نقدی بر روش تعیین آغاز ماه در برخی کشور‌های اسلامی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام رضا مختاری رئیس موسسه کتاب شناسی شیعه در نشست استهلال ماه شوال که در ساختمان مرکز موضوع شناسی احکام فقهی برگزار شد، بیان کرد: باوجود اجماع امسال بر روی برخی مسائل فلکی بازهم عربستان و چند کشور دیگر روز یکشنبه را به‌عنوان عید اعلام کردند، این در حالی است که عربستان از سال‌ها پیش مبنای خود را بر رؤیت ماه قرار نداده است و قانونی وضع کرده‌اند که بر اساس آن هرگاه ماه پیش از خورشید غروب کند روز بعد آغاز ماه محسوب نمی‌شود؛ اما اگر ماه پس از خورشید غروب کند آن روز اول ماه است، فارغ از اینکه رؤیتی صورت گرفته باشد یا نه؛ شب گذشته نیز چون ماه بعد از غروب خورشید به زیر افق رفت، اعلام کردند که امروز عید است

رئیس موسسه کتاب شناسی شیعه با اشاره به اینکه عربستان گاهی برای رفع ابهام عمومی ادعا می‌کنند رؤیت کرده‌اند درحالی‌که این کار در سال های گذشته غیرممکن بوده، بیان کرد: بسیاری از علمای اهل سنت نیز سال‌هاست به این روش معترض هستند و تناقض‌های علمی و شرعی آن را بازگو کرده‌اند، حتی در برخی سال‌ها اعلام عید زمانی انجام شده که ماه هنوز از حالت محاق خارج نشده بود؛ امسال نیز مبنای صحیحی وجود نداشت و این موضوع باعث ایجاد مشکلاتی در برخی کشورهای اسلامی شد.

حجت الاسلام مختاری با تاکید براینکه یکی از علمای اهل سنت مصر در بیانیه‌ای به این موضوع پرداخته و گفته است که شروع ماه باید بر اساس علم قطعی فلکی باشد، نه توهم رؤیت، تصریح کرد: در شرایطی که رؤیت هلال غیرممکن است ادعای رؤیت ناشی از خطای دید یا توهم است و این مسئله از طریق تجربه علمی هم ثابت شده است که از هر ۱۰۰ نفری که رؤیت می‌کنند حداقل ۱۵ نفر دچار توهم می‌شوند.

وی با تاکید براینکه علمای مختلف اهل سنت از گذشته تا به امروز نسبت به این موضوع اعتراض داشته‌اند، بیان کرد: مثلاً یوسف قرضاوی یکی از علمای برجسته اهل سنت در سال‌های مختلف به تفاوت‌های زمانی آغاز ماه رمضان و عید فطر در کشورهای مختلف اشاره کرده و این وضعیت را غیرقابل‌قبول دانسته است، چهارشنبه در یک کشور آغاز ماه محسوب می‌شود درحالی‌که در کشور دیگر همان ماه از پنجشنبه یا جمعه شروع می‌شود.

حجت‌الاسلام مختاری به مسئله تعیین مبلغ فطریه نیز پرداخت و تأکید کرد: بهتر است سال آینده برای اجتناب از اختلافات، مبلغ مشخصی اعلام نشود و تعیین آن به موسسات تخصصی یا اهل خبره واگذار شود؛ بیان قیمت‌های مختلف باعث سردرگمی مردم می‌شود و جایگاه مرجعیت را تنزل می‌دهد، برای مقبولیت بیشتر پیشنهاد داد که مردم بالاترین مبلغی را بپردازند که مطابق با احتیاط باشد اما قیمت دقیق باید توسط کارشناسان یا موسسات مرتبط مشخص شود.

رئیس موسسه کتاب شناسی شیعه  به موضوع اختلافات فتاوا در دیگر مسائل اجتماعی مانند مسافت شرعی اشاره کرد و گفت: این موضوع نیز باید مورد تحقیق بیشتری قرار گیرد تا نتایج دقیق‌تر و هماهنگ‌تری حاصل شود، برخی نظرات گذشته حدود 40 کیلومتر مسافت شرعی را کافی می‌دانستند اما تحقیقات جدید ممکن است اصلاحاتی اعمال کند؛ دفاتر مرجع تقلید و مراکز موضوع‌شناسی روی این مسائل کار کنند تا با انجام بررسی‌های دقیق‌تر به دیدگاه‌های نزدیک‌تری دست یابند.

حجت‌الاسلام مختاری به مسائل دیگری همچون وزن دقیق مدّ (معیار وزنی کفاره) پرداخت و گفت: اختلافات موجود درباره وزن این معیار که برخی 750 گرم و برخی کمتر یا بیشتر می‌گویند نیز نیازمند بررسی دقیق‌تر است، امیدوارم با همکاری مراکز تحقیقاتی و توجه علما به این موضوعات چالش‌ها برطرف و نتایج واحد یا نزدیک به آن حاصل شود.