علامه طباطبایی فلسفه را به استخدام تفسیر درآورد

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام بهرام دلیر نقده ای، استادیار گروه عرفان پژوهشکده حکمت و دین پژوهی امروز در نشست علمی «نقش تفسیری فلسفه در المیزان» در سالن فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم با اشاره به روش فلسفی در تفسیر المیزان گفت: علامه طباطبایی (ره) در بحث فلسفی تفسیر آیات سوره حمد، از علت و معلول استفاده کرده است و مرادش از عبد، هر مملوکی است که مِلک غیر باشد.

وی افزود: به همین اعتبار فلسفی تمامی موجودات مخلوق الهی دارای شعور می ‎شوند؛ هر آفریده ای که شعور تسبیح حضرت حق را دارد، مِلک خدای متعال است.

استاد دانشگاه ارومیه با بیان این که کلمه «عبادت» از «عبد» گرفته شده است اظهار کرد: گاه مرحوم علامه طباطبایی(ره) در مباحث فلسفی، از مفاهیم و مباحث لفظی نیز استفاده می‏کند. جوهری در صحاح اللغه، «عبادت» را به معنای خضوع می ‎داند. عبادت و پرستش به معنای نشان دادن مملوکیت است که با استکبار نمی‎سازد ولی با شرک ورزیدن به خدا سازگاری دارد.

وی مقام عبودیت را با «خودبینی» دارای منافات ارزیابی کرد و گفت: در هستی آنچه اصالت دارد مورد بحث فلاسفه واقع شده است. سهروردی در کتاب حکمة الاشراق می گوید هر چه هست، نورالانوار است؛ سهروردی حق تعالی را نور محیط و اعلی می نامد و معتقد است هر چیزی که آز آن نور مقدس دورتر شود، ظلمت و تاریکی است. صدرالمتألهین این معنا را چینن بیان کرده که هر موجود متحرکی به مقدار سعه هستی خود هر چه به حضرت حق نزدیک تر شود، از  کمال، وضوح بیشتری می یابد.

حجت الاسلام دلیر به پاسخ علامه طباطبایی(ره) درباره شبهات ملحدان و ماتریالیست ‏ها در آیات سوره حمد اشاره و اظهار کرد: درباره اعتماد به مبادی عقلی در ادراکات حسی دیدگاه‎های متفاوتی ارائه شده است. برخی قائلند اعتماد به غیر حسی صحیح نیست. علامه طباطبایی نقد ادله حس‎گرایان و ماتریالیست ها را به خوبی بیان می ‎کند.

وی به اثبات وجود علم و رد سوفسطاییان توسط علامه طباطبایی(ره) در تفسیر آیات سوره بقره اشاره و بیان کرد: علامه طباطبایی(ره) سوفسطایی را از مکاتب فلسفی ارزیابی کرده و می‎گوید هر انسان ساده‎ای از رویت عین خارجی درک می‎کند که علم واسطه میان او و آن موجود است؛ سوفسطاییان این واسطه را منکر هستند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی فلسفه را مدافع باورها دانست و گفت: هانری کرین در مباحث خود استفاده زیادی از دیدگاه‎های علامه طباطبایی(ره) برد. علامه طباطبایی فلسفه را به خدمت تشیع در آورد.

حجت الاسلام دلیر نقده‎ای انتقادهای برخی فقیهان را به فلسفه ناشی از عدم آگاهی درباره پیش‎فرض‎های فلسفی عنوان و تاکید کرد: ملاصدرا و علامه طباطبایی عالم فقه پژوه و اصولی بودند، علامه طباطبایی به نظرات اصولی آخوند خراسانی، حاشیه دقیق اصولی می نویسد. آنان به خاطر وظیفه فقهی، وارد عرصه فلسفه یا تفسیر شده‎اند.

وی حضور فلسفه را در همه علوم اسلامی تاثیر‎گذار و تعیین کننده عنوان کرد و گفت: فلسفه در همه دانش‏ها و مباحث خصوصا علوم انسانی حضور فعال دارد و علامه طباطبایی(ره) فلسفه را برای تفسیر قرآن استخدام و خالص‎سازی کرد و از علوم دیگر برای فهم آیات استفاده کرد.

گفتنی است نشست علمی «نقش تفسیری فلسفه در المیزان»  توسط گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به مناسبت سالروز ارتحال علامه طباطبایی(ره) و روز جهانی فلسفه برگزار شد.