توهم حقیقت

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، عرفان از ریشه معرفت و شناخت است و تعریف ان در حوزه اسلامی مرتبط به شناخت هستی با محوریت الله است؛ یعنی طبق دیدگاه اسلامی از عرفان، نمی توان خداوند را از عرفان اسلامی و تعریف ان به دور دانست. به عبارت دیگر محوریت خداوند برای شناخت هستی، مهم ترین شاخصه و عنصر اساسی است که در عرفان اسلامی مورد توجه است، برخلاف دیگر عرفان ها که ممکن است بیشتر به شناخت انسان توجه داشته باشد، این در محتوا است.

اما در روش نیز شریعت مداری از مولفه ها و شاخصه های اصلی عرفان اسلامی است؛ زیرا براساس این باور، دست یابی به حقیقت، تنها از راه شریعت، شدنی است. بنابراین از نظر روشی نیز تفاوت ماهوی با دیگر عرفان ها وجود دارد؛ زیرا شریعت را طریقت حقیقت می داند. این گونه است که اطاعت و ولایت در عرفان شیعی و اسلامی معنای دیگری می یابد. اما دور شدن از محوریت خداوند در عرفان به معنی دور شدن از عرفان اصیل و معنای اسلامی ان است. که متاسفانه امروزه شاهد انواع عرفان های دروغین هستیم تا آنجا که برخی از انواع آنها آلوده به مواد مخدر و روانگردان ها نیز هستند.

ریشه عرفان به چه زمانی می رسد؟

عرفان ریشه بسیار قدیمی دارد. منشا تاریخی عرفان به منشا دین باز می گردد یعنی عرفان همزاد با دین خداست. همان طور که دین قدیمی ترین و جدیدترین پدیده عالم وجود است، عرفان هم این گونه است. عرفان ارتباط تنگاتنگ با دین دارد و باطن عقاید است و به همین دلیل تقسیم بندی عرفان را بر اساس تقسیم بندی ادیان انجام می دهند بنابراین به تعداد ادیان و اعتقادات، عرفان وجود دارد. اگر انسان دارای عقیده و دین حق باشد و به اسلام ناب و اهل بیت دست پیدا کرده باشد، به عرفان ناب و حقیقی رسیده است و اگر عقاید او باطل، منسوخ و التقاطی باشد بر همین اساس به همین نتایج در درون خود می رسد. ریشه عرفان های حقیقی قران و اهل بیت و ریشه عرفان های جعلی، ادیان باطل و منسوخ است.

خطر عرفانهای نوظهور 

امروزه در کشور ما، گروه‌های نوظهوری به نام عرفان و معنویت با جاذبه‌های مادی و نفسانی پیدا شده‌اند و هر روزه با شگردها و شیوه‌های مختلفی در شکار تشنگان و علاقمندان عرفان و معنویت‌اند. سرچشمه این آیین‌های نوظهور به ظاهر معنوی عموماً در غرب است. هرچند سرچشمه اصلی برخی از آن‌ها شرق و به‌ویژه هندوستان است. اما بسیاری از آن‌ها در حقیقت آیین‌های شرقیِ غربی‌ شده هستند که هم‌اکنون در کار تبلیغ‌اند. به‌ عبارت دیگر آیین‌های شرقی اثرپذیر از نظام ارزشی غرب‌اند و تحت مدیریت نظام‌سلطه به فعالیت می‌پردازند. عرفان‌های نوظهور ضمن مخدوش‌کردن چهره عرفان اصیل با فرو‌کاستن مفهوم دین، زدودن اتوریته الهی آن، جایگزینی خودمحوری به‌جای خدامحوری و فرعی‌سازی دین نسبت به اهداف اومانیستی، بزرگ‌ترین ضربه را بر کیفیت تدین و دینداری وارد می‌کنند. علاوه بر این، ادعای این عرفان‌ها درباره در انحصار داشتن حقیقیت، ساختارهای اتورتیه‌ای که اطاعت بی‌چون‌وچرا می‌طلبند، تشویق به وابستگی فزاینده به جنبش از نظر مادی، معنوی و بریدن گروه از جامعه، بالاخص استفاده از مواد مخدر و روانگردان ها همگی خطرها و آسیب‌های بالقوه دیگری هستند که نباید از آن‌ها غفلت کرد.

مواد مخدر و عرفان های دروغین

مواد مخدر به موادی اطلاق می‌شود که مصرف آن سبب بروز تغییراتی در سیستم عصبی بدن شده، لذا به فراخور نوع ماده مخدر مصرفی اثرات مختلفی بر بدن مصرف‌کننده عارض می‌شود. برخی مواد آرامش‌بخش، بعضی توهم‌زا و گروهی محرکند. هر سه اثر ازجمله پیامدهایی است که مورد ادعای عرفان‌های نوظهور بوده و شبه معنویت‌ها مدعی آرامش بخشی، شادی‌آفرینی، انرژی‌زایی و نیز اطلاع از امور ماورایی هستند.

از جمله ابزاری که اثبات ادعای حقانیت برخی عرفان‌های دروغین را سهل کرده و به یاری آنان می‌شتابد، مواد مخدر است. به این معنی که رهبر یک فرقه انحرافی که مدعی است در صورت انجام دستورالعمل‌هایش موانع ارتباط مریدانش با ماوراء برطرف می‌شود، برای دستیابی به این هدف راه‌ حل آسان و ارزانی چون مواد مخدر را پیش پای مریدان قرار می‌دهد.

سابقه مواد مخدر و عرفان های دروغین

استفاده از مواد مخدر برای دستیابی به یکسری از حالات عرفانی یا تجربه‌های معنوی سابقه تاریخی طولانی دارد. وقتی اسم مواد مخدر را می‌آوریم اولین چیزی که به ذهن متبادر می‌شود مواد مخدر صنعتی است، اما مواد مخدر با پایه‌های گیاهی پیش‌تر از مواد مخدر صنعتی تولید می‌شده؛ پس وقتی می‌گویم مصرف مواد مخدر برای دستیابی به تجربه‌های معنوی سابقه طولانی دارد، لزوماً مواد مخدر صنعتی مدنظر نیست. از این رو مصرف مواد مخدر در بین ادیان بدوی و جریان‌هایی که به ظاهر انگیزه‌های دینی و مذهبی داشتند، سابقه طولانی دارد.

یوگا و تصریح به استفاده از مواد مخدر

در بین جریان‌های عرفان هندویی، در یوگا استفاده از مواد مخدر را داریم. در برخی منابع یوگایی که توسط مربیان یوگا در دنیا نوشته‌شده و الآن هم در دسترس همه است، به استفاده از برخی مواد مخدر برای دستیابی به تجربه حالت عرفانی بالا تصریح می‌شود تا سالک زودتر و قبل‌تر از مواجهه با آخرین مرحله یوگا که آخرین مرحله عرفان است و اصطلاحاً به آن «سامادهی» گفته می‌شود بتواند با مصرف مواد، این تجربه‌ها را برای خود بازسازی و شبیه‌سازی کند، تا در وقت مواجهه تعامل بهتری برقرار کند.

معنویت روان گردانی

مهم‌ترین شاخصه معنویت دروغین عصر جدید این است که خود را پایبند و ریشه‌دار در هیچ‌یک از ادیان و باورهای سنتی نمی‌داند ولی از همه آنها بهره می‌برد و به تعبیر جامعه‌شناسان غربی یک “معنویت سوپرمارکتی” را ترویج می‌کند. بین کسانی که جذب معنویت روان‌گردان می‌شوند، استفاده از نمادهای مقدس هندوئیسم، گروه‌های شیطان‌پرستی یا حتی نمادهای اسلامی و مدل‌های ادیان دیگر رایج است. در حقیقت این افراد خود را پایبند به ساختارهای نهادینه که در مطالعات ادیان به‌عنوان ادیان سنتی می‌شناسند، نمی‌بینند و با یک رویکرد پست‌مدرنی وارد فضای معنویت و معنویت‌گرایی می‌شوند. اصطلاحاً به اینها معنویت‌های روان‌گردانی گفته می‌شود.

معنویت روان گردانی در جامعه ما

متاسفانه در جامعه ما هم این معضل وجود دارد و نمیتوان آن را انکار کرد از جمله آن میتوان به برخی پایگاه‌های مهم اینترنتی اشاره کرد که مشخصاً ایرانی‌هایی که دنبال معنویت روانگردانی هستند در آن فعالیت می‌کنند. این سایت‌ها صراحتاً انواع مواد مخدر و روان‌گردان را معرفی می‌کنند و مخاطبان ایرانی تجربه‌های معنوی که در اثر مصرف مواد روان‌گردان به‌دست آورده‌اند را با عنوان یافته‌های معنوی باهم به اشتراک می‌گذارند.

نکته قابل تأمل این است که وقتی به این سایت‌ها مراجعه می‌کنیم و تجربه‌های به‌اصطلاح معنوی سایرین را می‌خوانیم به موارد خطرناک و اسف‌بار برمی‌خوریم. مثلاً فردی از تجربه‌های مواد روان‌گردان خود می‌گوید و ادعا می‌کند که این آیه قرآن که می‌فرماید: خداوند از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است را من در مصرف فلان مواد شهود کردم و معتقدم اینها همان شهودهای اصیلی است که برای من اتفاق می‌افتد و با مصرف مواد روان‌گردان صنعتی به این تجربه دست‌یافته ام.

معنویت یا پارتی!؟

بخشی از کار در حوزه معنویت روان‌گردان در قالب ورود سازمان‌یافته به فضای سایبری و در قامت سایت‌ها و شبکه مجازی است و بخش دیگری از فعالیت‌های این معنویت در قالب پارتی‌ها و اردوهای به‌ظاهر معنوی شکل داده‌شده. که در آنها مصرف مواد مخدر و روان‌گردان به‌طور جدی مطرح می‌شود و به آنها «سای پارتی» می‌گویند. این پارتی‌ها هم داخل کشور برگزار می‌شود و هم گزارشاتی در فضای مجازی و فضای حقیقی جامعه داریم مبنی بر دعوت و برگزاری سای پارتی و فستیوال معنویت روان‌گردانی در کشورهایی مثل گرجستان، ترکیه و گووا در هندوستان که ایرانی‌ها نیز در آن شرکت می‌کنند.

خانواده ها مراقب باشند

خانواده‌ها بدانند که مواد مخدر، مواد مخدر است چه برای تجربه معنوی استفاده شود، چه برای خوش‌گذرانی و تفریح و چه برای موارد دیگر. اصولاً کلاس اخلاق، جریان معنوی و معنویت نباید توصیه به مصرف مواد خاصی داشته باشد.

حواسمان باشد در بحث عرفانی توصیه به مراقبت از تغذیه داریم و اینکه انسان باید تغذیه سالم و بدن سالم داشته باشد تا در مسیر خدا خدمت و عبادت کند،اما مصرف مواد روان‌گردان یا هر موادی برای دریافت تجربه معنوی اصلاً در عرفان اسلامی به‌هیچ‌وجه قابل‌قبول نیست و کسی فکر نکند شاید این مراتبی از عرفان است که ما خبر نداریم. خیر؛ اینها در عرفان اسلامی به‌هیچ‌وجه مورد تأیید نیست.

علی حاج آخوند