ضرورت پیاده سازی مبانی هویتی حوزه در آموزش مجازی

اشاره: در عصر حاضر آموزش مجازی یکی از روش هایی است که در سیستم آموزشی دانشگاه های دنیا پذیرفته شده و از ظرفیت آن به عنوان مکمل آموزشی استفاده می شود.

پس از شیوع ویروس کرونا سلطه فضای مجازی بر سیستم های آموزشی بیش تر از گذشته شد و حوزه علمیه نیز مواجهه جدی تری با این نوع از آموزش پیدا کرد.

البته آموزش مجازی در حوزه علمیه ضرورت ها و چالش های خاص خود را دارد که با توجه به تازگی آن برای مسؤولان و طلاب به نظر می رسد استفاده از تجربیات طلابی که در این زمینه دارند از اهمیت خاصی برخوردار باشد.

حجت الاسلام محمد حسینی نژاد یکی از همین طلاب است که نزدیک به ۱۰ سال در زمینه آموزش مجازی فعالیت جهادی داشته است؛ آنچه در ادامه می خوانید مشروح مصاحبه خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، با مؤسس سایت حوزه مجازی مهندس طلبه است:

رسا ـ ایده ایجاد حوزه مجازی از کجا به ذهن شما رسید؟

قبل از ورود به حوزه در رشته کامپیوتر نرم افزار تحصیل می کردم؛ با توجه به ارتباطاتی که با طلاب داشتم متوجه شدم به علت روز مرگی، طلاب از برخی داشته های علمی و تبلیغی خود غفلت می کنند در حالی که جامعه بسیار به آن ها نیاز دارد.

یک ماه قبل از ورود به حوزه سایتی را طراحی کردم به نام مهندس طلبه که در آن خاطرات جالب از تحصیل در حوزه علمیه را برای دانشجویان می نوشتم که مورد استقبال خوبی قرار گرفت.

سال دوم حضور در حوزه علمیه وقتی دغدغه و علاقه‌مندی به تحصیل دروس حوزوی را در دانشجویانی که امکان حضور در حوزه را نداشتند، دیدم به فکر افتادم تا از ظرفیت فضای مجازی برای رفع این نیاز استفاده کنم.

وقتی اولین بنر تبلیغانی برای تدریس دروس حوزوی را در سایت مهندس طلبه منتشر کردم در همان روز اول ظرفیت ثبت نام تکمیل شد؛ همان زمان متوجه شدم خلأ بزرگی در زمینه آموزشی مجازی در حوزه علمیه وجود دارد.

رسا ـ گستره فعالیت سایت مهندس طلبه در چه سطحی است و چه بازخوردهایی را تاکنون داشته اید؟

در حال حاضر حوزه مجازی در سه بخش فعالیت می کند؛ بخش اول تدریس و آموزش دروس مقدمات حوزه علمیه است که عمدتا مخاطب این بخش افراد غیر طلبه هستند.

بخش دوم نیز شامل انتشار برخی از صوت های درسی می شود؛ مخاطب این بخش طلاب هستند که از این صوت استفاده می کنند؛ با وجود اینکه سایت حوزه مجازی یک سایت تخصصی است، در سال 98 میزان بازدید از این بخش حدود یک میلیون بوده است.

بخش سوم نیز مربوط به دروس معارفی است؛ در طول این سال ها همواره استقبال مخاطبان به قدری زیاد بوده که تنها توانسته ایم به ۱۰ درصد از نیازهای مخاطبان پاسخ بدهیم؛ استقبال خوبی از خارج کشور نیز داشتیم و مخاطبان زیادی از بیرون مرزهای ایران با ما ارتباط برقرار کردند.

از دیگر فعالیت سایت حوزه مجازی برگزاری دوره یک ساله اسلام شناسی به زبان انگلیسی بوده است که گروه هدف در این دوره همان مخاطبان نامه رهبر انقلاب به جوانان آمریکا و اروپا بودند که حدود ۱۰۰ نفر جذب این دوره شدند.

رسا ـ آیا می توان فعالیت حوزه مجازی را جهادی نامید؟ این نوع از آموزش چه تفاوتی با آموزش رسمی دارد؟

فعالیت سایت مهندس طلبه جهادی و در راستای وظایف تبلیغی و طلبگی است و تمامی اعضا مجموعه با این نگاه جهادی کار را پیگیری می کنند.

به جرأت می توان گفت هزینه حوزه مجازی حتی یک صدم نهادهای رسمی نیست؛ اگر همین مجموعه مهندس طلبه را بخواهیم زیر نظر یک مرکز رسمی اداره کنیم شاید صدها برابر اکنون هزینه لازم داشته باشد؛ البته مراکز حوزوی نسبت به مراکز دولتی هزینه های بسیار پایین تری دارند و صرفه جویی می کنند.

اما وقتی کار به صورت جهادی تعریف می شود اصلا بحث پول مطرح نیست و تا حد امکان پیشتیبانی به صورت ۲۴ ساعته صورت می گیرد تا فرهنگ اداری کنار گذاشته شود.

از طرف دیگر آموزش رسمی حوزه ساختارها و قوانین خاص خود را دارد؛ این قوانین اگرچه لازم است اما سبب می شود کسانی که شرایط لازم را ندارند، نتوانند در ساختار رسمی حوزه علمیه حضور پیدا کنند.

اما در حوزه مجازی کسی که علاقه‌مند به یادگیری دروس حوزوی است می تواند بدون محدودیت قوانین و شرایط البته بدون دریافت مدرک حوزوی، علوم اهل بیت(ع) را فرا بگیرد.

رسا ـ با توجه به تجربه چند ساله در آموزش مجازی چه خلأهایی را در این زمینه در حوزه علمیه می بینید؟

۱۰ سال پیش که حوزه مجازی شروع به کار کرد آموزش مجازی در دنیا مرسوم بود؛ اگر حوزه ۱۰ سال قبل آموزش مجازی را آغاز کرده بود امروز می توانست در جایگاه بهتری قرار داشته باشد.

متأسفانه حوزه علمیه با تأخیر و به دلیل اضطرار به آموزش مجازی رو  آورد؛ آموزش مجازی یک سیستم و مجموعۀ به هم پیوسته است که همه اجزای لازم باید در آن وجود داشته باشد؛ شرایط اضطرار ناشی از کرونا می تواند دقت در تصمیم گیری ها را کاهش دهد؛ به عنوان مثال بحث های تربیتی و اخلاقی از چالش های مهم در آموزش مجازی حوزه علمیه است.

علاوه بر آن حوزه علمیه باید از تجربیات طلابی که سالیان سال در فضای مجازی فعالیت داشته اند، استفاده کند؛ در زمینه زیربنایی نیز حوزه علمیه باید برنامه جدی داشته باشد؛ آموزش مجازی در حوزه علمیه با تعداد طلبه های فروان نیازمند زیرساخت های قوی برای ارتباط کامل استاد و طلبه است.

هیچ چیز نمی تواند جایگزین کاملی برای آموزش حضوری باشد اما باید از پتانسیل آموزش مجازی استفاده شود البته اگر حوزه به سمت آموزش آفلاین برود طلاب از برخی لحاظ علمی و هویتی آسیب می بینند.

رسا ـ زیرساخت های لازم برای ارتقاء آموزش مجازی در حوزه علمیه چیست؟

اصل آموزش مجازی محصول سیستم آموزشی غربی است و با آموزش در حوزه علمیه از لحاظ ماهیت تفاوت دارد؛ توجه به این تفاوت از اهمیت فراوانی برخوردار است.

پس از استخراج مبانی آموزشی حوزه علمیه باید این مبانی در آموزش مجازی پیاده شود؛ به عنوان مثال بحث درس اخلاق و ارتباط استاد و طلبه در سیستم حوزه علمیه حیاتی است و باید فکری به حال آن شود.

تکنولوژی های آموزشی جدید نیز باید دائما مورد رصد قرار بگیرد و براساس مبنای اسلامی تغییرات لازم در آن ها انجام شود، حتی ممکن است نیاز به تولید ابزارهای جدید داشته باشیم./1350/گ402/ف