نسخه‌ای جدید و ناب از صله رحم مخصوص روز‌های کرونایی

به گزارش خبرگزاري رسا، محمّدرضا آرام پژوهشگر حلقه سیاست خانواده مرکز رشد در یادداشتی نوشت: خدا لعنتت کند کرونا! همین ظاهری که از صله رحم برایمان باقی مانده بود را از ما گرفتی و حالا پرده از عمق این روابط برداشته‌ای. حالا خوب می‌فهمیم که در استخرهای بادی کم عمق مشغول شنا بودیم! انگار این دید و بازدیدهای ضربتی ایام عید برایمان تبدیل شده بود به یک رفع تکلیف برای ادای این واجب الهی.

وقتی سخن از صله رحم به میان می‌آید، عموماً ذهن‌ها به دید و بازدیدهای عید نوروز و میهمانی رفتن‌ها و میهمانی دادن‌ها متبادر می‌شود. تمام تعاملات و رفت و آمدها و احوال‌پرسی‌های ما محدود شده به عید نوروز، مخصوصاً هفته اول آن. امشب همگی میهمانِ خاله بزرگ هستیم و فردا شب همگی میهمان خاله کوچک. الباقی سال که همه گرفتاریم و مشکلات خودمان را داریم. یعنی اصلاً باقیمانده سال، نه ما به مشکلات دیگران کاری داریم و نه آنها به مشکلات ما کار دارند. همان دید و بازدیدهای سالانه هم نباید حرفی از مشکلات خود بگوییم یا گوشی به شنیدن درد دل‌های خویشاوندان بدهکار کنیم.

اصلاً به من چه که پسرعمو ۳۵ ساله شده و ازدواج نکرده! به من چه که دختر دایی با یک بچه در حال طلاق گرفتن از همسرش هست! به من چه که شوهرخاله‌ام بابت کرونا ورشکست شده و در فشار مالی شدیدی هست! به من چه که برادرم پنج سال از زندگی مشترکشان می‌گذرد ولی هنوز فرزندی ندارند! به من چه که خواهرزاده‌هایم به سن ازدواج رسیده‌اند ولی جهیزیه ندارند! به من چه که حجاب دخترعمه‌هایم روزبه روز در حال آب رفتن است! باجناق که اصلاً قوم و خویش نمی‌شود! به من چه که باجناقم کرونا گرفته و در مضیقه شدید مالی است. اصلاً به من چه که در زندگی دیگران دخالت کنم! من خودم هزار و یک مشکل دارم.

شکر خدا مباحث سیاسی کشور آنقدر داغ هستند که نُقل هر محفل و مجلس باشند! رسانه ملی، که رسانه ما قوم و خویش‌هاست هر ساله آنقدر در ایام نوروز فیلم و سریال دیدنی پخش می‌کند که بخواهد در همین میهمانی‌های تصنعی، ما را برای دیدن دسته‌جمعی یک فیلم گردهم جمع کند. اصلا دلم لک زده برای پذیرایی این دید و بازدیدها. تالارهای پذیرایی آماده پذیرایی از میهمانان هستند. شما کافیست به تالار پذیرایی رفته و شیرینی و شربت و شامی نوش جان کنید. اگر موفق شدید در آن شلوغی میزبان را زیارت کنید، سلام ما را هم به ایشان برسانید!

آیا به راستی منظور خداوند از وجوب انجام صله رحم و پاداش‌های عظیم انجام آن و عقوبت‌های شدید ترک آن، این بود که حالا با یک ویروس میکروسکوپی از بین برود؟ اگر صله رحم همین دید و بازدیدهای پارسال ما بود، امروز هم با تماس تصویری و بدون صرف هزینه رفت و آمد و پذیرایی و … قابل تحقق است. پس چرا اینقدر معصومین (ع) تأکید دارند که برای صله رحم اگر یک سال هم نیاز به سیر و سفر بود، این راه را برو [۱].

صله از ریشه «وصل» به معنای پیوستن و متصل شدن و متضاد آن قطع و گسستن هست. از آنجا که انسان موجودی نیازمند است و دیگران مجرایی برای تأمین نیازها و مشکلات او هستند، بیشترین چیزی که او را با دیگران متصل می‌کند نیازهای اوست. هرقدر زنجیره تأمین این نیازها و حل این مشکلات در ارتباط با ارحام فرد باشد، اتصال با رحم محکم‌تر می‌شود. بالعکس هرقدر ارحام فرد نقشی در حل مشکلات و تأمین نیازهای او نداشته باشند، این ارتباط گسسته‌تر خواهد شد.

هرچند دید و بازدیدها و اطلاع از حال و روز خویشان اولین رتبه صله رحم محسوب می‌شود، اما وقتی مراجعه‌ای به احادیث معصومین(ع) در باب صله رحم می‌کنیم، متوجه می‌شویم که اساساً صله رحم به معنای تأمین نیاز یا رفع مشکلات ارحام است. حال این نیاز مادی باشد یا غیر مادی. در یک کلام معنای حقیقی صله رحم «مواسات» و کمک‌رسانی به خویشاوندان است [۲]. در روایت آماده است که اگر قوم و خویش محتاج و نیازمندی داشته باشی ولی نیاز فرد دیگری را مرتفع ساختی، این کار تو صدقه و معروف نیست [۳].

باید قبول کنیم که بسیاری از گره‌هایی که در زندگی امروز ما افتاده، نتیجه بی‌توجهی‌های دیروز ما نسبت به ارحام ماست. هرچقدر نسبت به مشکلات ارحام خود که با هم پیوند خونی داریم کمتر شد، گره‌هایمان بیشتر و پیچیده‌تر شد. وقتی من می‌توانم با یک واسطه‌گری ساده خواهرزاده‌هایم را به خانه بخت بفرستم یا با معرفی یک فرصت شغلی به شوهرخاله‌ام، کاری برای او دست و پا کنم، آنها هم فردا به داد مشکلات من خواهند رسید.

با این حساب نباید قطع رحم‌های خود را به گردن کرونا بیاندازیم. اتفاقاً با این شرایط کرونایی فرصت‌های بیشتری برای صله‌رحم به رویمان گشوده شده است. بسیاری از اقوام و خویشانمان هستند که این روزها به نان شب محتاجند. ریش‌سفیدهای قوم توان خروج از منزل برای تأمین مایحتاج زندگی و مراجعه به داروخانه برای خرید داروهایشان را ندارند. بسیاری از ارحاممان در این تعطیلی‌ها وسیله‌ای برای جابجایی ندارند. برخی زوج‌های جوان فامیل نیاز به مشاوره در مسائل خانوادگی دارند. یقیناً پرداختن به هر کدام از این مشکلات فامیل صله رحم واقعی است.

‌——————————————————————————————–

[۱] «سِرْ سَنَهً صِلْ‏ رَحِمَک‏» (من لا یحضره الفقیه، ج ‏۴، ص: ۳۶۱)

[۲] الکافی، ج ‏۲، ص: ۱۵۴

[۳] من لا یحضره الفقیه، ج ‏۲، ص: ۶۸

/1360/