولي فقيه بودند اما دوشادوش رزمندگان اسلام، در خط مقدم جبهه ها حضور مي يافتند و جانشان را فداي اسلام و انقلاب مي نمودند.

آري؛ اين خط سرخ حسيني است که همواره از هابيل تا عصر نبوي و امامت، شاهد بالندگي آن هستيم تا جايي که نمايندة حضرت امام (ره) در سپاه پاسدارن در اين مسير جانش را فدا مي سازد.

جبهه هاي جنگ و حماسه همواره شاهد حضور علماي بزرگ بود. مرحوم شهيد شاه آبادي، شهيد اشرفي اصفهاني، شهيد صدوقي، شهيد دستغيب، شهيد قاضي، شهيد مدني و ... آنان که در جبهه جهاد علمي، فعال ترين بودند و در جبهه هاي جنگ و نبرد مؤثرترين.

اين سيره و سنت نبوي است که در سيره امامان متجلي گرديد و در سيره علماي بزرگ، تداوم يافت و خوشبختانه روحانيت از اين ويژگي، همواره برخوردار بوده است که هميشه با مردم هستند؛ نمونه اش حرکت جهادي که در ماه هاي رمضان و محرم در کشور جاري مي گردد که به صورت گسترده روحانيت در کنار و پيشاپيش صفوف فشرده مردم حاضر مي گردد.

برگزاري يادواره ها و بزرگ داشت ياد شهدا را چقدر ضروري مي دانيد؟ و اين برنامه تا چه اندازه مي تواند در جامعه و به خصوص نسل جوان که در دوران دفاع مقدس نبودند مؤثر باشد؟

يادواره شهدا در واقع بيان کننده سفارشات ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ در تأکيد بر زيارت قبور و مزار ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ مي باشد؛ يعني همان نقش که زيارت ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ دارد و ما در فرهنگ و سيره آنان آشنا و مأنوس مي گرداند و پيوند ما را از غير اهلان قطع کرده و با ائمه اطهار پيوند مي زد يادواره هاي شهدا نيز چنين اند.

در يادواره هاي شهدا آنچه که اهميت دارد اول توجه به آثار و نتايج آنها و آشنايي با منويات و اهدافي که اين عزيزان به خاطر آن از عزيزترين موهبت و سرمايه خود گذشتند.

 مورد دوم مسئله فرهنگ سازي است. در واقع بايد ياد نام و خاطرات شهدا يادآوري و فرهنگي فکري آنان در جامعه و بويژه نسل جوان نهادينه شود.

امروز مي توان با بيان خاطرات انگيزه ها و آموزه هاي شهيدان و تفسير وصيت نامه هاي آنان و با برگزاري يادواره ها، هر چه بيشتر بين شهدا و جوان و نوجوانان رابطه برقرار کرد و انتقال فرهنگ شهدا به جامعه و آميختگي مردم با آرمان هاي شهدا توجه به اين نکته مهم است که همان تأثيري که ما امروز در زيارت ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ و اولياي دين مي بينيم به نحوي و با مراتب کمتر در زيارت قبور شهدا و در يادواره هاي آنان مي توانيم ببينيم، به خصوص شهداي روحاني که از جايگاه علمي و شرايط بهتري و در رعايت حدود و ثغور الهي برخوردار بودند و با اين که صرفا وظيفه تبليغ و ارشاد داشتند؛ اما مشتاقانه همراه با ساير نيروهاي مسلح و رزمنده در خطوط مقدم حاضر شده و براي دفاع از حريم انقلاب اسلامي از جان خود گذشتند؛ قطعا تأثير خاطرات اين بزرگواران به نسل جوان بيشتر است.

به نظر شما وظيفه حوزه هاي علميه و طلاب و روحانيون در رابطه با شهدا و رسالت شان در تبليغ سيره علمي شهدا چه مي تواند باشد؟

ـ همچنان که تاريخ انبياء سرشار از قهرماني ها و رشادت ها و فضيلت‌هاست تاريخ انقلاب اسلامي و دوران دفاع مقدس نيز پر از قهرماني و ارزش هاست، با توجه به اين که يکي از مهمترين عوامل فرهنگ سازي، تجسم آثار، رفتار و عملکرد افراد موفق و برجسته است. حوزه هاي علميه در راستاي پرورش روحي طلاب و به تعبيري جهت نهادينه سازي فرهنگ بسيجي، يکي از مهمترين کارهايي که مي توانند انجام دهند اين است که با جديت و اشتياق به بيان ياد و خاطره شهدا بپردازند و اين قطعا نيازمند به يک موسسه اي است که امروز تيپ 83 امام جعفر صادق ـ عليه السلام ـ اين مسئوليت را بر عهده گرفته است و توانسته است گام بسيار بلندي را در جمع آوري آثار شهدا، برگزاري يادواره هاي آنها، تنظيم و تدوين نوشته ها و وصيت نامه هاي آنان بردارد و بزرگترين خدمت را به روحانيت و حوزه هاي علميه انجام دهد.

بسياري از آثاري که ممکن بود در بستر زمان از بين بروند،با پيگيري هاي شبانه روز، اين آثار جمع آوري و احيا گرديده، بسياري از خانواده هايي که خانواده شهيد بودند اما گمنام مانده بودند شناسايي و آثار شهداي آنان جمع آوري و تنظيم شده و بسياري از روحانيون و طلابي که در گمنامي به شهادت رسيده و هيچ گونه آثاري از آنها در دست نبود، واحد امور شهداي تيپ با برقراري ارتباط با خانواده دوستان و همرزمان آنها اطلاعات و آثار مربوط به آن ها را جمع آوري تنظيم و تدوين کرده است.

خلاصه با زحمات فراوان عزيزان در ستاد کنگره شهداي روحانيت در تيبپ امام جعفر صادق ـ عليه السلام ـ يکي بستر مناسبي فراهم آمده است که اگر حوزه هاي علميه از اين گنجينه اطلاعت بسيار ارزشمند استفاده کنند قطعا در تربيت نسل جديد طلاب بسيار تأثير گذار خواهد بود و با اين پشتوانه عميق معنوي اين طلاب خواهند توانست همچنان طلايه داران جامعه انقلابي اسلامي باشند انشاء الله.

شما سال ها با طلاب شهيد در دوران انقلاب و دفاع مقدس همرزم و همسنگر بوده ايد، از خاطرات آن دوران بگوييد.

يک خاطره اي از شهيد محلاتي نقل مي کنم ايشان به من فرمودند که زماني که در درس مکاسب حضرت امام (ره) حاضر مي شدم روزي به حضرت امام عرض کردم که آقا، طلبه ها درس اخلاق مي خواهند حضرت امام در جواب فرمودند: شيخ فضل الله! درس اخلاق براي طلبه ها خيلي مفيد است ولي خطري که امروز تفکر ديني را تهديد مي کند موج مادي گرايي است که از شرق راه افتاده است؛ ما بايد استادهايي را دعوت کنيم و کرسي درس برايشان ايجاد کنيم که ماهيت اين تفکر را تبيين علمي و اصولي کنند تا بتوانيم با آن مقابله صحيح بکنيم.

اين خاطره نشان از تيزبيني و دورانديشي امام (ره) شهدا و رابطه نزديکي و صميمي شهيد محلاتي با حضرت امام (رحمه الله عليه) است.

خاطره ديگري در مورد شهيد محلاتي مربوط به دوراني است که ايشان قرار بود به حج بروند و در بعثه قبول مسئوليت نمايند، وقتي به ايشان مراجعه مي کنند مي گويد: حضور من در جبهه و ميان بسيجيان لازم تر است. و به اين ترتيب ايشان حضور در جبهه را بر سفر حج ترجيح داده و به سوي کعبه دلها، جبهه هاي نور مي شتابند و به لقاء الله نايل مي گردند. /924/د103/ج