مروری بر مواضع ضد صهیونیستی اولین شهید محراب

سابقه مبارزاتی مرحوم قاضی طباطبایی علیه رژیم پهلوی به ماجرای لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی باز می گردد.  طرح لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که بر اساس آن شرط کتاب آسمانی برای انتخاب کنندگان و نامزد ها به جای قرآن کافی دانسته شده بود، مخالفت حوزه علمیه قم، مراجع تقلید خصوصا امام خمینی را برانگیخت. بر همین اساس علمای تبریز، اعلامیه‌هایی را صادر کردند که مرحوم قاضی از جمله امضاءکنندگان آن اعلامیه‌ها بود. از دیگر وقایعی که وی از آن در جهت پیش برد اهداف انقلاب بهره برد، واقعه مدرسه طالبیه تبریز بود. این واقعه از اینجا شروع شد که اعلامیه امام در مدرسه طالبیه روی دیوار نصب شد که ماموران شهربانی وقتی خواستند اعلامیه را پاره کنند، با مقاومت طلاب مدرسه مواجه شدند و این درگیری به بازار کشیده شد و با شورش مردمی که از مسجد مقبره بیرون آمده بودند، محاصره نیروهای شهربانی شکسته شد. در اثر این حادثه بود که آیت الله قاضی اعلامیه‌ای صادر کرده و فردای آن روز آن اعلامیه را با خط سرخ در تمام شهر منتشر کردند.

به دلیل فعالیت‌های انقلابی و افشاگری در مورد ماهیت رژیم پهلوی، قاضی طباطبایی در سال ۱۳۴۷ش برای مدت شش ماه به شهرستان بافت کرمان و سپس به زنجان تبعید شد. در تبریز در سال ۵۲ برای تقویت حرکت‌های ضد رژیم اعم از چاپ و نشر اعلامیه، کمک به خانواده‌های زندانیان سیاسی، مساعدت به فعالانی که مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شده بودند و... صندوقی به نام مجاهدین اسلامی زیر نظر او تاسیس شد تا از این طریق به بارور شدن نهضت کمکی کرده باشد. ارتباط با دانشجویان در راستای مبارزه با رژیم یکی دیگر از فعالیت های ایشان بود.

قیام مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶ که در واکنش به درج مقاله ای در روزنامه اطلاعات اتفاق افتاده بود. در وهله اول حرکت طلاب را براه انداخت و در وهله دوم امواجی را به گوشه کنار کشور پراکند. موج این حرکت در تبریز با رهبری علما خصوصا آیت الله قاضی انعکاس مطلوبی یافت و خود را در حرکتی به نام قیام ۲۹ بهمن تبریز نشان داد.

آیت الله قاضی طباطبایی در کنار فعالیت های انقلابی ضدرژیم، همواره به مسأله فلسطین و مبارزه با صهیونیزم توجه ویژه ای داشت. پس از سومین جنگ بین اعراب و اسراییل در خرداد 1346، که به جنگ شش روزه شهرت یافت به تأسی و پیروی از امام خمینی (ره) تلاش و فعالیت بر ضد اسراییل را بشدت دنبال می‌کرد. در همین زمینه از سوی علمای قم اعلامیه‌ای مبنی بر پشتیبانی از اعراب و لزوم جمع آوری کمک‌های مادی برای آسیب دیدگان و آوارگان فلسطینی صادر شد. آیت الله قاضی به همراه آیت الله سیدابوالفضل خسروشاهی، آیت الله سید محمد بادکوبه ای، آیت الله مرتضی مستنبط غروی و آیت الله سید کاظم موسوی شبستری، با صدور اعلامیه ای در تبریز برای کمک به آورگان مسلمان فلسطینی مساعدت و یاری خواستند. خلاصه اعلامیه به این شرح است: «... امید است اهالی محترم آذربایجان از مساعدت دریغ نفرموده از کمک به برادران اسلامی به حساب شماره یک بانک صادرات شعبه قم از تأدیه وجه خودداری نفرمایند که عند الله مأجور خواهند شد...»[1]

مدتی بعد از این اقدامات از طریق شبکه مبارزان مخفیانه نوار ریلی را که پیام امام خمینی(ره) در آن ضبط شده بود از عراق به تبریز نزد وی آوردند.[2] پیامهای این نوار اتمام حجتی برای وی بود تا افشاگری علیه دولت اسراییل را آغاز نماید. در عید فطر سال ۴۶ آیت الله قاضی پس از انجام نماز عید با قرائت خطبه حضرت علی (ع) در هنگام شرح آن، گاه به کنایه و گاهی به صراحت ضمن انتقاد از رژیم[3] به یهود صهیونیسم یعنی همان دولت اسرائيل لعن و نفرین نمود و گفت:« .... علی (ع) می فرماید: خدایا کفار اهل کتاب را معذب کن ! خدایا به حق محمد (ص)و آل محمد (ص)، آنهایی را که در لباس اسلام به یهود یعنی دولت اسراییل کمک می‌کنند محو و نابود کن! [4]

ایشان در هر فرصتی که می‌یافت از ابراز دشمنی خود با دولت غاصب اسراییل خودداری نمی کرد. گرچه از طرف رژیم ممنوع‌الخروج و ممنوع المنبر بود، در روز عید فطر سال ۱۳۴۷ ضمن شرح خطبه حضرت علی (ع) به لعن و نفرین آنها پرداخت و ضمن بردن نام امام خمینی (ره) گفت:« خدایا کُفار اهل کتاب را معذب بگردان! (آمین حضار) اولین آن یهود است، خدای دولت اسراییل را محو و نابود کن (آمین حضار). این بی‌دینها، این لامذهبا که آلت دست بیگانگان شده‌اند علیه مسلمانان[ فعالیت می‌کنند]، با اینها همیشه دشمنی کنید. از مراجع تقلید آنهایی که اکنون در نظرم است خرید و فروش با اینها را حرام اعلام کرده اند که عبارتند از: حضرت آیت الله حکیم، آیت الله خمینی، آیت الله میلانی، آیت الله نجفی، همه شان حرام کرده اند... مادامی که اینها از مسلمانان دست نکشیده‌اند، با اینها خرید و فروش حرام است... اینها در فکرخیالات بزرگی هستند، بگویم چه اسراری در سینه دارم؟ صهیونیست‌ها در این خیال هستند که تمام ممالک اسلامی را تصاحب کنند. اینها در این خیال هستند که شمال حجاز را تصاحب کنند. مدینه منوره به زیر سلطه آنها بیفتد. اینها در این خیال هستند تمام مشاهد متبرکه را تصاحب کنند. شما فکر می‌کنید اگر در آنجا [فلسطین ] مسلمانان را اذیت کردند، شما در اینجا راحت خواهید ماند؟! بالله العلى العظيم جلوى چشم من است، هرگاه بعضی پیشامدها در آینده پیش بیاید، خدای ناکرده چگونه مسلمانان آن‌جا را صهیونیستها از خانه شان بیرون می‌کنند در مملکت ما بدتر از آنها بهاییان شما را از خانه‌هایتان بیرون خواهند ریخت. هیچ گاه غفلت نکنید همیشه با یهود ضد باشید قرآن به ما دستور داده است..»[5]

آیت الله قاضی در این روز قصد داشت به همراه نمازگزاران به قریه سیسان محل سكونت بهاییها رفته و مراسم نماز عید را در آن محل برگزار نمایند اما از سوی مقامات شهربانی از آن جلوگیری به عمل آمد. مسئولیت‌پذیری ایشان در قبال مسلمین جهان، محدود و منحصر به سخنرانی نبود. اسناد برجای مانده حکایت از تلاش همه جانبه ایشان در این زمینه است. به گزارش شهربانی استان آذربایجان شرقی، تجمع عده‌ای از تجار طرفدار امام خمینی در منزل آیت الله محمد علی قاضی طباطبایی و بحث و تبادل نظر راجع به چگونگی کمک بازاریان تبریز به اعراب ثبت شده است.

موضوع:

خبر رسیده حاکی است در هفته اخیر چند نفر از تجار طرفدار خمینی از جمله چاروقچی، سحابی، تقی ایروانی، محمود منیری در منزل قاضی طباطبایی اجتماع کرده و صحبت گفته شده در خراسان است وسیله آیت الله میلانی مبالغی جهت کمک اعراب جمع آوری گردیده است.[6]

چرا که خیل عظیمی از اعراب بعد از جنگ های اعراب و اسرائیل یا در کشورشان در جنگ‌زدگی کامل به سر می‌بردند و یا مهاجر در کشورهای دیگر بودند که در دوحالت وضعیت خوبی نداشتند. بنابراین علماء با بازاریان در تلاش بودند تا اندکی از غم جنگ‌زدگی آن‌ها بکاهند.

منابع ذیل برگرفته از کتاب نیکبخت، رحیم و صمد اسماعیل زاده ( 1380)، زندگی و مبارزات شهید آیت الله قاضی طباطبایی، تهران، نشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی