انگیزه کافی برای اجرای قانون جوانی جمعیت در مسؤولان وجود ندارد

اشاره: با وجود تصویب و اجرایی شدن قانون جوانی جمعیت، رشد ازدواج و افزایش فرزندآوری نیازمند جهاد تبیین و گشودن گره‌های ذهنی خانواده ها است که باید به همت دستگاه‌های متولی و نهاد های مردمی در این خصوص صورت گیرد؛ با توجه به پیامدهای منفی کاهش جمعیت در زندگی خانواده‌ها و اثرات منفی سالمندی و پیری جمعیت طی سال‌های آینده باید اقدامات لازم برای فرهنگ‌سازی و اصلاح نگرش مردم نسبت فرزندآوری صورت گیرد.

در همین راستا خبرنگار گروه جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا، گفت‌وگویی را باحجت الاسلام محمد تقی شفیعی، پزوهشگر حوزه جمعیت و نویسنده کتاب «کابوس سالمندی» داشته است که در ادامه می خوانیم:

رسا ـ در راستای جلوگیری از پیری جمعیت چه‌کارهایی در دست اقدام دارید؟
اولین کار مهم و اساسی که مورد تمجید و تقدیر رهبر معظم انقلاب بود تصویب قانون جوانی جمعیت بود که هشت سال در مجلس قبلی خاک‌خورد و به آن اهمیتی داده نشد، در واقع هشت سال طلایی برای جبران کاهش شدید نرخ باروری و نجات کشور از سقوط در سیاه‌چاله جمعیتی را به‌سادگی از دست دادیم.

این در حالی است که برژنسکی مشاور اسبق امنیت ملی ایالات متحده آمریکا در سال 2010 به این بحران تصریح کرده و در نشریه معتبر وال‌استریت ژورنال گفته بود: من به تمام سردمداران، مسئولین و سیاستمداران کشورم اعلام کرده‌ام که از حمله پیش‌دستانه علیه تأسیسات هسته‌ای ایران کاملاً اجتناب کنید و مذاکرات طولانی‌مدت با ایران را آغاز کنید و از همه مهم‌تر بازی طولانی‌مدتی را با تهران در پیش گیرید، چرا که آمارهای جمعیتی، گذر زمان و تغییر نسل ابداً به نفع بقای رژیم کنونی جمهوری اسلامی ایران نیست.

آمارهای هولناک و دهشتناک جمعیتی حاکی از آن است که در آینده‏ای نزدیک، جمعیت زیادی از زنان جامعه از سنین باروری خارج می‏شوند و این مسئله اثرات و تبعات سنگین و جبران‌ناپذیری را برای کشور و نظام خانواده به دنبال خواهد داشت. به تعبیر مقام معظم رهبری (زید عزه) به جایی خواهیم رسید که دیگر هیچ راه علاجی برای آن متصور نخواهد بود.

قانون جوانی جمعیت؛ عروس قوانین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی

یکی از اقدامات بسیار عالی که در این زمینه صورت گرفت، تصویب قانون جوانی جمعیت بود که من از آن به عروس قوانین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تعبیر می‌کنم؛ در ماده 73 از این قانون، تمام مواد و تبصره‌های موجود در قانون کنترل جمعیت که در سال 1372 به تصویب رسیده بود؛ به‌طورکلی نسخ و باطل شده است که این به حقیقت یک اتفاق مبارکی است.

رهبر معظم انقلاب در سال 1393 سیاست‌های کلی جمعیت را طی 14 بند ابلاغ نمود؛ و در ادامه به تصویب شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی نیز رسید و آن‏گونه که روشن است مصوبات شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی کاملاً قانونی و لازم‌الاجرا است و بارها مقام معظم رهبری به آن تصریح کرده است، اما با این اوصاف چون این مصوبات با قانون کنترل جمعیت مصوب 1372 در تعارض بود، ازاین‌رو در عمل، اجرای این سیاست‏ها راه به جایی نبرد.در نتیجه ماده 73 قانون جوانی بسیار ارزشمند است. البته هر قانونی ممکن است ضعف‌هایی داشته باشد و این قانون هم از این مسئله مستثنی نیست، و باید تلاش در رشد و بالندگی و کارآمدی بیشتر آن صورت گیرد.

در حقیقت باید به این قانون به‌عنوان رفع مانع نگاه کرد، یعنی این قانون آمده است تا برخی از موانعی که احیاناً در مسیر فرزندآوری وجود دارد را بردارد، نه آنکه خدماتی را ارائه دهد تا مردم نسبت به فرزندآوری ترغیب شوند. البته در میان برخی از مواد این قانون انصافاً موارد ترغیب‌کننده هم نیز وجود دارد.

قبل از تصویب قانون جوانی جمعیت بعضی از سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی همچون سازمان تبلیغات اسلامی و یا سازمان اوقاف و امور خیریه، کم‌وبیش فعالیت‌هایی در راستای جوانی جمعیت و تعالی خانواده انجام می‏دادند، اما این اقدامات بعد از تصویب قانون از شدت و انسجام بیشتری برخوردار گردید که برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای تربیت مبلغ و کنشگر جمعیت یکی از اقدامات خوب این سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی بود.

اما دررابطه‌با جبهه‌های مردمی باید عرض کنم که بخشی از آن‏ها از همان سال 1391 که حضرت آقا در جمع مردم شریف بجنورد نسبت به بحران پیری جمعیت به‌صورت علنی هشدار جدی دادند، فعالیت خود را شروع کردند و بنده در برخی موارد از نزدیک شاهد فعالیت این عزیزان بودم و گاهی نیز در کنار آن‏ها توفیق خدمت داشتم. برخی دیگر نیز در سال‌های بعد به‌مرورزمان اضافه شدند و امروز الحمدلله مؤسسات، کانون‌های فرهنگی و افراد دغدغه‌مند زیادی در جهت جهاد تبیین این مسئله مهم وجود دارد که به فعالیت در این حوزه مشغول هستند.

تاکیدات رهبر معظم انقلاب بر لزوم جوانی جمعیت

این مضمون بیانات رهبر معظم انقلاب است که فرمودند: مسئولین کشور در این اشتباه سهیم‏اند، خود بنده حقیر هم در این اشتباه سهیمم، آیندگان و خداوند متعال بر ما ببخشند، باید برگردیم، باید توبه کنیم، وگرنه به جایی خواهیم رسید که دیگر راه جبران و بازگشتی وجود ندارد. بعدازاین بیانات معظم لّه بود که برخی از جبهه‌های مردمی پای‌کار آمده و از آن زمان تاکنون جهاد تبیین در این مسئله را انجام می‏دهند.

برخی به‌صورت تبلیغ جمعی و یا چهره‌به‌چهره و برخی دیگر نیز فعالیت‌های خدماتی نظیر خدمات به مادران باردار و یا تأمین هزینه‌های جهیزیه و خدماتی ازاین‌قبیل ارائه می‏دهند. عده‌ای دیگر نیز در جهت حرمت حیات جنین و انصراف از سقط عمدی جنین فعالیت کرده و در این زمینه به کارهای مشاوره‏ای می‏پردازند.

 
رسا ـ چرا قوانین جوانی جمعیت به‌درستی اجرا نمی‌شود و مردم بابت همکاری‌نکردن ادارات و سازمان‌ها به کدام نهاد می‌توانند شکایت کنند؟

هر قانونی که تصویب می‌شود تا زمانی که صددرصد اجرا شود زمان نیاز دارد. ما بعضاً قوانینی داریم که شاید بیش از یک دهه از تصویب آن‏ها می‌گذرد؛ اما هنوز بخش عمده‏ای از آن اجرا نشده است، اما قانون جوانی جمعیت با اینکه دو سال است که از تصویب آن می‌گذرد حدود چهل درصد آن به اجرا درآمده است و این نقطه مثبت و امیدوارکننده‌ای است.

لذا باید به کسانی که در این حوزه وارد شدند و فعالیت کردند و زحمت کشیدند، مخصوصاً آقای بانکی پور که واقعاً خون‌دل خوردند و پای‌کار آمدند، دست‌مریزاد بگوییم. همین مسئله واگذاری زمین به فرزند سوم به بعد که این عزیزان با برگزاری جلسات متعدد با وزیر راه و دیگر مسئولین مربوطه و زحمات شبانه‌روزی، توانستند وزیر را توجیه و قانع کنند تا برای اجرای این قانون اقدامات لازم را انجام دهد. در یزد اولین واگذاری سه هزار قطعه زمین صورت گرفت و بعد در استان‌های همدان، مرکزی، قزوین، بوشهر و جاهای دیگر نیز این قانون به اجرا درآمد.

عدم اطلاع بعضی از مسئولین از مواد و تبصره های این قانون

اما در مورد اینکه چرا این قانون تاکنون درست اجرا نشده است باید بگوییم، متأسفانه هنوز برخی از مسئولین از مواد و تبصره ‏های این قانون به‌خوبی اطلاع ندارند و یا دغدغه و انگیزه کافی در اجرای آن برای ایشان وجود ندارد که این اصلاً خوب نیست؛ لذا فضای مطالبه‌گری مردمی و نهادهای فرهنگی می‏تواند در اجرای هرچه بهتر این قانون بسیار مؤثر باشد، البته این مطالبه‌گری حتی‌الامکان باید در یک فضای برادرانه و دلسوزانه صورت گیرد.

این را هم باید توجه داشت که در صورت همکاری‌نکردن نهادهای مسئول، مردم می‏‌توانند از عملکرد آن‏ها به نهادها و سازمان‌های مربوطه شکایت کنند. مثلاً می‌توانند شکایات خود از مشکلات اجرای قانون جوانی جمعیت را در سایت رسمی سازمان بازرسی کل کشور است که اخیراً بندی در حوزه شکایات مردمی نسبت به قانون جوانی جمعیت طراحی کرده است مطرح کنند.

همچنین این امکان وجود دارد که شکایات خود را نسبت به وام فرزندآوری در سامانه شکایات بانک مرکزی ثبت کنند و یا شکایات مربوط به غربالگری و سقط عمدی جنین و موادی که بیشتر مربوط به وزارت بهداشت و درمان است را به سامانه 190 اعلام کنند.