اولین آتش افروزی پس از پیامبر
شاید عجیب‌تر از حادثه کربلا اتفاقاتی است که تنها چند روز پس از شهادت پیامبر در مدینه رخ داد، برخی مسلمانان زودتر از آنچه گمان می‌رفت، بیعت خود زیرپا گذاشتند.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کتاب «پس از پنجاه سال» را سید جعفر شهیدی، تاریخ نویس معاصر پیرامون حوادث کربلا نگاشته است. ایشان در این کتاب علل و عوامل به شهادت رساندن نوه‌ی پیامبر اسلام(صلیاللهعلیهوآله)، توسط مسلمانان را مورد بررسی قرار می‌دهد. حادثه‌ای مصیبت‌بار و غمناک که تنها پنجاه سال پس از رسول خدا رخ داد.
اما شاید عجیب‌تر از حادثه کربلا اتفاقاتی است که تنها چند روز پس از شهادت پیامبر در مدینه رخ داد. برخی مسلمانان زودتر از آنچه گمان می‌رفت، بیعت خود در غدیر را زیر پا گذاشته و به خانواده و جگرگوشه پیامبرشان جسارت کردند. آن قدر زود که امروزه پس از گذشت ۱۴۰۰ سال و نمایان شدن حقیقت تاریخ، همچنان عده‌ای آن را باور نمی‌کنند.
در ادامه از منابع اهل سنت، حوادث ایام فاطمیه و علت وقوع آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
علت وقوع حوادث بعد از پیامبر از دیدگاه غزالی
ابوحامد غزالی، دانشمند و عالم شهیر اهل سنت، علت وقوع حوادث بعد از پیامبر را هوای نفس و حب ریاست می‌داند. او نسبت به تغییر جایگاه خلافت بعد از حضرت رسول می‌نویسد:
«پس از گذشت آن روزها [واقعه غدیر]، خلیفه‌ی دوم تحت تأثير هواي نفس و علاقه به رياست و رهبري خودش قرار گرفت. استوانه خلافت را از مكان اصلي تغيير داد و راه امت را به اختلاف و بازگشت به دوران جاهلي هموار كرد.»[۱]
غزالی دانشمند دقیقی است و در رشته‌های مختلف علمی، تالیفات متنوعی دارد. نمی‌توان به راحتی از کنار سخنان او گذشت.
او در این جا اعتراف می‌کند بعد از پیامبر، حاکمان جامعه‌ی اسلامی به جاهلیت قبلی خود بازگشتند. این بازگشت به عقب نه در مدت چند ماه و چند سال بلکه تنها چند روز پس از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) رخ داد.
حوادث فاطمیه در نگاه دانشمندان اهل سنت
روایاتی که در کتب اهل سنت به شهادت حضرت زهرا اشاره می‌کند یکی دوتا نیست.
گاهی عادت به یک باور و عقیده، مانع از پذیرش واقعیت می‌شود. تعصب و جانب‌داریِ بدون دلیل، لایه‌هایی از تاریکی را دور ذهن انسان شکل می‌دهد که مانع از تابیدن آفتاب حقیقت می‌شوند. اگر کسی بتواند در لایه‌های تعصبات بی‌جای ذهنش روزنه‌ای ایجاد کند، نور حقیقت بر اندیشه او خواهد تابید.
در ادامه برای روشن شدن حقیقت، به طور مختصر به برخی از منابع اهل سنت که به حوادث فاطمیه پرداخته‌اند اشاره خواهیم کرد.
حوادث فاطمیه از زبان حضرت رسول در منابع اهل سنت
«جوینی شافعی» از علما و بزرگان اهل سنت در «فرائد السمطین» حدیثی از پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) پیرامون مصیبت‌های وارده بر حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) نقل می‌کند.
پیامبر درباره جگرگوشه‌شان می‌فرمایند:
«فَتَكُونُ اوّل مَن يَلْحَقُنِي مِن اهلِ بَيتِي فتَقَدّمُ عَلَيّ مَحْزُونةٌ مَكْرُوبةٌ مَغمُومَةٌ مَغصُوبَةٌ مَقتُولَةٌ؛[۲] (فاطمه) اولين كسي از اهل بيتم مي باشد كه به من ملحق مي گردد، پس بر من وارد مي شود در حالی که غمگین و ناراحت و آزرده‌خاطر بوده و حق او غصب شده و به شهادت رسیده است.»
در این عبارت تمام ظلم‌هایی که به برترینِ زنان عالم خواهد شد به طور مختصر در گفتار پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) آمده است. نکته قابل توجه تعبیر«مقتولة» است که تصریح پیامبر به شهادت حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) را نشان می دهد.
تصریح عالم کلامی اهل سنت بر حوادث فاطمیه
شهرستانی صاحب کتاب معروف «الملل و النحل» از «ابواسحاق نظام» عالم معتزلی مذهب، سخنی را پیرامون حوادث ایام فاطمیه نقل می‌کند.
نظام در این باره می‌گوید:
«إِنَّ عُمَر ضَرَبَ بَطْنَ فَاطِمَة یَومَ البِیعَة حَتَی ألْقَتْ الجَنینُ مِن بَطنِها وَ کانَ یَصِیحُ أحِرِقُوا دَارَها بِمَن فِیها وَ مَا کانَ فِی الدارِ غَیرُ علِی و فاطمة والحسن والحسین؛[۳] همانا عمر در روز بیعت ضربه‌ای بر پهلوی فاطمه وارد آورد به گونه‌ای که فرزند فاطمه سقط شد و فریاد می‌زد که خانه را به آتش خواهد کشید در حالی که در خانه کسی جز علی و فاطمه و حسن و حسین نبود.»
تلاش خلیفه دوم برای آتش زدن خانه حضرت زهرا در منابع اهل سنت
منابع زیادی از کتاب‌های اهل سنت تهدید عمر مبنی بر آتش زدن خانه خاندان عصمت و طهارت(علیهم‌السلام) را نقل کرده‌اند.
«ابن ابی‌شیبه» در «المصنف»[۴]، «ابن عبدالبر» در «الاستیعاب»[۵]، «بلاذری» در «انساب الاشراف»[۶]، «ابوالفداء» در «تاریخ ابی‌الفداء»[۷] و... در کتاب‌هایشان این مسئله را نقل کرده‌اند.
به عنوان نمونه ابوالفداء این چنین ماجرا را نقل می‌کند:
«فأَقْبَلَ عُمَر بِشَيءٍ مِنْ نارٍ عَلي أَنْ يَضْرِمَ الدارَ، فَلَقِيَتْه فَاطمة و قالت إلي أينَ يَابْنَ الخَطّاب؟! أجِئتَ لِتَحْرُقَ دارَنا؟! قال: نعم؛[۸] عمر مقداري آتش آورد تا خانه را آتش زند. پس فاطمه بر سر راهش آمد و فرمود: كجا اي پسر خطاب؟! آمده اي تا كاشانه ما را به آتش كشي؟ ! گفت: بلي.»
حاج آخوند, [16.12.21 16:17]
آن چه ما در این جا آوردیم تنها بخشی اندک از گفته‌های بزرگان اهل سنت بود؛ چه در اصل تاریخ و چه در تحلیل آن.
بنابر آن چه بیان شد مشخص گردید که چگونه تنها پس از چند روز از شهادت پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) خاندان حضرت مورد جسارت و ظلم قرار گرفتند.
پی‌نوشت
[۱] مجموعه رسائل امام غزالی، ص۴۸۳.
[۲] فرائد السمطین، ج۲، ص۳۶.
[۳] الملل و النحل ج۱، ص۵۷.
[۴] المصنف، ج۷، ص۴۳۲.
[۵] الاستیعاب، ج۳، ص۹۷۵.
[۶] انساب‌الاشراف، ج۱، ص۵۸۶.
[۷] تاریخ ابی‌الفداء، ج۱، ص 219.
[۸] همان.
/979/هادی شاملو
ارسال نظرات