از قله‌های گذشته تا چالش‌های امروز در گفت‌وگو با دبیر ستاد راهبری شعر حوزه
حجت الاسلام علوی با نگاهی ژرف و تحلیلی به وضعیت شعر معاصر از چالش‌های شاعر امروز، رسالت دینی و اخلاقی شعر و جایگاه ناپیدای شاعر در جامعه سخن گفت.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، فرارسیدن روز بزرگداشت شیخ اجل سعدی شیرازی نه‌تنها یادآور یکی از درخشان‌ترین چهره‌های ادب فارسی است، بلکه فرصتی دوباره برای تأمل در جایگاه شعر، نثر و زبان فارسی در زمانه ما به شمار می‌رود، ادبیاتی که در طول قرون، نه‌فقط آیینه فرهنگ و هویت ایرانی بوده بلکه حامل پیام دین، اخلاق، حکمت و عشق نیز بوده است.
در عصری که شعر و ادب گاه در سایه هیاهوی رسانه‌ها و شتاب تحولات فرهنگی قرار می‌گیرند، پرسش از وضعیت امروز شعر فارسی، جایگاه ادیب و شاعر در جامعه، نقش شعر در ترویج مفاهیم دینی و دغدغه‌های شاعران جوان بیش از پیش ضرورت می‌یابد.
در همین راستا، گفت‌وگویی داشته‌‌ایم با حجت‌الاسلام سید سلمان علوی دبیر ستاد راهبری شعر حوزه که سال‌هاست در متن این جریان فرهنگی فعال است و هم از منظر علمی و حوزوی و همچنین به‌دلیل تجربه‌های زندگی یک شاعر نگاه دقیقی به وضعیت امروز شعر و ادبیات دارد که در ادامه خواهد آمد:
رسا ـ اگر بخواهیم آیینه‌ای تمام‌نما از وضعیت شعر و ادبیات فارسی در روزگار ما ترسیم کنیم، تصویر پیشِ رو را چگونه توصیف می‌کنید؟ آیا شعر امروز توانسته است تداوم‌بخش قله‌های بلند گذشته باشد؟
دنیای امروز تفاوت چشمگیری با گذشته دارد، امروز در تمام عرصه‌های علمی، فرهنگی و هنری جمعیت‌ها و جریان‌ها هستند که نقش‌آفرینند، نه اشخاص، برای مثال، شاید دنیای امروز در نجوم از قله‌هایی همچون گالیله و کپرنیک خالی باشد، اما به یقین علم نجوم هیچگاه در طول تاریخ به پویایی امروز نبوده است.
تداوم قله‌های گذشته اگر به معنای ظهور نام‌آورانی همچون سعدی و حافظ باشد، انتظاری بیجاست؛ لیکن پرچمی که شاعران گذشته بلند کرده بودند، همچنان و شاید در برخی مقاطع درخشان‌تر از گذشته در اهتزاز است، کافی است به پیوست ادبی برخی از مقاطع پرشکوه تاریخ معاصر نظیر مشروطه و انقلاب اسلامی نگاهی بیفکنیم تا نقش شعر و شاعران معاصر را بهتر دریابیم.
عصر جدید عصر دیوان‌های چندهزار صفحه‌ای نیست، امروز نقش شعر را باید در هیئات، در سرودها و در بزنگاه‌های سیاسی اجتماعی جستجو کرد.
رسا ـ ادبیات فارسی روزگاری تکیه‌گاه فرهنگ و زبان ما بود؛ به نظر شما امروز چه موانع و چالش‌هایی پیش روی شاعران و نویسندگان معاصر قرار دارد؟
مهم‌ترین چالشی که دوران جدید با آن روبه‌روست، هیاهوی کاذب و به محاق رفتن «خلوت» است، شاعر امروز فرصتی برای با خود بودن و در خود بودن ندارد، مدرنیته با ایجاد هیاهو انسان را از خلوت خود بیرون کشیده و خیال و عاطفه و اندیشۀ انسان وامانده در نمایش شلوغی‌ها، فرصتی برای سیر آفاق و انفس ندارد.
صد البته عالمان و شاعرانی که قداست قلم را دریافته‌اند، رخت خویش از این ورطه بر کشیده و چشم و گوش از این هیاهو به سمت و سویی دیگر برگرفته‌اند، اینان برای آنکه جهان حقیقت را به جهان واقعیت نفروشند در ریاضت مدامند و چه ریاضت سختی است.
رسا ـ از دیرباز شعر در خدمت معنا بوده و بسیاری از مفاهیم بلند دینی و اخلاقی از همین طریق به دلها راه یافته‌اند، در روزگار ما شعر تا چه اندازه می‌تواند پیام‌آور حقیقت دینی و اخلاقی باشد؟
دهه هفتاد در ایران، دوران پر تلاطم فرم‌گرایانی بود که تلاش کردند تا مسیر شعر و ادبیات را از آنچه بوده و هست و باید باشد به بیراهه ببرند؛ تلاشی بی‌فرجام که نهر جاری ادبیات ایران اسلامی را درنگی گل‌آلود کرد و گذشت، بی خیر هم نبود، شاعران خوش قریحه از این آب گل‌آلود صید خود را ربودند و با بهره‌گیری از برخی زوایای این جریان‌ها سفرۀ ادبشان را رنگین‌تر کردند بی‌آنکه غرق در صورت‌گرایی شوند.
به هرحال شعر ما همچنان در خدمت اندیشه است، ضعفی اگر هست در اندیشه‌ورزی شاعران است و گرنه مسیر همان مسیر است.
رسا ـ به گمان شما جایگاه شاعر در جامعه امروز کجاست؟ آیا هنوز هم می‌توان شاعران را صدای زمانه، آینه دردها و آرمان‌های مردم دانست؟
هنگامی است که حساب شعر از حساب شاعر جدا شده، با سیطرۀ صنعت‌های جدید، هنرمندان و شاعران ارج و ارزش گذشته را از دست دادند و این روند روز به روز اسف‌بارتر است، همان هیاهویی که گفتم، سبب شده که ملت‌ها و دولت‌ها شاعران را نشناسند و تکریم نکنند، اما این حکایت بی ارج شدن شاعر است، نه شعر، شعر همچنان در دلها و زبان‌ها جاریست، بی‌آنکه نام شاعر را بدانند، کیست که در مناجاتش با امام غائب یک بار با «چه خوب شد نیامدی» مهدی جهاندار نگریسته باشد؟! کیست که با بیت حسن بیاتانی ـ «زهرا در آتش بود، حیدر داشت می‌سوخت» ـ دلش آتش نگرفته باشد؟ کیست که آوای سردار شهید را آنگاه که ابیات محمدمهدی شفیعی بر لب داشت: «آسمان شام با ایران چه فرقی می‌کند» نشنیده باشد؟ کیست که با شعر فراز ملکیان ـ «به جمهوری اسلامی ایران گفته‌ایم آری» ـ به خود نبالیده و یا اگر بدخواه نظام است غیض نکرده باشد؟ و چه بسیار است از این دست شعرها که بر زبان مردم می‌چرخد بی آنکه شاعر را بشناسند!
شعر همچنان شگرف‌ترین و شگفت‌ترین آینۀ تمدّن ماست.
رسا ـ و سخن آخر اگر در این روزهای بزرگداشت استاد سخن سعدی شیراز قرار باشد پیامی برای شاعران جوانی که به تازگی قدم در وادی سخن نهاده‌اند داشته باشید، چه می‌گویید؟
مطالعه، مطالعه، مطالعه!
برای مشاهده شعرخوانی حجت‌الاسلام سید سلمان علوی در محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از شاعران و فرهیختگان با معظم‌له همزمان با شب میلاد امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) در شامگاه شنبه بیست و پنجم اسفندماه ۱۴۰۳ بر روی ویدئوی زیر کلیک فرمایید.
مهدی الهی
ارسال نظرات